Ресейге қоныс аударуы

Презентация қосу

Әл-Фaрaби aтындaғы Қaзaқ Ұлттық Унивeрcитeтi
Гeогрaфия жәнe тaбиғaтты пaйдaлaну фaкультeтi

СӨЖ №4
Қазақстан Республикасының
Көші-қон саясаты

Орындаған : Жарылқасын
Тоғжан
7М01505- «География»
Жоспары
• Мемлекет тарихындағы миграция
• Қазақстандағы миграцияның сальдосы, 1950–2018 жылдар
• Сыртқы тұрақты миграция
• Оралмандар мен қоныс аударушылар
• Сыртқы еңбек миграциясы
• Ішкі миграция
• 2000–2018 жылдардағы Қазақстанның облыстары бойынша ішкі
миграция сальдосы
• 2050 жылдардағы ҚР Миграцияның сценарийі
• Миграцияны реттеу мен оңтайландыру. Облыстардағы халық
орналасуын оңтайландыру бағдарламасы
• Пайдаланылған әдебиеттер
Мемлекет тарихында миграция Қазақстан халқының дамуына әсер еткені анық. Кеңес Одағы
кезеңінде Республика түрлі санаттағы, түрлі сан мөлшеріндегі мигранттарды қабылдады. Олардың
арасында тың игерген, құрылыс салған, шахталарда, зауыт-фабрикаларда жұмыс істеген ерікті
экономикалық мигранттар болды. Тың игеру үшін жарты миллионнан астам адам республикаға
ағылған. Ұлы Отан соғысы жылдарында республика КСРО-ның еуропалық бөлігінен көшірілген сансыз
мәжбүрлі мигранттарды қабылдады. 1942 жылдың 1 қаңтарына Қазақ КСР-не 381 260 адам келген.
Кейбір деректерге көз жүгіртсек, эвакуацияланғандардың жалпы саны жарты миллион адамнан
асты. Олардың көпшілігі соғыстан кейін Қазақстанда өмір сүріп, жұмыс істеп қалып қойған. 1930–
1940 жылдары Қазақстанға адамдардың үлкен бөлігі — байкулактар, ГУЛАГ тұтқындары, жер
аударылған халықтар (немістер, поляктар, шешендер, ингуштер және т.б.) күшпен қоныс
аударылды. Мәселен, 1949 жылдың 1 қаңтарында Қазақ КСР-індегі арнайы қоныстарға 820 мың адам
депортацияланған, оның 400 мыңға жуығы немістер еді. Миграциялық процестердің арқасында
Қазақстан дүниежүзіндегі этномәдени тұрғыдан нағыз қырық құрақ елдің біріне айналды.

Қазақстандағы миграцияның сальдосы, 1950–2018 жылдар (мың адам)
1960 жылдардың соңына дейін Қазақстан сыртқы көші-қонның оң сальдосына ие болды. Кейінгі
жылдары халық ағыны көшіп кетумен сипатталды.

Ал тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында репатриаттар ағыны көбейді. 1990 жылдары
репатрианттардың Қазақстаннан, әсіресе Ресей мен Германияға қоныс аудару көрсеткіші ұлғайды.

Нәтижесінде, Қазақстан Республикасы Статистика комитетінің деректері бойынша 1992 жылдан
2003 жылға дейін дүниежүзімен эквивалентсіз алмасу нәтижесінде 2,2 млн адамынан айрылды. Осы
кезеңде Ресейге шамамен 1,5 млн адам, Германияға — 850 мың адам кетті. Сонымен қатар, осы
кезеңде Қазақстандағы жаңа ғасырдағы миграциялық процестерге әсер еткен оң факторлар да
(ашық есік саясаты, экономиканың нарықтық негізде өзгеруі, кәсіпкерліктің дамуы) қалыптасты.

