Ғарыш инфрақұрылымы

Ғарыштық бақылау аппараттарының жіктелуі

Жоспар

1. Ғарыш инфрақұрылым сипаттамасы

2. Ғарыш аппараттарының түрлері және олардың жіктелуі

3. Қазақстандағы ғарыш инфрақұрылымының жағдайы

Ғарыштық бақылау аппараттарының жіктелуі

Ғарыш аппараты (ҒА) - пайдаланылатын техникалық құрылғы ғарыш кеңістігінде әртүрлі ғылыми-зерттеу, өнеркәсіптік-шаруашылық, әскери-қолданбалы міндеттерді орындау үшін. ҒА шешетін міндеттер: орбитаны таңдауды, борт құрамын анықтайды, аппаратуралар, бағдарлау тәсілі, жердегі пункттермен байланысты ұйымдастыру принциптері және т. б.

Қазіргі уақытта ҒА-ның ең көп таралған түрлері:

• ҒА Жерді қашықтықтан зондтау (ЖҚЗ) ;

• навигациялық ҒА;

• байланыс спутниктері, телехабарлар, телекоммуникациялық;

• ғылыми-зерттеу спутниктері;

• барлау және әскери спутниктер.

Ғарыш инфрақұрылымы

Ғарыш инфрақұрылымына ұшу аппараттары мен орбиталық спутниктік жүйелер ғана емес, сонымен қатар жерде орналасқан құрылыстар да жатады.

Жерүсті ғарыш инфрақұрылымы-бұл ұшыру кешендерінің, жерасты және жерүсті ангарларының, обсерваториялардың, оптикалық телескоптардың, ғарыштық байланыстың антенна кешендерінің, радио-телескоптардың және басқалардың жиынтығы

үлкен өлшемдер

Құрылымдардың бірегейлігі

Жерүсті ғарыш инфрақұрылымының негізгі ерекшеліктері

құрылымдардың күрделілігі

ғарыш объектілерінің ұшуларын басқару орталықтары мен пункттері;

Ғарыш инфрақұрылымы объектілері

ғарыш объектілерінің бөлінетін бөліктерінің құлау аудандары;

ғарыш айлақтары;

ұшыру кешендері мен іске қосу қондырғылары;

командалық-өлшеу кешендері;

ғарыш техникасын сақтау базалары;

ақпаратты қабылдау, сақтау және өңдеу пункттері;

ғарыш объектілерін қону полигондары мен ұшу-қону жолақтары;

ғарыш техникасын пысықтауға арналған эксперименттік базаның объектілері;

Мониторингтің заманауи автоматтандырылған жүйелерінде қолданылатын технологиялар кез келген күрделі объектілердің физикалық параметрлерін бақылауға мүмкіндік береді. Олар жер үсті инфрақұрылымы, ұшу және ғарыштық ұшу аппараттары үшін қолданылуы мүмкін.

Мониторинг объектілері

Антенналар

Бастапқы кешендер

Қосалқы құрылыстар

Композициялық материалдардан жасалған элементтер

Ангарлар

Ұшу аппараттары

Жерүсті ғарыш инфрақұрылымы объектілері - жерүсті ғарыш инфрақұрылымы объектілеріне жатады:

ғылыми-технологиялық және тәжірибелік-эксперименталды ғарыштық зерттеулер базасы;

ғарыш қызметін қамтамасыз етуге арналған ғарыш техникасы мен ғарыш зымыран кешендері өндірісінің құралдары;

ғарыш объектілерін жерүсті басқару кешендері;

ғарыш айлақтары;

ғарыштық объектілерден ақпаратты қабылдау үшін нысаналы жерүсті кешендері, оны өңдеу және тарату.

Ғарыш аппараты (ағылш. Spacecraft) - жартылай болсада, ғарыш кеңістігінде, яғни тығыз атмосфераның сыртымен ұшатын ұшу аппараттары (100 километрден жоғары) .

