Көбейту биотехнологиясының әдістері

Презентация қосу

Казахский Национальный Аграрный
Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті
Университет
Технология және биоресурстар
Факультет технология и
факультеті
биоресурсы

Тақырыбы: Жануарлар биотехнологиясы

Орындаған: Аязбай Л.Б
Тексерген :Бекболсы
I.Кіріспе.
Биотехнология
II.Негізгі бөлім.
А)Жануарлар биотехнологиясы
Б)Жануарлар биотехнологиясының пайдалану
салалары:
В) Көбейту биотехнологиясының әдістері
III.Қорытынды.
VI. Пайдаланылған әдебиеттер
Биотехнология - тірі ағзалар мен биологиялық үрдістерді өндірісте
пайдалану, экономикалық құнды заттарды алу үшін ген және жасуша деңгейінде
өзгертілген биологиялық объектілерді құрастыру технологиялары мен пайдалану
жөніндегі ғылым және өндіріс саласы.

Жасушалық Гендік
инженерия инженерия
жоғары сатыдағы генотипі жағынан
организмдердің, өсімдіктер мен Экологиялық жақсарған
жануарлардың жеке
инженерия организмдер алу
жасушаларын және ұлпаларын
жасанды қоректік орта Қоршаған ортаның
жағдайында өсіру экологиялық күйін сақтау
Инженерлік Микробиологиялық
энзимология өнеркәсіп
биотехнологиялық процестерді биологиялық белсенді
қарқындандыру қажеттілігіне
заттарды өндіру
байланысты пайда болған жаңа
ғылыми-техникалық бағыт
Биотехнологиялық зерттеулердің объекттері – тірі
ағзалардың негізгі топтарының өкілдері. Олар вирустер, бактериялар,
өсімдіктер және жануарлар, олардан бөлек жүрген молекулалар, жасушалар
және жасушалардың құрамдарындағы заттар. Зерттеген уақытта тірі
жүйелердің мүмкіншіліктерін, олардың қорларын қарастырады.
Жануарлар биотехнологиясы дегеніміз –
молекулярлы және жасушалы биотехнология
әдістерінің көмегімен генотипті реттейтін, резистенттігі
жоғары және жоғары өнімді жануарларды алу әдістерді
зерттейтін ғылым
Жануарлардың биотехнологиялық
қорлары:
Молекуля
рлық
Физиолог Селекциялық
(геннің
иялық (тұқым
құрамы жақсарту,
(гаметал жаңа тұқым
және алу)
ар банкі)
қасиетте
рі)
Жануарлар биотехнологиясының
пайдалану салалары:
Мал
шаруашылық

Диагностика, Мал
дәрілер,
вакциналар дәрігерлік

Селекциялық Азық
орта өнімдеу
Мал шаруашылықта биотехнологиялық қорлар ашу үшін
молекулярлы, жасушалы, көбейту биотехнологияларымен қолданады.
Жануарларды көбейту биотехнологиясы – жануарлардың
репродуктивтік қорларының генетикалық мүмкіншіліктерін жақсарту
мақсатымен қолданылатын әдіс. Көбейту биотехнологиясында зерттеу
пәні – жануарлардың репродуктивтік қасиеті ал зерттеу объекті – олар:
жануарлардың ағзаларының гормондары – гипоталамус, гипофиз,
гонадалар арқылы зерттелетін;
көбею мүшелерінің құрамы және физиологиясы.
Көбейту биотехнологиясының
әдістері:

Суперовуляция –
фолликулдарға өсуге және
дамуға мүмкіншілік
беретін, гормондардың
көмегімен ұрғашы-
донорларға әсер ететін әдіс.

