Химия өнеркәсібі салаларына жалпы топтастыру

Презентация қосу

Дүниежүзінің химия өнеркәсібінің шикізат
базасын, өндіру және таралуын талдау
Жоспары

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Әлем елдеріндегі химия өнеркәсібінің таралуына сипаттама
2. Дүниежүзі елдерінің химия өнеркәсібі мен шикізат базасына талдау
3. Химия өнеркәсібі салаларына жалпы топтастыру
4. Әлемдегі химия өнеркәсібі бойынша шикізат өндіруші жетекші елдерге топтастыру
III. IV. Қорытынды
IV. V. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Химия өнеркәсібі — ауыр өнеркәсіптің жетекші салаларының бірі, еңбек заттарын (шикізаттар
мен материалдарды) өңдеуге, негізінен химиялық әдістерді баса қолданатын өндіріс салаларының
кешені.
Химия өнеркәсібі ел шаруашылығында маңызды рөл атқарады. Ғылыми-техникалық прогресті
іске асыра отырып, машина жасау және электрэнергетикамен қатар, химия өнеркәсібі соңғы
технологиялық циклдің саласы болып табылады. Шикізат пен қалдықтарды кешенді түрде өңдеуге
үлкен мүмкіндіктер тудырады. Химиялық технологиялар мен материалдарды шаруашылықтың
барлық салаларында кең қолдануды химияландыру деп атайды.
Химия өнеркәсібі қорларды өңдеп қана қоймайды. Ол табиғатта жоқ, қасиеттері алдын ала
бегіленген мүлдем басқа материалдар жасап шығарады. Әртүрлі химиялық заттар, соның ішінде
қымбат әрі тапшы табиғаттағы баламаларды алмастыра алатын конструкциялық материалдарды
шығарады. Мысалы, машина жасауда кейбір химиялық материалдар қымбат металды
алмастырады. Шикізат базасы кең: мұнай, табиғи газ, минералды тұздар, фосфориттер, күкірт,
гипс, ауа, су, ағаш, өндіріс қалдықтары, көмір, металлургия, мұнай өңдеу өнеркәсіптерімен
құрамдастырылады. Халықты тауармен қамтиды. Жер бетіндегі бар тіршілікті қорғайды.
Химия өнеркәсібі қазіргі заманғы экономиканың маңызды базалық салаларының бірі болып
табылады. Оның өнімі (70 мың атау) әртүрлі тұтыну тауарларын өндіру үшін, сондай – ақ ауыл
шаруашылығы, өңдеу өнеркәсібі, құрылыс және қызмет көрсету саласы сияқты экономиканың
басқа да салаларында үлкен көлемде кеңінен пайдаланылады. Химия өнеркәсібінің өзі өзінің
химиялық өндірісінің 25% - дан астамын тұтынады. Оның өнімдерінің маңызды тұтынушылары-
автомобиль, тоқыма өнеркәсібі, киім өндірісі, металлургия және т. б.
Базалық немесе" тауарлық " Пластмассаның негізгі нарықтары-орау,
Химия өнеркәсібі өнімдерін химикаттарға полимерлер, ірі тұрғын үй, контейнер өндірісі, құбырлар,
көлік, балалар ойыншықтары мен ойындары.
төрт санатқа бөлуге болады: тоннажды мұнай-химия, базалық
Полимерлердің ішінде ең үлкен үлес
өнеркәсіптік химиялық өнімдер,
базалық химикаттар (оларға Бейорганикалық химикаттар және салмағы полиэтилен (PE) болып табылады,
ол контейнерлер, қаптамалар, контейнерлер
саланың әлемдік өндірісінің минералды тыңайтқыштар жатады. мен құбырлар, пленкалар, әртүрлі
шамамен 35-37% – ы Соңғы жиырма жыл ішінде химия контейнерлер, техникалық талшықтар өндіру
өнеркәсібінің бұл сегменті үшін қолданылады. Тағы бір маңызды
тиесілі), тіршілікті салыстырмалы түрде төмен полимер-бұл поливинилхлорид (PVC), ол
қамтамасыз ету өнімдері қарқынмен дамыды – әлемдік ЖІӨ-нің құрылыс құбырларын, әрлеу және жылу
оқшаулау материалдарын өндіруде, аз
деп аталатындар-life science орташа жылдық қарқынының 50-70%.
дәрежеде – қаптама өндірісінде және көлікте
Мұнда негізгі рөлді негізгі химиялық
(30%), арнайы химикаттар заттардың жалпы сатылымының 33%
қолданылады. Полипропилен (PP), жоғарыда
аталған нарықтардан басқа, мата мен кілем
(20-25%) және тұтыну құрайтын полимерлер (пластмассалар өндірісінде қолданылады. Полистирол (PS)
тауарлары (шамамен 10%). мен химиялық талшықтардың барлық ойыншықтар, автомобиль бөлшектері, радио
өндірісінде де қолданылады.
түрлерін қоса) ойнайды.
Полимерлер өндірісі үшін ең маңызды бастапқы материал ірі тоннажды мұнай-химия өнімдері және ілеспе
химикаттар болып табылады, олар өз кезегінде сұйытылған ілеспе газдан (NPG), табиғи газдан және шикі мұнайдан
өндіріледі. Бұл материалдардың сатылымы негізгі химиялық заттардың жалпы өндірісінің шамамен 30% құрайды. Ірі
тоннажды химикаттарға этилен, пропилен, бензол, толуол, метанол, мономерлі винилхлорид, стирол, бутадиен және т.
б. жатады. Бұл химиялық заттар полимерлер мен басқа да органикалық химикаттардың көп бөлігін, сондай-ақ
химиялық өнімдердің ерекше түрлерін өндіру үшін қолданылады.

