Екінші деңгейлі банктердегі бухгалтерлік есеп шоттары жоспарының мазмұны

Презентация қосу

Екінші деңгейлі банктердегі
бухгалтерлік есеп шоттары
жоспарының мазмұны. Банктердегі
талдамалық және синтетикалық есеп
Барлық шаруашылық операциялар балансқа әсер етеді, оның оған әсер
етуіне байланысты әр түрлі операциялар түрі қарастырылады. Яғни,
әрбір жаңа операцияны жүзеге асыру барысында баланс өзгеріп
отырады, сондықтан әр жолы қайта құру мүмкін емес. Жекелеген мүлік
құралдарының (актив позициясында) және міндеттемелердің жеке
капиталды қосқандағы (пассив позициясында) өзгерістері шоттарда,
яғни екіжақты жазуда ескеріледі. Ол үшін шоттағы бастапқы баланс
қарастырылады.
Баланстық позицияда мүліктің немесе капиталдың нақтылығы туралы
айтылып отырғандықтан, сәйкес шоттардың барлығы инвентарлық
шотта (активті шотта) есептеледі, ал пассивтік және капиталдық
құндылықтар (меншікті капитал және қарыз корлары) пассивті
инвентарлық шоттарда есепке алынады.
Барлық баланстық позициялар инвентарлық шотқа кіргізіледі:
- активті шоттарда бастапқы қалдық дебетке кіргізіледі (яғни,
баланстағыдай, сол жағына);
- пассивті шоттарда бастапқы қалдық кредитке жатқызылады (яғни,
баланстағыдай, оң жағына);
Бастапқы баланстық шоттарға бөлінгеннен кейін және бастапқы
қорларды негізгеннен кейін операцияларды жүргізуге болады.
Сондықтан бухгалтерлік кітапта жазудың ережесі бар:
- түсімдер немесе көбеюлер бастапқы қалдық бар жағында жүргізіледі;
- шығындар немесе қордың азаюы шоттың келесі жақ бетінде
жүргізіледі;
Активті шоттарда қалдық дебет жағында болады, сондықтан:
- түсімдер кредитінде жүргізіледі;
- шығындар дебетінде жүргізіледі.
Кредиттік мекемелер де басқа да кәсіпорындар сияқты ең аз дегенде туындайтын
шығындарды жабу үшін табысқа жетуге ұмтылу керек. Сондықтан дебиторлар
несиелеуді пайдаланғаны үшін пайыз төлейді. Және керісінше, салымшылар өздерінің
салымдары бойынша пайыз алады. Барлық шығындар және табыстар капиталдың
азаюы немесе көбеюі болып табылады. Меншікті капиталдың өзгеруінің осындай жиі
рәсімдерін тікелей меншікті капитал шоттарында жүргізу тиімдірек болар еді.
Сондықтан табыстар мен шығындар капиталдағы осыған ұқсас өзгерістер тіркелетін
Бас кітаптың ерекше шотында жүргізіледі. Бұндай жағдайда, нәтижелік шоттың
көмегімен кәсіпорынның жақсы қызметінің себебін зерттеуге және баға беруге
болады.
Осылайша қорытынды шот меншікті капитал шотының аралық шоты болып табылады.
Қорытынды шот тек капиталдағы өзгерістерді ғана есептейтіндіктен, олардың бастапқы
қоры жоқ.
Қорытынды шоттағы өзгерістер осы меншікті капитал шоты жағында жасалады:
- табыстар шотының кредитінде капиталдың өсуі сияқты жүзеге асырылады;
- шығындар капиталдың азаюы сияқты шығындар шотының дебетінде жүзеге асырылады.
Қорытынды шот жылдық қорытынды жасағанда меншікті капитал шоты арқылы тікелей
емес, қорытынды шоттың жиынтық шоты ретінде шығын және табыс шоты арқылы
жүзеге асырылады. Табыс және шығыс шотын қалдықтаудан несиелік мекеменің
жетістікке жеткендігі (табыс шығыннан артық) немесе залал шеккені (табыс шығыннан
аз) анықталады. Қалдық қорытындыны көрсетеді және меншікті капитал шотында
жүргізіледі.
Қазақстан Республикасы банктерінде бухгалтерлік есепті жүргізудің негізі –
синтетикалық есепшоттардың бірыңғай жүйесі, яғни Қазақстан Республикасының
Ұлттық банкі бекіткен екінші деңгейлі банктегі бухгалтерлік есептің типтік шот
жоспарын Шот жоспары төрт санды кодты шоттар тізімі болып табылады. Бұл
құжат кәсіпорынның шаруашылық-қаржылық қызметінің бухгалтерлік шот
жүйесінен ерекше. Қазақстандағы барлық екінші деңгейлі банктер үшін бірыңғай
есеп нысаны болуы банктің және оның фирмаларының қызметіне талдау жасауға
мүмкіндік береді.
Шот жоспарының барлық шоттары 7 класқа бөлінеді:
I класс – Активтер
II класс - Міндеттемелер
III класс – Меншікті капитал
IVкласс – Табыстар
V класс – Шығындар
VI класс – Шартты және мүмкін талаптар мен міндеттемелер.
VII класс – Банк балансына меморандум шоттары.
Бухгалтерлік шоттар баланстық және баланстан тыс шоттар болып бөлінеді. Баланстық шоттарға
бірінші кластан бесінші класқа дейінгілер кіреді – активтер , міндеттемелер, меншікті капитал,
табыстар, шығындар, ал алтыншы және жетінші класс шоттары баланстан тыс шоттарға жатады.
Баланстық шоттар өз кезегінде екіге бөлінеді - актив және пассив. Актив щоттарға бірінші және бесінші
шоттары жатады, ал пассивке – екінші, үшінші және төртінші класс шоттары жатады.
Актив шотта дебет бойынша түсімдер (көбеюлер), кредит бойынша – шығындар (азаюлар) ескеріледі.
Пассив шотта керісінше.
Барлық балансында алғашқы үш кластың шоттары бейнеленеді. Төртінші, бесінші класс шоттары
қаржылық нәтиже туралы есеп беруде бейнеленеді, сондықтан қаржылық нәтиженің өзі үшінші класс
меншікті капитал шоты бойынша есепті мерзімнің аяқталуымен анықталады. Алтыншы кластық шоттар
банктің шартты және мүмкін міндеттемелеріне есеп беруді жасауда пайдаланылады, жетінші класс
шотын пайдалана отырып банктің операциялары жайлы қосымша қпарат алуға болады.
Шоттың сандық кодының бірінші цифры класын, екінші, үшінші цифрлер – шот тобын, төртінші - шот
топтарын одан әрі бөлшектеуге және кеңейтуге болжанатындығын көрсетеді.
Алтыншы класс бойынша операциялардың есебі – шартты және мүмкін жүзеге асыру кезінде 500 саны
арқылы анықталатынркредиттік шот бойынша корреспонденция жүзеге асады.
Аналитикалық және синтетикалық есеп.Банктегі бухгалтерлік
есеп барлық шаруашылық субъектілеріндегі сияқты
аналитикалық және синтетикалық болып
бөлінеді. Аналитикалық есеп – есептің алғашқы түрі,
синтетикалық есептің базасы болып табылады. Банкте
орындалатын барлық қызметтер бухгалтерлік есепте көрініс
табады. Ол экономикаға салынған несие көлемін, жүргізілген
қолма-қол ақша айналымын, банкте сақталған ақша
айналысындағы сандық өзгерістерді және ақшалай қаражат
сомасын анықтауға мүмкіндік береді.
Банктің көпжақты қызметін сипаттайтын қортынды көрсеткіштер
банктік операциялардың аналитикалық есебінде болады.
Несиелік есеп айырысу, кассалық және басқа операциялардың күнделікті бөлшек есебі
дербес шоттарда жүргізіледі. Әрбір кәсіпорынға немесе ұйымға дербес ашылған