Елдің миграциялық жүйесіне 1997 жылы орталықты Алматыдан Астанаға (қазіргі Нұр-Сұлтан)
көшіру үлкен әсер етті.
Сыртқы тұрақты миграция

Саяси тұрақтылық пен 2000 жылдардағы экономикалық өсім Қазақстандағы халықаралық миграция
сипатын алдыңғы онжылдықтармен салыстырғанда әлдеқайда өзгертті. 2004 жылдан 2011 жылға
дейін елде оң миграциялық өсім байқалды. Жалпы алғанда, Қазақстан статистикасының деректері
бойынша, 2004 жылдан 2011 жылға дейінгі нетто-миграцияда Ресейге 180 мың адамды, Германияға 32,5
мың адамды жібердік. Бұл ретте Орталық Азия, Қытай, Моңғолия мемлекеттерінен және басқа
елдерден қоныс аударушылардың ағыны күшейді. Бұған қазақтардың шетелден тарихи отанына
қоныс аударуына ықпал етудің мемлекеттік бағдарламасы ықпал етті. 2004 жылдан 2011 жылға
дейін миграцияның оң сальдосы байқалды да, Өзбекстаннан 211 мың адам, Қытайдан 36,6 мың адам,
Моңғолиядан 27 мың адам және Қырғызстаннан 14 мың адам Қазақстанға көшіп келді.
Оралмандар мен қоныс аударушылар
Оралмандар — шет елден Жыл сайын Үкімет оралмандардың
тарихи отанына оралған республикаға келуінің рұқсат етілген
этникалық қазақтар, ал қоныс санына және қоныс аударушылардың
аударушылар — оңтүстік санына квота белгілейді («Халықтың көші-
өңірлерден солтүстікке қоныс қоны» туралы заңның 8-бабы).
аударған қазақстандықтар

1991 жылдан 2016 жылдың 1 қаңтарына дейін 261 104 отбасы — 957 772
этникалық қазақ тарихи отанына оралып, оралман мәртебесін алған, яғни ол
халықтың 5,5%-ін құрап отыр. Оралмандардың 61,6%-і Өзбекстаннан, 14,2%-і
Қытайдан, 9,2%-і Моңғолиядан, 6,8%-і Түрікменстаннан, 4,6%-і Ресейден және
3,6%-і басқа елдерден қоныс аударған.

Оңтүстік Қазақстан облысы (2018 жылдан бастап — Tүркістан облысы)
оралмандардың 21,2%-ін, Алматы — 16,3%-ін, Маңғыстау — 13%-ін, Жамбыл
облысы 9,4% және 40,1%-ін қабылдаған. Оралмандар арасында еңбекке
жарамды жастағы тұлғалар 55,6%, 18 жасқа дейінгі балалар — 39,9% және
зейнеткерлер — 4,5%.
2012 жылдан бастап 2018 жылға дейінгі кезеңдегі жеті жылда Қазақстан 100 мың
адамынан айырылды. Бұл тенденция этникалық қазақ-репатрианттар ағынының
азаюына байланысты .

Өткен кезеңмен салыстырғанда миграция сальдосы Өзбекстанмен 51 мың адамға
дейін (төрт есе), Қытаймен — 12,7 мың адамға дейін, Моңғолиямен — 1,8 мың адамға
дейін және Қырғызстанмен 5 мың адамға дейін қысқарды. Бұл ретте Ресейге қоныс
аудару деңгейі өзгерген жоқ: шамамен 17 мың адам көрші елге қоныс аударды.
Германиямен миграциялық алмасу шығыны 3 есе өсті, яғни еліміздің азаматтары 12,7
мың адамға дейін азайды.

Қазақстан Республикасында 2004 жылдан 2018 жылға дейінгі миграциялық өсім,
жалпы алғанда мың адамды құрады. Қазақстанға арнап демографиялық болжам
жасау барысында, осы сандарды қаперге ала отырып, БҰҰ Халық қоныстандыру қоры
сарапшылары 2017 жылдан кейін орта есеппен бес жылдық кезеңде миграциялық
ағын 0-ге тең деп болжайды.
Жалпы алғанда, Қазақстанға 2007–2017
жылдары тұрақты тұруға келген 195 мың
адамның ішінде қазақтар 65%-ті, орыстар
Мигранттардың этникалық құрамы 15%-ті құраған. Елден кеткендердің ішінде
посткеңестік кеңістіктегі екі орыстар — 71% (245 мың), немістер мен
маңызды тенденцияны көрсетеді. украиндар — 7%, қазақтар — 4%. Сыртқы
миграцияны Қазақстан өңірлерінің
мысалында қарастырсақ, екі нақты топты
байқаймыз. Орыстілді халықтың үлкен үлесі
бар солтүстік өңірлерде үлкен теріс
сальдоға кезігеміз. Ал Оңтүстік Қазақстан
Бір жағынан, облысы,2018 жылдан бастап Түркістан
қазақтардың басқа облысы және Республикалық маңызы бар
қала Шымкент, сондай-ақ Маңғыстау мен
елдерден тарихи Алматы облыстары репатрианттардың
отанына оралуға көп бөлігін қабылдаған.