Басқа химиялық туынды және базалық химикаттарға – синтетикалық каучук, лактар мен бояулар,
скипидар, шайырлар, күйе, жарылғыш заттар мен резеңке техникалық бұйымдар – барлық базалық
химикаттар өндірісінің шамамен 20% - ы тиесілі.

Бейорганикалық химикаттар (саланың барлық негізгі өнімдерінің 12% - ын құрайды) ең көне
химиялық өнімдер болып табылады. Оларға тұз, хлор, каустикалық сода, түрлі қышқылдар (азот,
фосфор, тұз) жатады. Минералды тыңайтқыштар негізгі химиялық заттардың ең аз маңызды
сегменті (шамамен 6%) және азот, фосфор және калий тыңайтқыштарын қамтиды.
Тіршілікті қамтамасыз ететін химиялық Арнайы химикаттар салыстырмалы
өнімдерге (химия өнеркәсібінің барлық түрде жоғары қосылған құны бар
өндірісінің 30% - ын құрайтын) өнімдер болып табылады және
биологиялық субстанциялар, сараланған түпкілікті нарығы бар химия
фармацевтикалық препараттар, өнеркәсібінің тез дамып келе жатқан
диагностикалық препараттар, инновациялық сегменті болып
ветеринариялық препараттар, табылады. Бұл сегменттің өсу қарқыны
витаминдер мен пестицидтер жатады. әлемдік ЖІӨ–нің өсу қарқынынан орта
Химия өнеркәсібінің бұл сегменті ең есеппен 1,5-3 есе жоғары. Бұл тауарлар
жылдам қарқынмен дамуда, бұл нарықта олардың ерекше функционалды
әлемдік ЖІӨ–нің орташа жылдық өсу қасиеттері үшін бағаланады. Оларға
қарқынынан 1,5-6 есе жоғары. электронды химикаттар (электронды
Сонымен қатар, бұл химияның құрылғылар мен жабдықтарға
ғылымды қажет ететін саласы: зерттеу арналған), өнеркәсіптік газдар,
және әзірлеу шығындары мұнда желімдер, түрлі қорғаныс жабындары,
сатылымның 15-25% құрайды. өнеркәсіптік тазартқыш химикаттар,
Тіршілікті қамтамасыз ететін химиялық катализаторлар жатады. Арнайы
өнімдердің өндірісі арнайы химиялық өнімдер "жұқа химиялық
органдардың техникалық заттар" деп те аталады»
сипаттамалары мен мемлекеттік реттеуі
мен қадағалауының өте жоғары
деңгейімен сипатталады, мысалы,
американдық Тамақ өнімдері мен дәрі –
дәрмектер әкімшілігі. "Өсімдіктерді
қорғаудың химиялық өнімдері" деп
аталатын пестицидтер осы химиялық
топтың шамамен 10% құрайды және
гербицидтер, инсектицидтер мен
фунгицидтерді қамтиды.
АҚШ әлемдегі химиялық өнімдердің ең ірі өндірушісі болып қала береді. 2009 жылы олардың үлесіне
әлемдік химикаттар өндірісінің 18,6% - ы тиесілі болды (1-кесте).
Химия өнімдерінің әлемдік өндірісі, млрд.
№ Мемлекет 1998 жыл Үлесі % 2009 жыл Үлесі %
1 АҚШ 416,7 26,5 689,3 18,6
2 Жапония 193,8 12,3 298,0 8,1
3 Германия 124,9 7,9 263,2 7,1
4 Қытай 80,9 5,1 549,4 14,9
5 Франция 79,1 5,0 158,9 4,3
6 Ұлыбритания 70,3 4,5 123,4 3,3
7 Италия 63,9 4,1 122,9 3,3
8 Бразилия 46,5 3,0 126,7 3,4
9 Оңтүстік Корея 39,3 2,5 133,2 3,6
10 Үндістан 30,7 2,0 98,2 2,7
11 Ресей 23,8 1,5 77,6 2,1
Басқа мемлекеттер 403,3 26 1058 29
Барлығы 1573,2 100 3698,8 100
Ақпарат көзі: American Chemistry Council, Global Business of Chemistry Statistics March 2011.
АҚШ-та Өңдеуші өнеркәсіптің барлық салаларының шамамен
96% - ы қандай да бір түрде химиялық өндіріспен және оның
өнімдерімен байланысты. АҚШ химия өнеркәсібінде 900 мың
адам тікелей жұмыс істейді, және осы саладағы әрбір жұмыс
орны байланысты салаларда қосымша 5 жұмыс орнын
құратынын ескере отырып, американдық экономикада 4,6
миллион жұмыс орны тікелей немесе жанама түрде химия
өнеркәсібіне байланысты. Химия өндірісі салыстырмалы түрде
жоғары жалақы алады: мұнда орташа жалақы 78 мың долларды
құрайды. бұл өңдеу өнеркәсібі бойынша орташа көрсеткіштен
43% - ға жоғары .

