Салықтардың экономикалық мәні мен табиғаты: функциялары мен ұйымдастыру қағидаттары

«Қаржы, есеп және бағалау» кафедрасы

Оқытушы : Тусупбаева А. Д.

№1. Салықтардың экономикалық мәні мен табиғаты

Жоспар

1. Салықтың обективті қажеттілігі,

2. Салықтардың қалыптасуындағы мемлекеттің маңызы,

3. Салықтың қызметі.

Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер.

Қазақстан Республикасы Конституциясыньщ 35-бабында: заң-ды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды жөне өзге де мівдетгі төлемдерді төлеу әркімнің борышы өрі міндеті болып табылады, -деп жазылған.

Салықты үтымды ұйымдастырудың классикалық қағидаттарын бұрын А. Смит үсынған еді. Олар мыналар:

1) салық салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс (әділеттілік қағидаты) ;

2) салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала және дөл анықталуы керек (анықтылық қағидаты) ;

3) әрбір салық салық төлеуші үшін неғүрлым қолайлы уақытта және әдіспен алынуы тиіс қолайлылық қағидаты) ;

4) салықты алудың шығындары өте аз болуы тиіс (үнемділік қағидаты) .

Қазіргі кезде салық фискалдық, реттеуші және қайта бөлу сияқты негізгі үш функция орындайды. Бұлардың әрқайсысы осы қаржы категориясының ішкі белгілері мен өзіндік ерекшеліктерін білдіреді.

Фискалдық функция - барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның көмегімен бюджеттік қор қалыптасады, мұның өзі салықтардың қоғамдық міндеттерін арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің кірістерін толыстыра отырып, экономиканы, әлеуметтік-мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

Салықтардың реттеуші функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің ұлғаюымен байланысты пайда болады. Ол ұлттық шаруашылықтың дамуына қабылданатын бағдарламаларға сәйкес ықпал етеді. Бұл орайда салықтардың нысандарын таңдау, олар-дың мөлшерлемелерінің, алу әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктер мен шегерімдер пайдаланылады. Бұл реттеуіштер қоғамдық үдайы өндірістің қүрылымы мен үйлесіміне, қорлану мен түтыну көлеміне ықпал етеді.

Қайта бөлу функциясы арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлігі мемлекеттің қарамағына өтеді. Бұл функцияның іс-өрекетінің ауқымы жалпы үлтгық енімде салықтардың алатын үлесі арқылы анықталады; ол үлттық табыстың мемлекеттендірілу дәрежесін көрсетеді