Мәтін және дискурс: анықтамалар, ерекшеліктері және теориялық негіздер

МӘТІН ЖӘНЕ ДИСКУРС

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

М. Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті

Орындаған: Хусаинова Мадина

Тексерген: Қарымбаева Күлзинат Мейрамбайқызы

Жоспар

Мәтін дегеніміз не?

Дискурс дегеніміз не?

Мәтіннің ерекшеліктері

Дискурс ерекшеліктері

Қорытынды

МӘТІН

Мәтін - бұл жалпы бір тақырып төңірігіндегі біріккен, сабақтастық пен тұтастық тән, ақпаратты жеткізетін мазмұнды сөйлемдердің тізбегі.

ДИСКУРС

Дискурс (фр. discours) - тілдік коммуникация түрі. Кең шеңберде, дискурс дегеніміз уақыттың мәдени тілдік контексті. Оған рухани-идеологиялық мұра, көзқарас, дүниетаным кіреді.

Дискурс

Пропозиция

Прагматика

Пресупозиция

Пропозициялы ядро

Интенция

Макро құрылымдар

Адресат

Адресант

Микро құрылымдар

Клауздар н/е предикациялар

Семантикалық түсінік компоненті

Дискурс құрылымына әсер тигізетін факторлар

Дискурс жанры

Тіл құрылымы

Прагматикалық факторлар

Тұтастық пен байланыстылық

Мәтін түрлері

Әңгімелеу

Сипаттау

Пайымдау

қандай да бір оқиғаны баяндап, не істеді?

сұрағына жауап береді.

бір нәрсені, затты сипаттайды және қандай?

сұрағына жауап береді.

белгілі бір пікірді түсіндіреді, дәлелдейді және не үшін? сұрағына жауап береді.

Хабермас «дискурске» мына төмендегідей белгілер тиесілі деп қарастырады - қарым-қатынасқа, сұхбатқа имманентті (іштей тиесілі), сол кезеңнің қоғамдық өмірінде қалыптасқан нормалар, ережелер және негізгі құндылықтар жинағынан тұратын идеологиялық тіл.

Т. А. ван Дейктің идеясын жетілдіре отырып, В. В. Красных дискурсты лингвистикалық және экстралингвистикалық параметрлері есепке алынған үдерістердің өзіндік даму ерекшелігі және нәтижесі деп тұжырымдайды.

Сондай-ақ, В. В. Петров және Ю. Н. Караулов адамның дүниетанымы, ой-пікірі, мақсаты секілді экстралингвистикалық факторлардың дискурстағы күрделі коммуникативті құбылыстарды түсінуде маңызы зор екендігін атап көрсетті.

1) мәтіннің барлық әлементтері өзара байланысты (өзара байланысқан) (құрылымдық поэтика тезисі) .

2) мәтін әлементтерінің арасындағы байланыс қайталанып, өзгеріп отыратын бірліктер мотивтер ретінде айқындалады. (Мотивті талдау тезисі) ;

З) мәтінде кездейсоқ ештеңе жоқ (психоталдау) ;

4) мәтіннің әрбір жекеленген және үстірт кәрінісінің (мәнінің) астында мифологиялық сипаттағы терең, әмбебап заңдылықтар жатыр (К. Т. Юнгтің аналитикалық психологиясы) ;