белсенді (қозғалтқыштарымен жұмыс жасайтын)

енжар (тарткышсыз)

Ғарыш аппараттарының

ұшуы екіге бөлінеді

Жұмыс режиміне сәйкес ғарыш аппараттарының келесі түрлері ажыратылады

жасанды жер серіктері - геоцентрлік орбитадағы барлық көлік құралдарының жалпы атауы, яғни планета айналасында;

орбиталық станциялар - Жер орбитасында адамдардың ұзақ уақыт тұруы мен жұмыс істеуі үшін арналған көлік құралдары

автоматты немесе басқарылатын ғарыш кемелері;

зондтар, шаттлдар - қысқа қашықтыққа ғарыштық ұшуды жүзеге асыратын көлік құралдары;

түсетін көлік құралдары - адамдар мен материалдарды ғаламшар айналасындағы орбитадан немесе планетааралық траекториядан планетаның бетіне жеткізу үшін қолданылады

Ғарыштық аппараттар - бұл ғарыш кеңістігінде әр түрлі тапсырмаларды орындау үшін, сондай-ақ әртүрлі аспан денелерінің беткі қабаттарында зерттеулер мен басқа да жұмыстар жүргізу үшін қолданылатын техникалық құрылғылардың жалпы атауы.

планетаға жақын орбиталық

планетада

жұлдызаралық

планетааралық

Ғарыш аппараттарын пайдалану салалары олардың келесі топтарға бөлінуін анықтайды:

астрономиялық

астропатикалық

Орындалған функцияларға сәйкес келесі сыныптар ажыратылады

әскери

көлік, оның ішінде жолаушылар

навигация

байланыс спутниктері

зерттеу

геологиялық

қашықтықтан зондтау

барлау және әскери жерсеріктер

Көптеген ғарыштық аппараттар бірден бірнеше функцияны орындайды.

Ұшу кезеңдері

► Ұшу алаңы - ғарыш кемесі шешіледі / ұшып шығады және берілген бағытта қажетті ғарыштық жылдамдыққа ие болады.

► Орбиталық бөлім - аспан механикасының заңдарына сәйкес құрылғының инерциялы қозғалысымен сипатталады (мысалы: ғарыш станциясының орбитада айналуы)

► Круиздік ұшудың бөлімі - бұл ұшудың өзі.

► Өтпелі бөлім - тек жұлдызаралық ауысу технологиясымен жабдықталған кемелер үшін: қиғаштыққа, гравитациялық ұңғымаға немесе кеңістіктің қисаюы арқылы ауысу.

► Ұшудың ұшу бөлімі - қылшықтағы ұшу.

► Қону бөлімі - көлік құралының жылдамдығын рұқсат етілген қону аймағына дейін түсіру, қондыру / қону

Жалпы жағдайда, ғарыш кемесінің ұшуында мыналар ажыратылады: ұшыру алаңы, орбиталық ұшу, круиздік ұшу, өтпелі аймақ, бұрылыс ұшуы және қону алаңы.

Борттық жүйелер

қозғалтқыш жүйесі;

қару жүйесі;

ұшуды басқарудың автоматты жүйесі;

қуат панелін құру жүйесі;

өмірді қолдау жүйесі;

навигация жүйесі;

қону жүйесі;

байланыс жүйесі

қондыру жүйесі;

қоректендіру жүйесі;

Барлық ғарыш аппараттарының ұшуы олардың бірінші ғарыштық жылдамдыққа тең немесе одан асатын жылдамдықтарға үдеуіне негізделген, бұл кезде ғарыш кемесінің кинетикалық энергиясы оның Жердің тартылыс өрісі арқылы тартылуын теңестіреді. Ғарыш кемесі орбитада ұшып жүр, оның формасы үдеу жылдамдығына және тартымды орталыққа дейінгі қашықтыққа байланысты. Ғарыштық аппараттар зымыран тасығыштарды (LV) және басқа жеделдететін, соның ішінде қайта пайдалануға болатын машиналарды қолдана отырып жеделдетіледі.

Ғарыш кемелері ұшу жылдамдығына қарай екі топқа бөлінеді:.

жылдамдығы екінші ғарыштық жылдамдықтан аз, геоцентрлік орбита бойынша қозғалатын және Жердің тартылыс өрісі шеңберінен шықпайтын жерге жақын;

планетааралық, оның ұшуы екінші ғарыштан жоғары жылдамдықта жүреді