Каузальді атрибуция

Презентация қосу

Эмпатия.
Каузальді атрибуция.
Стереотипизация.
Эмпатия-бұл басқа адамға деген эмоционалды сезім немесе эмпатия. Эмоционалды реакция
арқылы адам екінші адамның ішкі жағдайын түсінуге қадам жасайды. Эмпатия басқа
адамның ішінде не болып жатқанын, айналасындағы әлемді бағалайтынын дұрыс түсіну
қабілетіне негізделген. Эмпатия неғұрлым жоғары болса, адам сол оқиғаны әртүрлі адамдар
қалай қабылдайтынын және оның осы әртүрлі көзқарастардың болу құқығына қаншалықты
мүмкіндік беретінін елестете алады. Қарым-қатынас серіктесімен эмпатия психологтың,
тәрбиешінің, әлеуметтік қызметкердің маңызды кәсіби қасиеттерінің бірі ретінде
қарастырылуы мүмкін. Жалпы, кейбір жағдайларда эмпатия қабілетін дамыту осындай
қызметпен байланысты адамдар үшін ерекше міндет болып табылады және белсенді өзін-өзі
тәрбиелеу, кәсіби дамудың әртүрлі топтарына қатысу арқылы шешіледі.
Психологиялық ғылымға «эмпатия»
терминін алғаш Э. Титченер енгізген.
Эмпатияны алғаш рет АҚШ психологы
Э.Титченер (1867 – 1927) зерделеді. Ол
философиядағы “ұнату” сезімінің
теориялық негіздеріне сүйене отырып,
жанашырлық сезімнің салыстыру мен
ұқсату тәсілдерімен түсіндірілетін
танымдық негіздерін ашып көрсетті. Сол
арқылы адамның күйзеліске түсу себептерін
ғылыми тұрғыда жүйелеп шықты.
топтың
мінезіне
жауап беретін
эмпатиялық
реакция
Эмпатиялық
реакцияның
бірнеше түрі
бар, оларды екі
үлкен топқа
нақты бір бөлуге болады.
тұлғаға
бағытталған
эмпатиялық
реакция
Эмпатия айқын көрінісі — идентификация.
Бұл адамның өзге адамның психикалық
жай-күйін өз басынан кешіргеңдей халде
болуы. Идентификация (лат. identificāre-
анықтау) - өзін басқа адамға немесе
адамдар тобына теңестірудің ішінара
саналы психикалық процесі. Кейбір
жағдайларда бұл психологиялық қорғау
механизмдеріне қатысты болуы мүмкін.
Эмпатияны психикалық процесс ретінде анықтайтын үш
ретті фазаға бөлуге болады:

• тыңдаушының қабылдауы мен резонансы, эмпатиялық ұғыну
кезеңі, бұл уақытта субъект басқа адамның ойы мен сезіміне
нақты қортындыға келеді.

• бұл көңіл күйге түсуі экспрессивті хабарлау, бұл уақытта
субъект басқа адамға жанаршылық жайында қортындыға
келеді.

• Эмпатиялық қатысым кезеңі, бұл уақытта эмпатиялық
түсініктер тексеріледі және бірін бірі түсіну диалог жүзінде
дамиды.
Эмпатияның түрлерімен формаларын анықтайтын
әр түрлі критерийлер бар:

эмпатия генезисі
(бұл критерияның эмпатияның
негізіне қарап диспозициялығы
былайша бөлуге эмпатияның даму
(тұлғалық және деңгейі
болады орасан зор, жағдайлық
эгоцентриялық, (элементарлы-
эмпатия); рефлекторлы және
әлеуметтік эмпатия);
эмпатияның
тұлғалық формасы)
Каузальді атрибуция механизмі себептерді өзінің мінез-құлқына да, басқа
адамның мінез-құлқына да жатқызумен байланысты. Атрибуцияны
зерттеу адамның күнделікті оқиғаларды түсіндіретін "ақыл-ой
психологиясын" талдайды. Атрибуция құбылысы басқа адам туралы
ақпарат болмаған кезде пайда болады, оны тағайындау (атрибуция)
арқылы ауыстыруға тура келеді.
Тұлғааралық қабылдау процесінде каузальді атрибуция сипаты келесі
көрсеткіштерге байланысты:

қабылдау субъектісі
оқиғаның қатысушысы
әрекеттің типтік немесе әлеуметтік қалау немесе немесе оның
бірегейлігі дәрежесінен; жағымсыз әрекеттен; бақылаушысы болып
табылатындығына
байланысты.
Г. Келли (Келли, 1984) каузальді
атрибуцияның үш түрін анықтады:
жағдай-
оқиғаның себебі
объективті- жағдайға,
себеп әрекет жағдайға
жеке - себеп бағытталған байланысты.
әрекетті жеке объектіге
жасаған адамға байланысты;
байланысты;
Стереотипизация
Тұлғааралық қабылдаудағы стереотипизация құбылысы – адамдарды қандай да бір санатқа
(жынысы, жасы, тері түсі және т.б.) жататын адамдарды бағалау кезінде тұрақты бейнені
қалыптастыру үрдісі. Стереотип, әдетте, жеткіліксіз тәжірибе негізінде, шектеулі ақпарат
негізінде қорытынды жасауға ұмтылған кезде, ойлаудың тұрақтылығымен туындайды.
Алдыңғы тәжірибені қолданыстағы айырмашылықтарға назар аудармай, осы алдыңғы
тәжірибеге ұқсастық туралы қорытынды жасау үшін пайдалану үрдісі байқалады. Әдетте,
мұндай стереотип адамның топтық құрамына, мысалы, белгілі бір кәсіпке қатысты
туындайды. Стереотиптеу бұрмалаушылықтың пайда болуына әкеледі және адамдардың
қарым-қатынасына ғана емес, олардың қарым-қатынасына да айтарлықтай зиян келтіруі
мүмкін. Алайда, егер стереотип бағалау жүктемесін көтермесе және адам эмоционалды
қабылдау немесе қабылдамау бағытында қабылдауда өзгеріс болмаса, стереотип тұлғааралық
қарым-қатынас процесіне оң әсер етеді, бұл басқа адамды тану процесін едәуір жеңілдетуде
және жеделдетуде көрінеді.
Стереотипизациянің үш түрі бар:

• адам жасаған • әрекетке • себеп-
әрекетке бағытталған салдарлық
қатысты; объектіге байланыс мән-
қатысты жайларға
беріледі
тұлғалық объективті мән-жай
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАҚМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

ЭТНИКАЛЫҚ СТЕРЕОТИПТЕР

Қарым - қатынас процесіндегі тұлғааралық қабылдау мен өзара түсіністіктің ролі

Педагогикалық қарым - қатынас психологиясы

K. Маркстің экономикалық ілімі

РУХАНИ МАНИПУЛЯТИВТІК

Плагиат және оны болдырмау жолдары

Мотивацияның психологиялық теориялары

Шетел тілдерін оқыту психологиясы туралы

ШЕТЕЛ ТІЛДЕРІН ОҚЫТУ ПСИХОЛОГИЯСЫ

Пәндер