шоттардың саны олардың банкпен байланысы банкпен байланысы. Синтетикалық
есептің әрбір баланстық және баланстан тыс шотында аналитикалық есепте
ескерілетін құралдардың түріне, олардың белгілері мен иесіне байланысты бөлінетін
дербес шоттар ашылады. Берілген несиелер, несиелердің мақсатты пайдалануы және
несие алушы бойынша ашылған дербес шоттарда көрсетіледі.
Дербес шоттар ашылған дербес классификаторы болып табылатын арнайы кітаптарда
тіркеледі. Онда кәсіпорындар мен мекемелер ашатын есеп айырысу және басқа
шоттар тіркеледі.
Аналитикалық есептің дербес шоттары есеп айырысу ақша құжаттарының
сәйкестендірілген жүйесіне кіретін белгіленген стандартты нысанда басылады.
Банктегі дербес шоттар бірыңғай ереже бойынша нөмірленеді. Дербес шоттың нөмір
саны есепке алынатын құралдар мен құндылықтар сипатына байланысты 3 пен 9
аралығында болуы мүмкін. Баланстық шотқа сәйкес келетін екінші ретте нақты
аналитикалық есептің қажеттігі жоқ болғанда үш санды нөмірлер қолданылады.
Аналитикалық есепте жазбалар есеп айырысу ақша
құжаттарының мәліметтері бойынша жүзеге асырылады.
Дербес шоттарда келесідей дерктемелер басылып
шығарылады:
- соңғы операциялардың жүзеге асқан күні;
- операцияның нақты жүзеге асырылған күні;
- құжат нөмірі;
- корреспонденттік шот нөмірі;
- операциялар түрінің шартты цифрлы белгілері;
- дебет және кредит бойынша айналыс сомасы;
- кіріс және шығыс қалдық;
Баланстан тыс щоттардағы аналитикалық есептің дербес шотында корреспонденттік шоттың нөмірі
және шартты цифрлы белгілер деректемелері, сондай-ақ операциялардың түрлері толтырылмайды.
Операция жүзеге асырылған күннен келесі күні клиентке сенімхат бойынша дербес шоттың көшірмесі,
онымен бірге операциялардың сипаты жайлы қажетті мәліметтері бар құжаттар ұсынылады. Бұл
құжаттар болмаған жағдайда шот менеджері сома түскен банкке хабарлама жібереді.
Әрбір жылдың 1 қаңтарында банктің клиенттері барлық дербес шоттар бойынша жазбаша нысанда
қалдықты растауын көрсетуі керек.
Кәсіпорындар, ұйымдар және мекемелер дербес шот көшірмесінің мәліметтері бойынша банктің есеп
айырысу, кассалық операцияларды орындағандығын бақылайды және бұл операцияларды өздерінің
бухгалтерлік есебінде көрсетеді.
Клиенттердің жазбаша өініші бойынша банк мекемесі бастығының рұқсатымен қажет жағдайда дербес
шот көшірмесінің дубликаы беріледі. Дубликат алу өтінішіне банк шотын басқаратын тұлғалар қол
қояды. Операциялық күн жабылғаннан кейін (банк нұсқаулар қабылдауды және клиенттерден
өнімдерді жүзеге асыратын уақыт кезеңі) дербес шоттар мен баланста түзетулер енгізулер рұқсат
етілмейді. Дұрыс жүргізілмеген сомалар бойынша барлық түзетулер ағымдағы күнгі түзетулер
жазбалардың негізінде жүзеге асырылуы керек. (кері жазу әдісі).
Бухгалтерлік және кассалық журналдар, жиынтық карточкалар, тексеру тізімдемелер,
күнделікті, ай сайынғы және жылдық баланстар банкте синтетикалық бухгалтерлік есеп
материалдар болып табылады. (келесі тарауларда тереңірек қарастырылған). Бухгалтерлік бас
кітап бөлшектелген шоттардың типтік щоттары негізінде құрылған. Көмекші бухгалтерлік
