Қанмен отегінің тасымалдануы

Презентация қосу

Тыныс алу жүйесінің
физиологиясы.

Орындаған:Өркен Айсулу
Тексерген: Мукатаева Ж.М.
1. Қанмен отегінің тасымалдануы.
Оксигемоглобиннің диссоциациясының
қисығы және оны талдау
2. Өкпедегі газ алмасу және жасушаішілік
Мазмұны: газдардың көлемі
3. Сиретілген ауаның және жоғары
атмосфералық қысымның ағзаға әсері.
Кессон ауруы
Өкпе капиллярларынан О2 қанға өтеді де, эритроцит
құрамындағы гемоглобинмен қосылып, оңай ажырасатын,
қайтарымды қосылыс – оксигемоглобин түзеді. Өкпе
капиллярларындағы оттегінің үлес қысымы неғұрлым жоғары
болса, соғұрлым қанда оксигемоглобин мол түзіледі.
Қанның оттегімен қанығу деңгейі оның құрамындағы көмір
Қанмен қышқыл газдың мөлшеріне де байланысты.

отегінің Вена қанында СО2 көп болса, оксигемоглобин түзілуі азаяды,
себебі СО2 - ның бір бөлігі карбогемоглобин түрінде
тасымалдануы. гемоглобинмен қосылыста болады. Қанда және ауада бөгде
заттың (аммиак, сутекті күкірт, СО) болуы гемоглобиннің
О2 байланысу қабілетін төмендетеді.
Қанда сутегі иондарының мөлшері артса, рН төмендеп,
оттегіні сіңіру деңгейі азаяды. Бұл қанда қышқылдар, әсіресе
сүт қышқылы жинақталғанда байқалады.
Ұлпаларда оттегінің үлес қысымы күрт төмендейді, сондықтан
капиллярларда оттегі оксигемоглобиннен ажырап, алдымен
ұлпа сұйығына, содан кейін торшаларға өтеді.
Ұлпаларда температура жоғарыласа, оксигемоглобиннің
ажырауы (диссоциациясы) шапшаңдайды, температура
төмендесе - баяулайды.
Қанмен Гемоглобинмен қатар организмде миоглобин деген зат болады.

отегінің Ол әсіресе суда жүзетін және сүңгуір құстарда көп болады.
Миоглобин О2 қоймасы (депосы) болып табылады. Ол
тасымалдануы. құрамындағы оттегіден осы газдың ұлпадағы үлес қысымы
күрт төмендеген жағдайда ғана ажырайды. Соның арқасында
сүңгіген құс организмінде су астында тыныс алу уақытша
тоқтағанның өзінде биологиялық тотығу процесі жоғарғы
деңгейде жүреді.
Қандағы газ
алмасу
Физиологиялық жағдайда артерия қаны мен вена қанындағы оттегінің
мөлшерінің айырмашылығы өте аз мөлшерде болып келеді.

Тіндердің оттегін қажет етуі неғұрлым жоғары болса, бұл айырмашылық
солғұрлым аз болады. Әртүрлі ағзалардан шығатын қандағы гемоглобиннің
қалпына келу деңгейі әртүрлі. Ол көрсеткіш тіндердегі тотығу-
тотықсыздану процесінің деңгейін және олардың оттегін сіңіру мөлшерін
сипаттайды. Мысалы, бас ми оттегінің жетіспеушілігіне өте сезімтал,

Оксигемоглобиннің сондықтанда ондағы вена қанындағы оттегінің мөлшері ең жоғарғы
деңгейде.
диссоциациясының Тәжірибе жүзінде артерия мен вена қандарындағы оттегінің мөлшерінің
қисығы және оны айырмашылығы мен тіндердің оттегін пайдалану коэфициентін
талдау анықтаудың физиологиялық маңызы бар. Бұл анықтаулар
оксигемоглобиннің диссоциациясының қисық сызығын анықтаумен
байланыста жүргізілуі керек.

Баркрофтың деректері бойынша 300 м биіктікке көтерілген адамның
қанындағы оксигемоглобиннің қисық сызығының оң жаққа қарай недәуір
ығысқаны байқалатын көрінеді. Мұндай кезде қалыпты жағдайда 1 л
қаннан тіндерге берілетін 60 мл оттегінің орнына 96 мл қажет болады екен.
Адам құрамында 21% оттек, 79% азот, 0.03% көмірқышқыл газы
бар атмосфералық ауамен тыныс алады. Дем шығарғандағы ауада
16% оттек, 4.0% көмірқышқыл газы және 79% азот болады. Дем
алғандағы және дем шығарғандағы ауа құрамындағы оттек пен
көмірқышқыл газының айырмашылығы - өкпедегі газ алмасу
нәтижесі болып табылады. Өкпеде газ алмасу диффузия жолымен
Өкпедегі газ жүреді. Өкпе капиллярына түскен вена қанында оттек аз,

алмасу және көмірқышқыл газы көп.Сондықтан альвеола ауасындағы оттек
қанға араласады, ал көмірқышқыл газы қаннан өкпе альвеоласына
жасушаішілік түседі.