ұмтылуы,

екінші жағынан —
орыстілді халықтың
Ресейге қоныс
аударуы.
Сыртқы еңбек миграциясы

Квоталар экономикалық белсенді халық
санына проценттік қатынаста белгіленеді.
Бастапқыда квота 0,15%-ті құрады, бұл 10–
11 мың адамнан аспайтын көрсеткіш еді.
2004 жылдан 2008 жылға дейін квота
мөлшері жыл сайын артып, 2008 жылға қарай
Қомақты ресурстық әлеуетке ие Қазақстан 1,6%-ке немесе 132,8 мың адамға көтерілді.
посткеңестік кеңістікте экономикалық Алайда, 2008–2009 жылдардағы жаһандық
өсудің жылдамдығына орай басқа экономикалық дағдарыс нәтижесінде бұл
мемлекеттерден еңбек мигранттарын көрсеткіш төмендеді және 2014 жылы
қабылдайтын екінші елге (Ресейден кейін) республиканың экономикалық белсенді
2000 жылдың басында-ақ айналды. Жастарға халқының 0,7%-ін құрады37. Квоталау
арнап ішкі еңбек нарығын қорғау үшін практикасы 2011 жылы қабылданған
Қазақстан үкіметі 2000 жылдан бастап «Халықтың көші-қоны» туралы заңында
шетелдік қызметкерлерді тартуға және бекітілді.
олардың санын экономиканың түрлі
секторларында шектеуге квота белгіледі.
Ресми статистикаға сәйкес, елге заңды еңбек мигранттары 2007 жылы (58,8
мың адам) көп келген. Олардың 90%-тен астамы ТМД-дан тыс аймақтардан,
негізінен, Түркия мен Қытайдан келгендер. 2005–2009 жылдары елге
тартылған еңбек мигранттарының ішінде осы ел азаматтарының үлесі 40%
(Түркия) және 16% (Қытай) болды. Заңды еңбек мигранттарының басым бөлігі
жоғары біліктілікті талап етпейтін жұмыс орындарында еңбек ететін
Ресейден айырмашылығы, Қазақстанның миграциялық саясаты білікті
мамандарды тартуға бағытталған еді. Ресейге, Германияға, Украинаға
иммигранттар жібергендіктен мемлекет 2 миллионнан аса адамнан,
негізінен, жоғары кәсіби білікті инженерлер, дәрігерлер, технологтар мен
техниктер, ғалымдар мен жоғары оқу орындарының оқытушыларынан
айырылып қалған болатын
Білікті емес жұмыс 2006 жылы еңбек
күшіне деген сұраныс мигранттарын
Сарапшылар 2000
Өзбекстаннан, заңдастыру
жылдың екінші
Қырғызстаннан, барысында 164,5 мың
жартысында заңсыз
Тәжікстаннан шетел азаматы
мигранттардың
ағылған заңсыз еңбек анықталды, олар
саны 250 мыңнан 1
мигранттары Қазақстанда тиісті
миллион адамға
есебінен құжаттарды
жеткенін айтады
қанағаттандырылып ресімдемей жұмыс
отыр. істеген
2010–2014 жылдары ел экономикасы қалпына келді де 2008–2009 жылдардағы дағдарыстан кейін
еңбек мигранттарының ағыны қайта басталды.

Қазақстандағы заңды шетелдік еңбек мигранттарының саны өссе де, дағдарыс алдындағы 50
мың адамнан асқан межеге жеткен жоқ. Ресми тіркелген білікті еңбек мигранттарының
саны соңғы жылдары да қысқарып келеді: 2015 жылы 37 мыңнан 2017 жылы 28 мыңға дейін
азайған.

Елге заңсыз еңбек мигранттары Өзбекстан, Тәжікстан, Қырғызстан елдерінен ағылуын
азайтқан жоқ.

Заңсыз көшіқонның сипаттамасы әр түрлі: 300 мыңнан 1,5 млн адамға дейінгі аралықта. Ең
көп меже 1 млн болып отыр.