кітаптарды жүргізу, басшыларғ а бизнесті басқару үшін талап етілетін талдамалық ақпараттарды
ұсынуды қарастырады.
Бухгалтерлік журналда дебет және кредит бойынша әрбір операциялардың айналысы тіркеледі,
баланстық шот бойынша қорытындылар шығарылады және журнал бойынша толық жалпы
қорытынды шығарылады. Дебет бойынша журналдардың жалпы қорытындысы кредиттің
қорытындысымен тең болуы керек. Бухгалтерлік журнал бойынша бухгалтерлік есепте банктік
операциялардың толық көрсетілуі бақыланады.
Кассалық журналда кассаның кіріс және шығыс құжаттары, клиенттердің дербес шотының
нөмірі, касса жоспарының белгісі және сомалар көрсетіледі. Операциялар уақыты
аяқталысымен кассалық журнал қорытындысы банк кассасының кіріс және шығыс
айналысының мәліметтерімен салыстырылады. Кассалық журнал мәліметтері бухгалтерлік
журналға көшіріледі.
Жиынтық карточкалар баланстық шот бойынша жүргізіледі. Онда күнделікті кредит және
дебет бойынша айналыстар және баланстық шотқа сәйкес ашылған, аналитикалық есептің
дербес шоты бойынша саналған келесі күнге қалдықтары жазылады. Жиынтық
карточкалардың дебеті және кредиті бухгалтерлік журналдың мәліметтерімен
салыстырылады, ал қалдық сомасы ағымдық күннің айналысы мен күн басындағы қалдықты
сальдолау жолымен тексеріледі.
Жиынтық карточка мәліметтерімен күнделікті баланс жасалады. Балансты дұрыс құрған кезде
активтің және пассивтің қорытындылары сәйкес келеді. Жиынтық катрточкаларда ай бойғы
айналыстардың қорытындысы жүргізіледі. Жыл бойындағы айналыстар жылдық айналыс
тізімдемесін жасауға негіз болады.
Тексеріс тізімдемесіне жеке шот бойынша бір күн ішінде әрекет еткен әрбір айналыс
карточкаларының және әрекет ететін және әрекет етпейтін дербес шоттар бойынша
айналыстардың қорытындысы, сондай ақ баланстық шот және тізімдеме бойынша жалпы
қорытынды қалдықтар мен айналыс қорытындылары енгізіледі. Тексеріс тізімдемесінің
мәліметтері бойынша жиынтық карточкалар толтырылады.
Сөйтіп бухгалтерлік, кассалық журналдар, жиынтық
карточкалар, тексеріс тізімдемесі аналитикалық есептің
дербес шотына да операциялардың дұрыс көрсетілгенін
тексеруші материал ретінде қызмет етеді және
бухгалтерлік баланс құруға пайдаланады.
Баланстан тыс шот бойынша бухгалтерлік журнал және
жиынтық карточкалар баланстық шот сияқты жасалады,
онда да дербес шоттар, баланстан тыс кіріс шығыс
ордерлрінің мәліметтері немесе баланстан тыс шоттардың
карточкада ескерілетін төлем құжаттар мәліметтермен
жасалатын жазулар да сондай әдіспен жасалады.
Баланс, жиынтық карточкалар, бухгалтерлік журналдар
мұқият салыстырғаннан кейін синтетикалық есеп
материалдарын тексеретін және балансқа қол қоятын
банктің бас бухгалтеріне беріледі.

Ұқсас жұмыстар

Алушы банкте

Бухгалтерлік баланс туралы

ВЕКСЕЛЬДЕРМЕН ОПЕРАЦИЯЛАР ЕСЕБІ

ДЕБЕТ КРЕДИТ

Әрбір шоттың атауы онда шаруашылық қүралдары мен олардың құрылу көздерінің қандай топтары есепке алынатындығына байланысты, мысалы

Бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру

Депозиттік типтер

1с бухгалтерия мүмкіндіктері мен ерекшеліктері

Бухгалтерлік есеп

Бухгалтерлік есеп шоттары

Пәндер