Жыл сайын АҚШ $ 170 млрд астам сомаға химиялық тауарларды
экспорттайды., бұл американдық экспорттың 10% құрайды. Салаға жыл
сайынғы капитал салымдарының көлемі 15 млрд., немесе 3,1% сату.
Салыстыру үшін, фармацевтика өнеркәсібінде капитал салымының деңгейі 5
млрд АҚШ долларын құрайды., немесе 2,6% сату. Сонымен бірге, соңғы
онжылдықта американдық химияға күрделі инвестициялар көлемі төмендеді:
1999-2009 жылдары ол 20-дан 14,9 млрд. АҚШ химиялық өнімдерді таза
импорттаушы болып табылады. Американдық өңдеу өнеркәсібінің өндірістік
базасы шетелге көбірек тасымалданып, қызмет көрсету саласына жол
ашатындықтан, химиялық заттарды тұтыну салыстырмалы түрде төмендейді,
ал жаңа химиялық қуаттарға салынатын инвестиция қарқыны әлемнің басқа
елдерімен салыстырғанда
Батыс Еуропа химия өнеркәсібінде 29
Химия өнеркәсібінің дәстүрлі ірі орталығы-Батыс Еуропа. Еуропада мың өнеркәсіптік кәсіпорын бар.
(әсіресе Германияда) бұл сала экономиканың маңызды салаларының бірі Алайда, олардың 96% – ы-жұмыспен
қамтылғандар саны 250 адамнан кем
болып табылады. Еуропалық химия өнеркәсібінде барлығы 3,6 млн адам шағын және орта кәсіпорындар, бұл
жұмыс істейді, ал компаниялардың саны 60 мыңды құрайды, саланың ретте 61% - ын жұмыспен
өнімі Еуропалық сыртқы сауда айналымының 65% - ын құрайды. қамтылғандар саны 1-ден 9 адамға
дейінгі микрокомпаниялар құрайды.