2014 жылдың сәуір айынан бастап көші-қон полициясы бөлімшелері жеке тұлғалардың үй
шаруашылығында еңбек мигранттарына жұмыс істеуге рұқсат береді. Осыдан соң 2015 жылдың
өзінде көлеңкелі сектордан 140 мыңнан астам мигрант анықталды
Сонымен қатар, осы уақытта Ресей ІІМ ІІББ мәліметтері
еңбек көші-қоны үшін жаңа бойынша, 2018 жылы
мүмкіндік болды. 2014 жылы Қазақстаннан Ресейге 111 мың
Беларусь, Қазақстан және Ресей еңбек мигранттары барған.
Бірыңғай еңбек нарығын және Іріктеме зерттеулер
жұмыс күшінің еркін қозғалысын көрсеткендей, Қазақстан
құруды көздейтін Еуразиялық азаматтары орташа немесе
экономикалық одақты (ЕАЭО) жоғары біліктілікті талап ететін
құрды. жұмыстарды орындайды.

2015 жылы бұл келісімге Армения
мен Қырғызстан қосылды. Осы
келісім одаққа қатысушы елдер
арасында еңбек мигранттар
қарқындылығын арттыруға тиіс
еді, себебі ЕАЭО елдерінің
азаматтарына жұмысқа рұқсат
құжаттарын ресімдеу талап
етілмеді. Алайда басқа бұрынғы
одақтас республикалардың
азаматтарынан бір
айырмашылығы, жұмыс күшіне
деген сұранысы жоғары болса да
Қазақстан азаматтары Ресейдің
еңбек миграциясына белсенді
қатыспайды.
2000–2018 жылдардағы Қазақстанның облыстары бойынша ішкі
миграция сальдосы (мың адам)
2000–2018 жылдардағы Қазақстанның облыстары бойынша ішкі
миграция сальдосы (мың адам)
Ішкі миграция
Осылайша, ішкі көші-қон ағындары халықты
бөлудегі аумақтық сәйкессіздіктерді жеңілдетуге
ықпал етпеді. Орыстілді халықтың көшіп
кетуінен бос қалған солтүстікке оңтүстіктің
миграциялық ағынын бағыттауға арналған
республика үкіметінің талпыныстары әзірге
айқын нәтиже берген жоқ. Қалай болғанда да бұл
мәселені шешу қажет, өйткені елдің солтүстік
бөлігінде ірі кәсіпорындар, елеулі аграрлық және
минералдық ресурстар бар.
Олардың бірі жаңа астана —
Астана (Нұр-Сұлтан), бұл миграция
нәтижесінде, ұлттық
статистикаға сәйкес 510 мыңнан
аса адам астаналық атанды.
Қазақстанда 2000-2018 жылдары
ішкі миграция екі тартылыс күшіне
ағылды.
Екіншісі Қазақстанның бұрынғы
астанасы — Алматы, оған 385 мың
адамнан кем емес мигрант көшіп
барды. Ішкі мигранттар негізінен
Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл
және Шығыс Қазақстан
облыстарының тұрғындары еді.
Оңтүстіктегі үдемелі демографиялық қысымға мұқият қарау, еңбек және тұрақты мигранттарға
қатысты қазіргі көші-қон саясатын жаңғырту қажет болар. Сонымен қатар, білікті мамандар 1990
жылдары ғана емес, қазір де басқа елдерге көшіп кетуін тоқтатқан жоқ. Сондай-ақ ішкі миграция ағыны
да реттеуді қажет етеді. Олай болмаған жағдайда халықты бөлінісіндегі аумақтық сәйкессіздік
әлеуметтікэкономикалық дамуды тежейді.

Елдің солтүстік бөлігі қызметкерлердің жетіспеуінен толық көлемде дами алмайды, оңтүстік бөлігі
мемлекетке әлеуметтік міндеттемелерімен ауыртпалық түсіретін болады.

