Дүниетаным ұғымына түсінік

Тақырыбы: “Бастауыш білім беру пәндерін метапәндік тұрғыда оқыту негізінде оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру жолдары”

Дүниетаным ұғымына түсінік.

Бастауыш білім беру пәндерін метапәндік тұрғыда оқыту негізінде оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру жолдары.

ЖОСПАР:

Дүние дегеніміз материаның уақыт, кеңістік бойынша өзгерісі. Сонымен қатар күрделі, бір-бірімен көпсалалы байланыста болатын және микро, макро, мета жүйе құрайтын объектілер мен құбылыстардың жиынтығы болып табылады.

Дүниетаным - жеке адамның, әлеуметтік топтың, таптың немесе тұтас қоғам қызметінің бағытын және шындыққа деген қатынасын айқындайтын принциптердің, көзқарастардың мақсат-мұраттар мен сенімдердің жүйесі.

Дүниетаным қалыптасуына саяси, адамгершілік және эстетикалық көзқарастар көп эсер етеді. Ғылыми білімдер дүниетаным жүйесіне ене отырып, адамның немесе бүкіл топтың қоршаған әлеуметтік және табиғат заңдылықтарын бағдарлау мақсаттарына қызмет етеді. Сонымен қатар, ғылым адамдарды әртүрлі нанымдар мен адасулардан құтқарып, оның шындық болмысты ақыл-ойы арқылы тануына жағдай жасайды.

Дүниетаным - адамдар мен табиғатқа, жалпы құндылықтарға, моральдық ережелерге жеке тұлғаның жалпы қатынасын білдіретін негізгі сенім, қалып, таным немесе қоғам мүшелерімен ортақ көзқарас қалыптастырып, қоршаған ортамен қатынас қалыптастырудағы негізгі өлшем. Ол - адамның дүниені ақиқатпен теориялық және тәжірибелік жағынан бірлікте тану мақсатындағы рухани-тәжірибелік әдіс.

Дүниетанымда тұтас адамзат әлемінің үлгісі сияқты мәдениет категорияларының жүйесі көрініс тапқан.

Дүниетаным - әлемді түсіну, қабылдау, қоршаған ортадағы шынайылыққа жалпылама көзқарастар жүйесі.

Дүниетаным - адамның өзіне, әлемге, өзінің әлемдегі орнына деген көзқарастар жүйесі

Ғылыми дүниетаным әлемге деген ғылыми, философиялық, адамгершілік, эстетикалық көзқарастар жүйесі. Әлем өркениетінің жетістіктерін жинау отырып ғылыми дүниетаным адамды тұрмыс пен ойлаудың, табиғат пен қоғамның мәнді жақтары туралы әлемнің ғылыми бейнесімен қаруландырады. Дүниетанымда ішкі мен сыртқының, объективті мен субъективтінің бірлігі көрінеді.

Табиғат пен қоғам туралы ғылыми деректерді дамыту процесінде зерттеу іс-әрекетінің көптеген әдістері бар. Философияда олар келесі үш топты бөліп, жүйеленеді:

1) жалпыға бірдей атрибуты бар және күнделікті және ғылыми білім алу үшін барлық қызмет салаларында қолданылатын әдістер. Бұл жалпы логикалық әдістер. Оларға талдау және синтез, индукция және шегеру, абстракция және жалпылау және т. б.

2) тек ғылыми танымда қолданылатын зерттеу әдістері. Оларға екі негізгі топ кіреді: эмпирикалық білімді құру әдістері (мысалы, байқау, өлшеу, эксперимент) және теориялық білімді құру әдістері (мысалы, идеализация және формализация, ұқсастық, модельдеу, ойлау эксперименті, гипотеза, абстрактіден нақтыға көтерілу) .

3) нақты құбылыстың мәнімен тікелей байланысты және тар салада қолданылатын эксперименттік және теориялық сипаттағы арнайы әдістер мен тәсілдер, рәсімдер.

Танымды қалыптастыру әдістері екі топқа бөлінеді. Бір топқа мұғалімнің дәлелінің міндетті болуы немесе оқушылардың Тәуелсіз дәлелі негіз болатын әдістер кіреді. Басқа топқа білім көзінің беделіне негізделген сендіру әдістері кіреді. Бірінші топтың әдістері оқушылардың жеке басының зияткерлік саласына, ал екінші топтың әдістері оқушылардың жеке басының эмоционалды саласына әсер етеді.

Оқушылардың дүниетанымдық идеяларын, танымдық және шығармашылық белсенділігін дамытуда дүниенің біртұтас ғылыми бейнесін қалыптастыруда алатын орны ерекше. Педагогика ғылымында бұл мәселені шешу үшін тұлғаны табиғи үйлесімділікте дамыту және оның өздігінен тұтастықта дамуының тиімді әдістемелік жолдарын іздестіру қажет.

Адам мен қоршаған дүниенің өзара әсерінің жаңа дәуірі (В. И. Вернадский) табиғатты, қоршаған дүниені жаңаша құндылықта қабылдаудың тұлғалық тәсілін талап етеді. Қазіргі кезеңде бұл мәселені жүзеге асыру білімнің интеграциясы, оқытуды ізгілендіру, балаларда адам тұлғасына деген қатынасты дүниедегі ең жоғары құндылық ретінде дамыту арқылы ғана мүмкін болады.

Оқытудың бастапқы кезінен-ақ дүниетанымды дамыту, ақиқатты пайымдау, адам өмірінің табиғи негізін сақтау қажеттілігін сезінуін дамыту қажет. Сондықтан бастауыш сынып оқушыларында дүниенің ғылыми бейнесін құндылық бағдар негізінде қалыптастыру көзделеді. Бастауыш сынып оқушыларында дүниенің ғылыми бейнесі тұжырымдамасын олардың тұлғалық, дүниетанымдық көзқарастарын, табиғатты сақтаудағы рөлін белсенді дамытудың факторы ретінде қалыптастыру қажеттілігі туындайды.

Қазіргі уақытта дүниенің ғылыми бейнесі ұғымын теориялық-педагогикалық тұрғыдан жаратылыстанудың негізгі бөлімдерінің арақатынасы ретінде (В. И. Кузнецов Г. М. Идлис т. б. ) логикалық-гносеологиялық және әлеуметтанымдық тұрғыда (В. А. Дмитриенко В. С. Швырев т. б) ; дүниенің ғылыми бейнесінің қызметі және ғылымның философиялық негізі ретінде (В. И. Бахмин В. С. Степин т. б. ) ; пәнаралық іскерлік және интеграцияланған білім (А. А. Бейсенбаева И. Д. Зверев В. Н. Максимова т. б) ; ғылыми білімдер және оқу материаланың мазмұны (В. С. Леднев И. Я. Лернер А. МСохор М. А. Құдайқұлов А. В. Усова т. б) ; ғылым және оқу танымдық әрекет әдістерінің сәйкестігі (Б. Г. Ананьев Г. А. Берулава Л. С. Выготский А. А. Зак В. В. Давыдов Қ. Б. Жарықбаев М. М. Мұқанов Т. С. Сабыров Т. И. Шамова И. С. Якиманская және т. б. ) . қарастырылады.