Алайда, 1999-2009 жылдар аралығында бұл аймақтың химиялық заттардың жалпы
сатылымындағы үлесі 32% - дан 24% - ға дейін төмендеді. Мұнда ең ірі өндіруші
Германия болып қала береді. Одан кейін Франция, Ұлыбритания және Италия. Осы
төрт елдің үлесіне батыс еуропалық Химия өндірісінің 88% - ы тиесілі. Батыс
Еуропаның химиялық өндірісінің жалпы көлемінің 60% – ын мұнай – химия мен
негізгі бейорганикалық химиялық өнімдерді қоса алғанда, базалық химикаттар,
26% - ын арнайы химикаттар (лактар, бояулар, өсімдіктерді қорғау құралдары,
пигменттер мен қоспалар) және 14% - ын тұтыну химиясы құрайды.

Батыс Еуропа химия өнеркәсібінің өсуінің негізгі Еңбек өнімділігінің деңгейі бойынша
драйвері Еуропа елдері арасындағы сауда және химия өнеркәсібі фармацевтикадан
сауда емес кедергілердің жойылуы болды. Қазіргі
уақытта Еуропалық Одақ аясында 500 миллион кейін екінші орында. Бұл ретте ол
химиялық тұтынушы бар, ал сату көлемі 2009 автомобиль өнеркәсібі мен
жылы 222 миллион долларды құрады. (1999 ж. - компьютерлер өндірісінен 1,4 есе,
98 млн.). Осы кезеңде химия өнеркәсібі өнімдерін
ел ішінде тұтыну 183-тен 110 млн долларға дейін
жалпы машина жасау өндірісінен 1,7
қысқарды , ал экспорт үлесі 1995 жылғы 16% - есе, өңдеу өнеркәсібінен 1,9 есе, тамақ
дан 2009 жылы 26% - ға дейін өсті. өнеркәсібінен 3,3 есе озып отыр.
Жалпы алғанда, Батыс Еуропа химия өнеркәсібі өте фрагменттелген және бірқатар құрылымдық кемшіліктерге ие, мысалы, өндіріс көлемінің
жеткіліксіздігі, активтердің салыстырмалы түрде төмен интеграциясы, бастапқы химиялық шикізатқа жоғары шығындар. Мысалы,
тығыздығы жоғары полиэтилен өндіретін барлық еуропалық зауыттардың 60% - ы көлемі бойынша шағын (әлемдік стандарттармен
салыстырғанда) және химиялық шикізат көздерімен тығыз ықпалдастырылмаған. Нәтижесінде еуропалық химиялық компаниялардың
өндірістік шығындары Орта Шығыс елдеріндегі компанияларға қарағанда 50% жоғары. Шоғырландыру процесі еуропалық химия
өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың маңызды бағыттарының біріне айналуда. Капиталды қажет ететін басқа салалардың
тәжірибесі рентабельділік пен тиімділіктің жеткілікті деңгейіне елдегі барлық өндірілетін өнімнің кемінде 70% - ы саланың төрт ірі
компаниясына тиесілі болған кезде қол жеткізілетіндігін көрсетеді. Дәл осы деңгей бәсекелестік пен баға тұрақтылығының оңтайлы
үйлесімін қамтамасыз етеді.
Бірігу мен жұтылу толқынына қарамастан, Батыс
Еуропа химия өнеркәсібіндегі концентрацияның
оңтайлы деңгейіне әзірге тек стирол
мономерлерін өндіруде қол жеткізілді. Ең керемет нәтижелерге Қытай қол
Полипропилен, поливинихлорид және жеткізді. 1998-2009 жылдары бұл елде
полистирол өндірісінің оңтайлы деңгейіне химия өндірісі шамамен 6 есе өсті. Қытай
жақын. Сарапшылардың бағалауы бойынша, АҚШ-тан кейін әлемде екінші орынға ие
еуропалық химия өнеркәсібі активтерді болды, алдағы жылдары көшбасшыны
шоғырландыру бойынша тағы 20-25 ірі мәмілені басып озамын деп қорқытты.
жүзеге асыруы тиіс.

