ДИСЛАЛИЯҒА ШАЛДЫҚҚАН БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ

Презентация қосу

ДИСЛАЛИЯҒА ШАЛДЫҚҚАН
БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Орындаған: Хасенова З.Р
Топ: ПиП-807
Тексерген: Карменова Қ.А
ДИСЛАЛИЯ («DIS»-БҰЗЫЛУ, «LALIA»-СӨЗ) – БҰЛ СӨЙЛЕУ ТІЛІНІҢ
БҰЗЫЛУЫНЫҢ ЕДӘУІР ТАРАҒАН ТҮРІНІҢ БІРІ. ОСЫ БҰЗЫЛЫСТЫҢ ЕҢ
НЕГІЗГІСІ - СӨЙЛЕУ ТІЛІНДЕГІ ДЫБЫСТАРДЫҢ АЙТЫЛУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫ.
«ДИСЛАЛИЯ» ДЕГЕН ТЕРМИНДІ ЕУРОПАДА ЕҢ БІРІНШІ БОЛЫП ВИЛЬНЮС
УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ПРОФЕССОРЫ, ДӘРІГЕР И.ФРАНК ЕҢГІЗГЕН ДЕП
САНАЛАДЫ. 1827ЖЫЛЫ ШЫҚҚАН МОНОГРАФИЯСЫНДА БҰЛ ТЕРМИНДІ
БАРЛЫҚ ЖАЛПЫ ЭТИОЛОГИЯСЫ ӘР ТҮРЛІ ДЫБЫС АЙТУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫН
АТАҒАН. КЕЙІН 19 ҒАСЫРДЫҢ 30-ШЫ ЖЫЛДАРЫ Р.ШУЛЬТЕС ОСЫ
ТЕРМИНДІ ҚОЛДАНҒАН. БІРАҚ ОЛ БҰЛ ТЕРМИНМЕН АРТИКУЛЯЦИАЛЫҚ
АППАРАТ МҮШЕЛЕРІНІҢ АУЫТҚУШЫЛЫҚТАРЫНЫҢ САЛДАРЫНАН ДЫБЫС
АЙТУДЫҢ БҰЗЫЛЫСТАРЫН АТАДЫ.
Дислалияның негізгі үш түрін ажыратылады:

акустикалық-фонематикалық

артикуляторлық-фонематикалық

артикуляторлық -фонетикалық
АКУСТИКАЛЫҚ-ФОНЕМАТИКАЛЫҚ
ДИСЛАЛИЯ: ДЫБЫСТЫ АЙТУ
АУЫТҚУШЫЛЫҒЫ, ОНЫҢ АКУСТИКАЛЫҚ
СИПАТЫ БОЙЫНША ДЫБЫСТЫ ӨҢДЕУ
ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ТАҢДАУЛЫ
ҚАЛЫПТАСПАУЫМЕН БАЙЛАНЫСТЫ.
БҰЗЫЛУ НЕГІЗІНДЕ-ФОНЕМАТИКАЛЫҚ
ЕСТУДІҢ ЖЕТКІЛІКСІЗ ҚАЛЫПТАСУЫ.
АУЫТҚУШЫЛЫҚ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ЕСТУІ
САҚТАЛҒАН БАЛАДАҒЫ КЕЙБІР
ДЫБЫСТАРДЫ ЕСТУ АРҚЫЛЫ АЖЫРАТУ
ҚЫЗМЕТІ ТАҢДАУЛЫ ТҮРДЕ
ҚАЛЫПТАСПАЙДЫ, БҰЛ АКУСТИКАЛЫҚ
ЖАҚЫН ДЫБЫСТАРМЕН АУЫСТЫРУДЫ
БІЛДІРЕДІ. БҰЗЫЛУ СӨЗДІ ҚАБЫЛДАУ
МЕХАНИЗІМІНІҢ СЕНСОРЛЫ БӨЛІМІМЕН
ШЕКТЕЛЕДІ
Артикуляторлы-фонематикалықдислалия сөзді
өндіруші моторлы бөлімнің артикуляторлы
қасиеті бойынша фонемді таңдау
операцияларының қалыптаспауымен
байланысты ауытқушылықты қосады. Олардың
екі түрі болуы мүмкін: 1) артикуляторлы
негіздің толықтай қалыптаспауының
нәтижесінде фонемді таңдауда керекті
дыбыстың орнына әлі қалыптаспаған,
артикуляциясы жағынан едәуір оңай,
артикуляциялық нышандар бойынша ұқсас
дыбыстар таңдалады
ЖАҒДАЙЛАРДА ДЫБЫС ДҰРЫС
АЙТЫЛАДЫ, БАСҚАЛАРЫНДА-
ДҰРЫС АЙТЫЛМАЙДЫ. ЯҒНИ,
ДЫБЫС АЛМАСТЫРЫЛЫП
АЙТЫЛАДЫ.
АРТИКУЛЯЦИЯСЫ ҰҚСАС
ДЫБЫСТАР АЛМАСТЫРЫЛЫП,
ШАТАСТЫРЫЛЫП АЙТЫЛАДЫ. (Ц-
Ч,Р-Л, Т-К, Д-Г, С-Ш, З-Ж).