Жасанды ұрықтандыру –
жануарлардың генотиптерін Ұрықтарды
жақсарту үшін
асылтұқымды еркек транспланттау –
малдардың ұрықтарымен ұрғашы-донордан ұрғашы-
қолданып ұрғашыларға реципиентке ұрық тасу әдісі.
ұрық себу жұмыстары.
Химерлық жануарлар алу жолдары З. Макзарен және Н.
Доурин жұмыстарында жазылған.
Қазіргі кезде ғылымда жасанды гибридизациялаудың
келесідей әдістері қолданылады:
1. Агрегациялық әдіс.
2. Инекциялық әдіс
3. Түраралық агрегациялық әдісі
1. Агрегациялық әдіс. Бұл әдісті 1961-1962 жылдары А.
Тарковский (Польша, Краков) және Б. Минц (АҚШ,
Филаделфия) екеуі бір кезде ұсынған. Бұл әдісті жүзеге
асыру үшін 8-12 бластомералық кезеңдегі әртүрлі
генотипті ұрықтарды алады.
Агрегациялық әдіс келесі кезеңдерден тұрады:
А). 8-12 бластомералық кезеңдегі ұрықтарды ұрғашы-донорлардың
жыныс жолдарынан алу. Әртүрлі генотипті ұрықтарды алып, оларды
1 мл М16+БСА ортасымен жуады;
Ә). Белгілі әдіске сәйкес пеллюцид зонасын алу;
Б). М16+БСА микротамшыға салып екі ұрықты біріктіреді және 37°С
температурада арнайы өсіреді.
Өсіру мерзімі біткен күні ұрықтарды пипетка көмегімен 2-3 рет
агрегациядан өтуі үшін бір-біріне жақындатады. Ұрықтар 24-48 сағат
бойына агрегациялану үшін (бластоциста жаратылғанға дейін)
инкубацияда болады;
В). Химералық ұрықтарды ұрғашы-реципиенттердің жыныс
жолдарына тасымалдап отырғызады.
Аталған әдіс бойынша ұрғашы донор жатырынан 8-бластомер
кезеңіне (стадиясына) дейін бөлінген, әр түрге жататын
хайуандардың (мысалы, қара және ақ түсті тышқандар) ұрық
жасушасы сорылып алынып, олардың агрегациялануына жағдай
жасалынып, 16 жасушалы ұрықтың дамуына дейін ұсталады.
2. Инекциялық әдісті 1968 ж. Р. Гарднер ойлап тапқан. Мұнда
бластоцит кезеңіндегі эмбриондар пайдаланылады.
Алғашында бластоцитті бекітеді, сонан соң өте кішкене
микроқондырғыларды пайдалану арқылы донордың ішкі
бластоцит жасушасын эмбрион-реципиент бластоцельіне
енгізеді. Осындай жолмен өте ерте мерзімдегі эмбриондардың
ішкі жасушаларын ендірумен бірге, кешірек мерзімдегі
мамандандырылған жасушаларды да егуге болады.
Иньекциялық әдіс келесі кезеңдер арқылы
атқарылады:

1. Ұрғашы-донорлардың
жыныс жолдарынан әр
түрлі бластоциста In vitro жағдайында
кезеңіндегі ұрықтарды Пеллюцид аймағын өсіру (37°С, 1 сағат);
алу. Әртүрлі генотипті проназамен алу;
ұрықтарды 1 мл
М16+БСА ортасымен
жуады

Ұрық-донордан бөлініп
Химералық ұрықты
алынған Химералық ұрықты 12
ұрғашы-реципиенттің
бластомераларды ұрық- сағат in vitro
жыныс жолына
реципиентке жағдайында өсіру;
отырғызу.
инъекциялау;
Түр аралық агрегациялық әдіс