1 2 3

Өткен онжылдықта АҚШ пен басқа да дамыған елдердің әлемдік
химия өнімдерін өндірудегі үлесі дамушы елдердегі осы саланың
дамуына байланысты айтарлықтай төмендеді. Өнеркәсіптік
дамыған елдер инновациялар мен ұзақ мерзімді мақсатты
құрылымдық қайта құру есебінен арнайы мақсаттағы жоғары
технологиялық материалдар өндірісінің негізгі бөлігін өздеріне
шоғырландырды. Бұл ретте химия өнеркәсібіне арналған базалық
өнімдердің негізгі жеткізушілері ретінде өз мәнін жоғалтпаған ірі
тонналық өндірістер арзан шикізатпен және арзан жұмыс
күшімен қамтамасыз етілген өңірлерге белсенді көшіріледі.
Мысалы, егер Венесуэлада өнім бірлігіне (1 тонна) полиэтилен
қуатын құру үшін 0,9 мың доллар қажет болса., онда Швецияда
шамамен 1,5 мың.
Сарапшылардың пікірінше, 2015 жылға қарай Қытай әлемдегі химиялық заттардың
жетекші өндірушісіне айналады, оның үлесі 12-14% құрайды. АҚШ инновацияларға,
технологиялық процестерді жетілдіруге және қызметтерге көбірек көңіл бөледі.
Өндіріс негізгі химикаттар мен өсімдіктерді қорғау құралдарының өсу қарқыны
төмендеген кезде фармацевтикаға қарай жылжитын болады

Дамыған елдердің химиялық компанияларын үш топқа бөлуге болады. Бірінші топты негізінен негізгі химиялық
заттар мен пластмассалар шығаратын "тауар ойыншылары" құрайды. Олар химия өнеркәсібінің барлық жаһандық
сатылымдарының үштен бірін құрайды. Бұл топтың ең көрнекті өкілдері-Dow Chemical (АҚШ) және Shell Chemical
(Ұлыбритания). Екінші топқа белгілі бір тұтынушылар үшін химиялық заттардың арнайы түрлерін шығаратын
компаниялар кіреді. Оларға, мысалы, Швейцария Клариант химиясы және неміс Ciba арнайы химиясы, негізінен
тоқыма және жеңіл өнеркәсіп үшін бояулар мен пигменттер шығарады. Оларға әлемдік Химия өндірісінің 25% - ы
тиесілі. Сонымен, үшінші топ-гибридті немесе әртараптандырылған компаниялар деп аталады, олар барлық
қосылған құн тізбегінде химиялық өнімдердің кең спектрін шығарады. Бұл топқа BASF, Bayer, DuPont, Mitsubishi
Chemical сияқты алыптар кіреді және әлемдік өндірістің 40% құрайды. Әлемдегі жетекші химиялық компаниялар ірі
әртараптандырылған корпорациялар болып табылады (2-кесте).
Әлемдегі ең ірі химиялық корпорациялар
№ Компания 2007 жылы өндіріс көлемі, млрд.

1 BASF (Германия) 65,3
2 Dow Chemical (АҚШ) 53,5
3 INEOS (Ұлыбритания) 43,6
4 LyondellBasell (АҚШ) 42,8
5 Formosa Plastics (Тайвань) 31,9
6 DuPont (АҚШ) 28,5
7 Saudi Basic Industries 26,4
8 Bayer (Германия) 24,2
9 Mitsubishi Chemical (Жапония) 22,2
10 AkzoNobel/Imperial Chemical Industries 19,9
(Ұлыбритания)

Ақпарат көзі: American Chemistry Council, Global Business of Chemistry Statistics March 2011.
Ұзақ уақыт бойы дамыған елдердің 2008 жылғы дағдарысқа дейін бұл
химиялық компаниялары стратегия дамыған елдердің химиялық
Әлемдегі ең ірі химиялық қолданыстағы негізгі активтерден компанияларына белгілі бір жетістік
корпорациялар-Әлемдік қосымша қосымша құнды алуға әкелді және олардың тиімділігі
көшбасшылардың алғашқы тырысып, бизнесті жүргізудің металлургия және ағаш өңдеу сияқты
бестігіне кіретін Dow Chemical, дәстүрлі стратегияларына сүйенді. ауыр өнеркәсіптің басқа да негізгі
LyondellBasell және DuPont сияқты салаларында жұмыс істейтін
1970-1980 жылдары негізгі назар
компанияларға қарағанда жоғары
американдық компаниялар. сату мен технологиялық болды. Мәселен, 1990-2008 жылдары
Олардан басқа, АҚШ-та тағы 170 процестердің негізгі функцияларын бір акцияға шаққандағы табыс химия
ірі химиялық компания бар. жетілдіруге аударылды. 1990 өнеркәсібінде 5 есе, ал автомобиль
Олардың бүкіл әлем бойынша жылдары шоғырландыру және қайта өнеркәсібінде 3 есе, металлургия мен
1700 филиалы және 2800 зауыты құрылымдау болды, оның мақсаты ағаш өңдеуде 1,5 есе өсті [5]. 2008
бар. өндіріс ауқымынан және жылғы дағдарыс осы уақытқа дейін
шығындарды азайтудан болатын қалпына келтірілмеген акциялар
нәтижеге қол жеткізу болды. бағалары мен бағамдарын төмендетті.
Қорытынды

