Ұлттық мемлекет құру жолындағы қазақ халқының қозғалыстарының бастаулары

ХХ ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙ - ТӘУЕЛСІЗДІК ҮШІН КҮРЕСТІҢ АЛҒЫШАРТТАРЫ.

Дәрістің жоспары:

1. ХХ ғасыр басындағы Қазақстандағы жағдай.

2. Ұлттық мемлекет құру жолындағы қазақ

халқының қозғалыстарының бастаулары.

3. Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарындағы

Қазақстан.

4. 1916 жылғы Ұлт-азаттық көтеріліс және оның

сипаты мен барысы

5. 1917 жылғы ақпан және қазан төңкерістері,

олардың Қазақстанның саяси ахуалына әсері.

1. Аграрлық сала және ауыл шаруашылығы

- Ресейде капитализмнің дамуы ауыл

шаруашылығын реформалауды қажет етті.

- Әр қазақ отбасына 15 десятинадан беріліп, артығы

- “Қоныс аудару қорына” берілді.

- Шын мәнінде көшпелі шаруашылыққа әр отбасыға

110-145 дес. жер керек болды.

- Яғни, отырықшы мен көшпелі шаруашылыққа

бірдей қарады.

П. А. Столыпин реформасы

Салдарлар:

Шаруалардың (әсіресе қазақтардың)

жерден айырылуы;

Жұмысшылардың саны көбейіп,

әлеуметтік жағдайдың нашарлауы;

Капиталистік және отарлық езгінің

күшеюі;

Жұмысшы және шаруа құқықтарының

бұзылуы;

Халық наразылығының артуы

Ресейдегі жалпыұлттық дағдарыс

Халықтың шектен тыс қайыршылануы;

“Жоғарыдағылар” дағдарысы (бұрынғыша басқара

алмауы) ;

“Төмендегілер” белсенділігінің артуы.

Нәтижесінде:

Саяси үйірмелер мен қозғалыстардың,

партиялардың пайда болуы;

Халық қарсылықтарын ұйымдатыру;

Ұлттық интеллигенцияның саяси санасының

артуы мен азаттық үшін күреске араласуы.

Ұлттық-революциялық сананың артуы.

Өнеркәсіптегі ахуал

1902 ж. 197 өндіріс орны - 18695 жұмысшы;

690 шағын кәсіпорын - 7297 жұмысшы;

1656 км. теміржол - 30 мың жұмысшы;

ТАНЫМАЛ ӨНДІРІС ОРЫНДАРЫ:

- Қарағанды көмір шахталары;

- Шығыс және орталық Қазақстандағы түсті

металлургия ошақтары;

- Орал-Ембі мұнай кәсіпорындары және т. б.

1905 ж. Ресейдегі “Қанды жексенбі”.

- Г. Гапон патшаға Петиция беруге халықты алып шықты;

- Халыққа патша әскері оқ атып қырып салды;

Барлық Ресейде, оның ішінде Мәскеуде көтеріліс басталды

Қазақстандағы саяси наразылықтар: Өлкеде:

• Халықшылдар үйірмелері;

• “Марксистік” үйірмелер (Атбасар, Ақмола,

Петропавл, Орал, Қостанай, Семей, Верный

және т. б. ) - кейін олар Ресей социалдемократиялық жұмысшы партиясы үйірмелеріне айналды;

• Кәсіподақ ұйымдары (Орал, Орынбор-Ташкент т. ж. ;

• “Капиталға қарсы орыс-қазақ одағы” (Успен

кеніші.

Үкіметке қарсы ереуілдер басталды

• Түркістан, Орал, ,

Жаркент гарнизонында, Семей пошта-телеграф

жұмысшылары арасында Шалқар, Верныйда

ереуіл комитеттері құрылып, наразылықтар,

шерулер, стачкалар, демонстрациялар өткізілді.

• 1905 жылы қазақ халқының наразылығы

жазылған “Қарқаралы петициясы”

қабылданып, оған 14, 5 мың адам қол қойған.

Онда:

- Қоныс аудару саясатын тоқтату;

- Дербес мүфтиат ашу;

- Сайлау құқығын беру т. б. талаптар қойылды.