Дислалияның осы түрінде баланың
фонематикалық есту қабілеті толық қалыптасқан
болады. Сондықтан бұл ақаулықтар түзету
барысында жойылады.
Мысалы, [Р] - [Л] алмастыру 5 жастағы баланың
арасында 42% кездеседі (Р дыбысы
бұзылыстарының ішінде), 6ж - 34%, 7ж - 18%, 8-
9ж - 18% ал [л]→[р] алмастыру 5ж - 9%, 6ж - 5%,
7ж-жоқ. Мұндай мағлұматтар А. Н. Гвоздевтің,
В. И. Бельтюковтың, О. В. Правдинаның
жұмыстарынан кездестіруге болады. Бірақ,
дыбыс айтудың бұзылуы барлық балаларда
түзетілмейді. Жалпы білім беретін мектепте 1
сынып оқушыларының ішінде фонематикалық
жетіспеушілігі бар балалар саны 15% -ды
көрсеткен. Бастауыш мектепті аяқтаған кезде
ондай балалар бірен – саран болады.
Дыбыстар бұзылып
айтылады (дұрыс айтуына
АРТИКУЛЯТОРЛЫ–ФОНЕТИКАЛЫҚ жақын). Дыбыстарды
ДИСЛАЛИЯ - АРТИКУЛЯТОРЛЫ
ПОЗИЦИЯЛАРЫ ДҰРЫС тастап кетуі мүмкін.
ҚАЛЫПТАСПАУЫНЫҢ САЛДАРЫНАН Дислалияда тек ғана
БОЛҒАН БҰЗЫЛЫСТАР.
Дыбысты дауыссыз дыбыстардың
мүлдем айтылуы бұзылады.
айтпауы

Дыбыстарды
Дыбысты ң Дыбысты
шатастыр бұзылуының алмастыр
ып айтуы 4 түрі ып айтуы
кездеседі.

Дыбысты
бұзып
айтуы
Осындай жағдайларда ата-аналар
көбінесе бұл емделеді ме? Емделсе
ұзақтығы көпке сөзылады ма? Нәтижесі
қаншалықты жақсы болады деген
сұрақтраға жауап іздейді қазір сол
сұрақтарға нақты жауап айтсам:

Бұндай кемшіліктерді жою бірнеше факторларға
байланысты
1. БАЛАНЫҢ ЖЕКЕ, ЖАС ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫ.

Балалар көбінесе ұялшақ, тұйық және кейде
құрдастарымен және ересектермен кездесуден
қорқады, сондай жағдайда логопед кейде баланы
өзіне сенімділікті ояту мақсатында сабаққа
бейімделу үшін арнайы сабақ ұйымдастыруға
уақыт бөледі. Сондай-ақ түзету жұмыстарының
тиімділігі ерікті назар, қабылдау, есте
сақтаудың байланыстылығы, Ойлау
операциялары. Қатысушы органдардың
аномалиясы жағдайында Жиырғыштар (тіл,
таңдай, тістер, жақ), сонымен қатар
дайындалуға уақыт қажет Дыбыстарды
тұжырымдауға арналған артикуляция аппараты
2. БАЛАҒА БАРУДЫҢ ЖҮЙЕЛІЛІГІ.

Логопед сабақты ойын
түрінде ұйымдастыруға
тырысады. Сабақ ойын
түрінде өтеді бірақ олар әлі де
жаттығу сипатын алып
жүреді, яғни бала белгілі бір
білім,дағдыларды алады
3. ТҮЗЕТУ ПРОЦЕСІНЕ АТА-АНАЛАРҒА
ҚАТЫСУ.

Егер сіздің балаңызда проблемалар болса және ол логопедке барып нәтиже
көрсетпесе онда ол сіздің үйде дайындалмағаныңыз.
Сіз ең жақсы логопедке барып, егер сіз үйде болмасаңыз, жақсы нәтиже
бермейді. Сіз үйде үнемі дыбыстық алдын-алуды,түзету жұмыстарын
жүргізуіңіз керек. Ол тек үйде логопед сияқты жаттығулар емес, ол
эиоционалды конфигурация, қолдау көрсету (мақтау, мадақтау)

4. Ақаулардың күрделілік дәрежесі, яғни сөйлеу диагнозына
байланысты:

Дислалия - қалыпты есту қабілеті мен сақталған дыбыстық әсерлерді сөйлеу аппараттарының
жүйелерінің бұзылуы. Бұл ең «қарапайым» диагноз деп саналады, 2. және 3-тармақтарда көрсетілген
шарттар, бірақ мұнда олардың нюанстары бар, Дислалия қарапайым болуы мүмкін (бір дыбыс тобы
сынған, Мысалы шипящие,) және кешен (бірнеше дыбыс топтары бұзылған, мысалы, свистящие и
шипящие) Дислалия сонымен қатар органикалық (механикалық) болуы мүмкін, тіл құрылымында
ауытқулар байқалады (қысқартылған тым кішкентай немесе үлкен), мұрын, жақтар, тістер. Дұрыс
болмауы мүмкін. Кейбір жағдайларда механикалық сезімталдық кеңестері қажет (және кейбір
жағдайларда және емдеуде) хирург және ортодонт.
ЛОГОПЕДИЯЛЫҚ КӨМЕК
ЭТАПТАРДАН ЖҮРЕДІ:

1-ші этап: Дайындық кезеңі: 2-ші этап Дыбыстық
формулалардың сатысы:

3-ші этап Афтоматтандыру
(Закрепление) 4-ші этап Саралау кезеңі
1

БАЛАНЫҢ ҚАЙ ДЫБЫСТАРДЫ ДҰРЫС АЙТА АЛМАЙТЫНЫН, ОНЫҢ
СЕБЕБІН АНЫҚТАЙДЫ. БАЛАДА ЕРІН НЕМЕСЕ ТІЛ ЖАҚТАРЫ БАЯУ
ЖҰМЫС ІСТЕУІ МҮМКІН СОЛ СЕБЕПТІДЕ ДЫБЫСТАРДЫ АЙТА АЛМАУ
ЫҚПАЛЫ БАР. .БҰЛ ЭТАПТА АРТИКУЛЯЦИОННАЯ ГИМНАСТИКА
ЖҮЗЕГЕ АСАДЫ..ЛОГОПЕД АРНАЙЫ ЖАТТЫҒУЛАРДЫ КӨРСЕТЕДІ ОЛ
ЖАТТЫҒУЛАРДЫ КҮНДЕЛІКТІ АЙНА АЛДЫНДА ОРЫНДАУ ҚАЖЕТ.
2

ЛОГОПЕД ӘР ДЫБЫСТЫҢ ҚАЛАЙ ДҰРЫС АЙТЫЛУЫН
ҮЙРЕТЕДІ. ЛОГОПЕДТЕРДІҢ ТӘЖІРИБЕСІ БОЙЫНША БҰЛ ЭТАП
Р ӘРІПІНДЕ ҰЗАҚ ЖҮРЕДІ СЕБЕБІ Р ӘРІПІН ДҰРЫС АЙТЫЛУЫН
ҚОЮ ОТЕ ҚИЫН. СОЛ СЕБЕПТІ АТА-АНАМЕН БАЛАҒА
ШЫДЫМДЫЛЫҚ КЕРЕК
3

ТҮЗЕТУГЕ АРНАЛҒАН ДЫБЫСПЕН ЛОГОПЕТТІҢ ЖҰМЫСЫ
УАҚЫТПЕН ШЕКТЕЛМЕЙЛІ. ОНЫ ӘР ДАЙЫМ ЖАЛҒАСТЫРУ
ҚАЖЕТ. ДЫБЫСТЫ АЛДЫМЕН ДЫБЫС КҮЙІНДЕ ОДАН
СӨЗ,СӨЙЛЕМ ЖӘНЕ ӨЗ ОЙЫН БІЛДІРГЕНДЕ ДҰРЫС
АЙТПАЙЫНША ТҮЗЕТУ ЖҰМЫСТАРЫН ЖАЛҒАСТЫРУ
ҚАЖЕТ. ТҮЗЕТУ ЖҰМЫСЫН КҮНДЕ НЕМЕСЕ КҮН АРА 20
МИНУТТАН ӨТКІЗУ ҚАЖЕТ.
4

Кейде афтоматтандыру кезеңінде бала айта алмаған әріпті сөз
арасында емін-еркін айтады. Егер олай болмған жағдайда уақытша
түзетуді тоқтата тұру керек. Балаға сәл уақыт берген жөн егерде 1
апта мен 1 ай аалығында бала әліде тілі бұрмаланып дыбысты айта
алмай жүрсе онда курсты тағы бір өткені жөн.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

РИНОЛАЛИК БАЛАЛАРДЫ ДИСПАНСЕРЛЕУ

Мектеп жасындағы балалардың сөйлеу тілін тексерудің негізгі бағыттары

Оқушылардың зерттеушілік іс-әрекетін дамыту

Дарынды балалармен жұмыс

ТАЛАНТТЫ ЖӘНЕ ДАРЫНДЫ

Дарынды және талантты баланы анықтау

Сөйлеу анамнезі

Пән мұғалімдері

Балалардың дарындылығын бақылау

Гиперактивті балалар

Пәндер