Қорытындылай келе, химия өнеркәсібі – ауыр өнеркәсіптің жетекші салаларының бірі.
Еңбек заттарын өңдеуде негізінен әдістерді баса қолданатын өндіріс салаларының комплексі.
Іштей химия және мұнай-химия, кен-химия (фосфорит, апатит, ас тұзын өндіру және байыту
т.б. алу), негізгі химия, жасанды талшық, талшықтар, синтетикалық шайыр және пластикалық
массалар, сыр-бояу өнеркәсібі (әк, сыр, эмаль т.б. өндіру), химия және синтетикалық
бояғыштар, кен-химия, тұрмыстық химия. Мұндай химия өнеркәсібі синтетикалық каучук
негізгі органикалық синтетика өнімдерін өндіру, резина-асбет өнеркәсібі жатады.Химия
өнеркәсібінің кәзіргі салаларын (синтетикалық амиак және оны азотты тыңайтқыштарға қайта
өңдеу, органикалық шала өнімдер, күрделі анимин бояғыштар, синтетикалық каучук,
пластмассалар, жасанды талшық, шина өнеркәсібін) дамытуда.Химия өнеркәсібі республика
ауыр индустриясының халық шаруашылығында жалпы ғылыми техникалық прогресті
қамтамасыз ететін барынша серпінді салалардың бірі. Бұл салада ешқандай қалдық
болмайды. Химия өнеркәсібінің саласы белгілі бір өндірістің қалдықтарын пайдаланып
өнеркәсіп үшін тиімді жаңа материалдармен халық тұтынатын тауарлар шығарады. Жоғарғы
сатыда дамыған химия өнеркәсібі болмайынша ауыл шаруашылығы тиісті деңгейде өркендеуі
мүмкін емес. Ауыл шаруашылығы химия өнеркәсібінен минералды тыңайтқыштар мен улы
химикаттарды алып отырады.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. https://kk.wikipedia.org/wiki/Химия_өнеркәсібі
2. https://baribar.kz/student/7645/khimiya-oenerkasibininh-mpnhyzyn-zhane-qurylymyn-
olardynh-ornalastyru-erekshelikteri/
3. American Chemical Council, January 10, 2011.
4. CEFIC. Facts and Figures 2010.
5. Eurostat, 2005.
6. The Global Chemical Industry: US, China and Global Status and Opportunities, 2015.
7. American Chemical Society, 2005.
8. Рассчитано по: Primark Database, McKinsey analysis.Комбинаторная химия – метод
поиска биологически активных веществ при помощи комплекса компьютерных
программ для предсказаний «состав-структура-свойство», массового синтеза
биологически активных веществ с различными заданными свойствами, и массового
скрининга полученных соединений. – Примеч. автора.
9. Рассчитано по данным корпоративных отчетов компании.

Ұқсас жұмыстар

Бұқар жырау атындағы әдебиет мұражайы

Өнеркәсіпті орналастырудың факторлары

Германияның көмір өндірісі электр энергиясы, мұнай және газ өнеркәсібі

Зырян қорғасын комбинаты

Германия қаржы жүйесі

Ірі химия өнеркәсіптері

Қазақстанды экономикалық аудандастыру

Экологияның зияны

Химия өнеркәсібі

ХИМИЯЛЫҚ ШИКІЗАТ ӨНДІРІСІ

Пәндер