газдардың көлемі Өкпедегі газ алмасуды сыртқы тыныс алу дейді. Қандағы оттек
эритроциттерге өтеді де, гемоглобинмен берік емес байланысып,
оксигемоглобин түзеді. Вена қаны артерия қанына айналады да,
өкпе венасы арқылы жүрекке, одан қанайналымның үлкен
шеңберінің тамырларына түседі. Көмірқышқыл газы альвеоладан
ауа тасымалдайтын жол арқылы сыртқа шығарылады.
Атмосфералық қысым — атмосфераның жер бетіне және ондағы
заттарға түсіретін қысымы.
Атмосфералық қысымның төмендеуімен артериялық
параметрлер де кетеді, бұл қанның оттегімен
қанықтылығын төмендетеді, бұл бас ауруын, ауаның

Сиретілген ауаның жетіспеушілігін, жұмыс істеуді және ұйқыны қаламайды.
Адамның бейімделу қабілеті гипотоникалық организм
және жоғары төмен қысымға үйреніп, ыңғайсыздықты сезінбейді.
атмосфералық Терезеден тыс қысым жоғарылаған кезде қан қысымы
көтеріледі, бұл әдеттегі жағдайға қолайсыз. Гипертония
қысымның ағзаға тікелей қарама-қарсы құбылыстарды тудырады. Мұндай
әсері. пациенттер қан қысымының екі көрсеткішінің
төмендеуіне байланысты жоғары атмосфералық
қысымнан зардап шегеді. Қалыпты қысым әдетте ауа-
райына тәуелді болмайды, олар өзгерген кезде
систолалық немесе диастоликалық көрсеткіштер аздап
өзгереді.
Кессон ауруы, декомпрессиялық ауру – су астындағы жоғары атмосфералық
қысымнан, су бетіндегі қалыпты атмосфералық қысымға жедел көтерілген кезде
адам организмінде байқалатын патологиялық жағдай.
Кессон ауруымен су астына сүңгушілер, су асты жұмыстарын арнайы жәшік –
кессон ішінде атқаратын адамдар және ұшқыштар ауырады.
Кессон ауруының өрбуіне адам организмінің ұлпалары мен қанында, негізінен,
азоттың, кейде көмірқышқыл газдың бос көпіршіктерінің пайда болуы әсер
етеді. Адам организмінде 1 л-ге жуық еріген азот (оның 40 мл-ге жуығы қанда)
болады. Судың әрбір 10,3 м тереңдігіне сүңгіген сайын, қысым 1 атм-ға артады.
Осыған сәйкес организмдегі еріген азоттың мөлшері де көбейеді. Кессон
ауруының белгісі мен түрі газ көпіршіктерінің мөлшері мен орналасу орнына
Кессон ауруы байланысты.
Кессон ауруы кезінде бұлшық еттер мен буындар ауырады, тері қышиды,
адамның көкірегі қысылып, тұншығады. Қан тамырларындағы көпіршіктердің
жиналуына байланысты қан айналу жүйесінің қызметі бұзылып, сүйек
сырқырап, бұлшық еттер жансызданады, терінің кейбір аймақтары қанталап
ісінеді, буындар қабынып, артрит дамиды. 90 – 100 м, кейде одан да төмен
тереңдікте сүңгушінің организмі азотпен уланады. Уланудың белгісі: адам көп
сөйлеп, өзінен-өзі күліп сандырақтай бастайды. Кессон ауруының белгілері
сүңгуір су бетіне жедел көтерілгеннен кейінгі 30 мин-тен 3 сағаттың аралығында
дамиды.
Ауру белгілерінің пайда болу мерзімі неғұрлым қысқа болса, соғұрлым
аурудың өтуі ауыр болады.
Кессон ауруының жеңіл, орташа, ауыр және созылмалы түрлері
ажыратылады.
Кессон ауруының әр түрлі деңгейде дамуына адамның жасы, денедегі май
клетчаткасының мөлшері, тірек-қимыл мүшелерінің физиол. жағдайы, ас
қорыту жүйесінің қызметі т.б. факторлар өз әсерін тигізеді. Оның ауыр
түрі адамды өлімге душар етеді.
Ұшқыштарда Кессон ауруы 8000 м биіктіктен жоғары көтерілген кезде
Кессон ауруы байқалады да, сүңгушілер мен кессоншыларға қарағанда жеңіл өтеді.
Ұшақ 7000 – 6000 м-ге төмендегенде ауру белгілері жоғала бастайды.
Кессон ауруын емдеу үшін: ең алдымен ауру адамды жатқызып,
мүмкіндігінше тыныштандырған жөн; таза оттекпен тыныс алдырып,
арнайы камераларда рекомпрессия процесін жүргізу қажет.
Аурудың алдын алу үшін сүңгушілер мен кессоншыларды, ұшқыштарды
мезгіл-мезгіл мед. бақылаудан өткізіп тұру; егер организмде азоттың
мөлшері артық болса, одан арылту (десатурация) қажет; сондай-ақ,
сүңгушілер мен кессоншыларды тереңнен су бетіне баяу, бір қалыпты
көтерілуін қадағалау керек.
Сәтбаева Х.Қ., Адам физиологиясы, 2014ж;
Қолданылған www.google.com
әдебиеттер

Ұқсас жұмыстар

Газдардың қанмен тасымалдануы

Өкпенің ауа көлемдері

Өкпе мен тіндегі газ алмасу

От тегінің токсикалық түрлері, олардың пайда болуы және ағзаның клеткаларына әсері

Перифериялық қан айналым

Заттар және энергия алмасу

Зат алмасу

Шеміршектердің арасында

Қан тобы

ДЕРТТІК ЖҮЙЕ

Пәндер