• Химерлі хайуандардың жаңа қалыптасқан дернәсілдері (зародыш) тек
1970 жылдары, жай тышқан мен көртышқан жасушаларын қосу
жолымен алынған, ал бірінші тірі химерлі ұрпақты 1973 ж. Р. Гарднер
мен М. Джонсон деген ғалымдар алған. Осы жұмыстар барысында,
агрегациялық әдіс арқылы, ірі қара малдарының химерлі ұрпақтарын
алу мүмкін емес екені анықталған. Сондықтан, тек қана бір түрге
жататын хайуандар арасында эмбриондарды жемісті тасымалдауға
болады деп есептелінді. Мысалы қойдың эмбрионын ешкіге апарып
салу олардың сіңісіп кетуіне алып келгенімен, әрдайым тірі ұрпақ
туыла бермейді. Өйткені, түр аралық буаздықта кездесетін барлық
түсік тастаудың негізгі себебі – планцета қызметінің бұзылуы, яғни
ене ағзасының іштегі шарананың бөлетін жаттегілеріне (антигендер)
қарсы туындайтын иммунологиялық реакция нәтижесі болып
табылады. Бұл сәйкессіздік микрохирургия әдісімен химерлі
жануарларды алу арқылы өз шешімін таба алады.
Клондау əдісі. Сомалық жасушаның ядросы осы организм
туралы толық генетикалық ақпаратқа ие екендiгi белгiлi, егер
бұл ақпаратты iске асыру үшiн барлық жағдайлар жасалса,
онда жекелеген тұқымның генетикалық көшiрмелерiнiң
(клондарының) шексiз санын алуға болады. Көп сомалық
жасушалар ядролары дифференцияланған жіктелген қалыпта
болғандықтан, алғашқы кезеңде бұл мəселенi олардың
дифференциациясы өтпеген ұрық дамуының белгiлi бiр
сатысында эмбрионалдық жасушаларды пайдалана отырып
шешкен. Ядроларды толған бластомерлердi ооциттерге
көшiру ондай мүмкiндiктi бередi, өйткенi ооциттердiң
цитоплазмасы көшiрiлген ядроны қайта бағдарламалап, жаңа
эмбрион дамуының бағдарламасын жiберуге қабiлеттi
өзiндiк факторларды құрайды.
Энуклеирленген аналық клеткаларға сомалық
жасушалардың ядроларын көшiру жолымен жануарларды
клондау. Тотипотенттiк жасушалардың ядролары эмбрионнан
энуклеирленген аналық жасушаларға көшiру жолымен
эмбриондарды клондаудан жинақталған тəжiрибе сомалық
жасушалардың ядроларын энуклеирленген аналық
жасушаларға көшiру жолымен жануарларды клондау əдiсiн
əзiрлеу үшiн негiз болған. Эмбриондық жасушалардың
ядроларын көшiру жолымен клондаудың қағидалық
айырмашылығы тек өзара бiрдей жануарларды алуды ғана
емес, сондай генотип бойынша донор жануармен ұқсас
сомалық жасушаларды алуды қамтамасыз етуiнде. Бұл
генетикалық ұқсас ұрпақтардың бiрiншi буында шексiз
санын алуға мүмкiндiк ашады. Осы əдісті пайдаланып,
алғаш рет 1997 жылы «Долли» атты деген қойды клондады.
Жануарлар биотехнологиясы
Қазақстанда
Қазақстанда жануарлар биотехнологиясының дамуына
Ф.М.Мухамедгалиев, К.Ж.Жанабеков, Р.Б.Абильдинов үлес қосқан.
Олар ұрықтармен жұмыс істегенде бірінші рет суперовуляция және
трансплантация әдістерімен қолданып осының арқасында
Қазақстанда жануарлар биотехнологиясы даму жолына тұрды.
Қазіргі уақытта Қазақстанда бір топ мамандар жануарлар
биотехнологиясынан жұмыстар өткізе алады. Олар Қасымов К.Т.,
Тойшибеков М.М., Садыкулов Т.С., Аузбаев С.А., Малмаков Н.И.,
Салықбаев Т.Н., Джамалова Г.А. және т.б. Осы ғалымдар ғылыми
жұмыстарын тек қана зертханада өткізбей тәжірибеде қолдану
сұрақтарын қарастырады. Мысалы, 1997 жылдан бастап Алматы
облысы «Мади» тұқым шаруашылығында дегресс қойларын
көбейту ғылыми зерттеулері өткізіліп жатыр.
Қорытынды
Биотехнологияның iрi жетiстiгi – эмбриондарды
трансплантациялау əдiстерiн əзiрлеу, бұның мəнi- жоғары
өнiмдi ірі қара малдардың, мысалы, сиырдың эмбрионын
əдеттегiдей салады да, өзiнiң жоғары тектi енесiнiң белгiлерi
мұраланған бұзауды алады. Табынның құрылымын жетiлдiру
үшiн үлкен жетістіктері бар клеткалық деңгейде жынысты
айқындау жəне басқару əдiсi əзiрленген.
Пайдаланылған әдебиеттер
• https://helpiks.org/5-687.html

Ұқсас жұмыстар

Жануарлар биотехнологиясы

Жануарлар биотехнологиясының әдістері

Өсімдіктерді сауықтыру

Өсімдіктерді клондық микрокөбейте және сауықтыру

Гендік инженерия түсінігі

Матрицаларды көбейту

Жеміс өсімдіктерінің вегетативтік көбеюі

КАРТАНЫ БАСПАҒА ШЫҒАРУ ПРОЦЕССІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

Екі таңбалы санды бір таңбалы санға жазбаша көбейту

Гендік инженерия өндіріс

Пәндер