Елдегі көші-қон процестерін реттеу жүйесін жетілдіру мақсатында Үкіметтің 2017 жылғы 29
қыркүйектегі № 602 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Көшіқон саясатының
2017–2021 жылдарға арналған тұжырымдамасы әзірленді. Қазақстан Республикасы шетелдік
қызметкерлерді тарту мен азаматтарды ел аумағы бойынша оңтайлы орналастыруда
уақытша миграциялық, ал Қазақстан Республикасына келетін репатрианттарға қатысты ұзақ
мерзімді тұрақты миграциялық стратегияны ұстанады.
2050 жылдардағы ҚР
Миграцияның сценарийі
Базалық болжалды көрсеткіш ретінде таза көші-қонның (көші-қон өсімінің)
абсолюттік шамасының көрсеткіші пайдаланылды, ол жастық-жыныстық
топтар бойынша біз белгілеген үлгіге сәйкес бөлінді. Халықаралық миграция
сценарийлерін әзірлегенде басты гипотезаға сенсек, демографиялық дамуы мен
экономикалық ерекшеліктеріне орай Қазақстан халқының көші-қоны уақыт
өте азаяды. Мұндай үрдістің негізгі факторлары мыналар:

жұмыс күшіне деген жоғары сұранысқа ие
республиканың экономикалық дамуы;

елеулі этникалық эмиграция әлеуетінің біртіндеп
таусылуы;

Қазақстанның оңтүстігіндегі Өзбекстан, Қырғызстан,
Тәжікстан, Ауғанстан секілді мемлекеттердегі халық
санының күрт өсуі.
Қазақстан Біріншісі — республикадан 2 млн-нан астам адам кеткен 1990 жылдар.
тәуелсіздігін
жарияланғаннан
кейінгі кезеңде
сыртқы Екінші — 2000 жылдар, мигранттар ағыны күрт қысқарған және сонымен
миграцияның үш бірге қазақтардың (оралмандардың) репатриациясы арқасында
кезеңін бөліп республикадағы көші-қон сальдосы оң болған кезең (2004–2011 жылдары).
қарастыруға
Үшінші кезең 2014 жылы басталды. Ол көші-қонның теріс сальдосының
болады. өсуімен сипатталады.

Қазақстанның миграциялық өсімі, 2000–2049 жылдар (адам)
Миграцияны реттеу мен оңтайландыру. Облыстардағы
халық орналасуын оңтайландыру бағдарламасы

• экономикалық
өсім мен елдің
кейінгі
әлеуметтік-
• Қазақстанның
демографиялық • Қазақстан
шығыс және •
ықпал ететін аумағындағы
солтүстік мигранттардың
мигранттар уақытша еңбек • ішкі миграцияны
өңірлеріндегі интеграциясы
категориясын мигранттарыны оңтайландыру
миграциялық мен бейімделуіне
Қазақстан ң келу мәселесін
көші-қонды жәрдемдесу;
Республикасына реттеу;
азайту;
тарту үшін
миграциялық
тартымдылықт
ы арттыру;
Пайдаланылған әдебиеттер:
• Права трудящихся-мигрантов в Казахстане: анализ
национального законодательства, международных
стандартов и правоприменительной практики. — Алма-Ата:
МОТ, 2008. — С. 12. 39
• ҚР Президенті жанындағы адам құқықтары жөніндегі
комиссия, «Қазақстан Республикасындағы мигранттардың
құқықтары туралы» арнайы баяндама. Жалпы редакциясын
басқарған Қуаныш Сұлтанов, Тастемір Әбішев. Астана, 2013. —
161-б. 41
• ҚР Президенті жанындағы Адам құқығы жөніндегі комиссия. «ҚР
адамдарды саудалау құрбандары мен мигранттарды
қорғаудың өзекті мәселелері» аналитический доклады. Астана,
2017. — 196 б.

Ұқсас жұмыстар

Экологиялық көші - қон

Қытай мен Патшалы Ресей арасындағы Петербург келісімі

Ұйғырлар мен дүнгендердің Қытайдан Жетісуға қоныс аударуы

Ұйғырлар мен дүнгендердің Жетісуға қоныс аударуы

Қазақстандағы патша әкімшілігінің қоныс аудару және жер саясаты

Халықтың механикалық қозғалысы туралы тұсінік

Баптизм

ХІХ-ХХ ғасырлардағы қоңыстандыру саясаты

1922 жылдан бері Алматы облысы Қарасай ауданының орталығы

БОСҚЫН БАЛАЛАР, МИГРАНТ БАЛАЛАР МЕН ОРАЛМАН

Пәндер