1905 ж. 17 қазан. Патша манифесі

• ІІ Николай патша «азаматтық бостандықтардың

мызғымас негіздерін» енгізу Манифесі мен

Мемлекеттік думаға сайлау өткізу туралы шешім

қабылдады.

• Манифест бойынша Мемлекеттік Дума құрылатын

болды және онда «Мемлекеттік Дума

мақұлдамайынша ешбір заң күшіне ене алмайды»

делінді.

• Оны Ә. Бөкейханов қазақшаға аударып халыққа

түсіндіру жұмыстарына басшылық етті.

• Манифестің алдамшы екендігін түсіндірді.

І Мемлекеттік Дума

І Мемлекеттік Дума - кадеттік-либералдық болды.

1906 жылдың 27 сәуірінен 8 шілдеге дейін ғана қызмет етті;

Қазақ өлкесінен Думаға тоғыз депутат (4-і қазақ халқының,

5-і орыс халқының атынан сайланды;

Торғай облысынан - Ахмет Бірімжанов - заңгер;

Семей облысынан сайланған Әлихан Бөкеханов экономист;

Алпысбай Қалменов пен Бақыткерей Құлманов -

шығыстанушылар;

Н. Коншин (заңгер) ;

В. Недоносков («Уралец» газетінің редакторы), ;

И. Лаптев (салық инспекторы) ;

В. Ищерский (дәрігер) ;

Н. Дыхнич (шаруа) сияқты азаматтар сайланған.

Дума демократияшыл болғандықтан оны патша тез таратып

жіберді.

ІІ Мемлекеттік Дума 1907 ж. 20-ақпан - 3-маусым

• Либерал-кадеттерден құралды.

• Ал қазақ өлкесінен 14 депутат, оның ішінде 6-ы

қазақ халқының өкілдері болды.

• Ақмола облысынан молда Шәймерден Қосшығұлов;

• Семей облысынан би Темірғали Нұркенов, ;

• Орал обласынан адвокат Бақытжан Қаратаев;

• Торғай облысынан заңгер Ахмет Бірімжанов;

• Жетісу облысынан инженер Мұхаметжан

Тынышпаев, ;

• Сырдария облысынан Т. Аллабергенов сайланды.

Бұл Дума да таратылып, патша революцияны жеңіп

шықты.

Ұлттық қозғалыстың өрістеуі:

ХХ ғасыр басында қазақ зиялылары шоғыры

қалыптасты;

Олар ағартушылықпен айналысып, біртіндеп

ұлттық қозғалыстардың көшбасшысыларына

айналды;

Азаттық мәселелерін талдап, жариялайтын ұлттық

баспасөздің негізін салды.

ХХ ғасыр басындағы қазақ баспасөзі

• “Қазақ” газеті (1913-1918 жж. ) ;

• “Серке” газеті (1907 жылы жалғыз

номері шыққан) ;

• “Айқап” журналы (1911-1915 жж. )

1916 жылғы Ұлт-азаттық көтеріліс

• Басты себеп - 1916 жылғы 25 маусым күнгі ІІ Николай

патшаның «Бұратана халықтардан» соғыс

аудандарында қорғаныс құрылыстарын жүргізу мен

тыл жұмыстары үшін 19 бен 43 жастың аралығындағы

еректерді мобилизациялау туралы» жарлығы болды.

• Қазақстан мен Орта Азиядан 400 мың адам алу

көзделді;

• Алайда бұған өлкедегі саяси ахуалда шоғырланған

мәселелер алғышарт болды.

Тыл жұмысына алынудан босатылғандар:

• жергілікті патша әкімшілігінің басшылық

Ұқсас жұмыстар

Ұлт - зиялыларының өмірі туралы мағұлмат

Тәуелсіз Қазақстан тарихнамасында Алаш қозғалысына байланысты еңбектерді талдау жайлы

Қазақстан халықтар ассамблеясына – 20 жыл!

Алихан Бөкейханов және Алаш идеясы

Қазақ халқының ұлттық қозғалысының бастаулары

Азаматтық, қазақстандық елжандылық, этносаралық келісім тұралы ұғым

Қазақтың ағартушылық философиясы

ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті. Мәдениеті. Қоғамдық-әлеуметтік жағдайы

Алаш автономиясымен мен Қоқан автономиясының құрылуы және қызметтері

Семей жерінде

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz