ЖОҒАРҒЫ САТЫДАҒЫ ӨСІМДІКТЕР

Презентация қосу

ЖОҒАРҒЫ САТЫДАҒЫ
ӨСІМДІКТЕР
ОРЫНДАҒАН: ӨРКЕН АЙСУЛУ БГ-11
ТЕКСЕРГЕН: АЙНАГУЛОВА Ғ.С.
• Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің көпшілігінің денесі органдарға – тамырға, сабаққа
және жапыраққа бөлінген болады. Бұл органдар жақсы жетілген ұлпалардан
тұрады.
• Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің өмірлік циклінде спорофиті мен гаметофитінің
алмасып келуі айқын байқалады.
• Жыныстық көбею органдары көп клеткалы. Аналық жыныс органы архегоний
құмыра тәрізді болып келеді. Ол екі бөліктен – кеңейген түп жағынан және
жоғарғы жіңішке мойнынан тұрады. Архегонийдің түп жағында жұмыртқа
клеткасы жетіледі, ал оның мойны жұмыртқа клеткасы пісіп жетілген кезде
жоғарғы жағынан ашылады. Аталық жыныс органы антеридий қапшық тәрізді
болып келеді, оның ішінде көптеген сперматозоидтар пайда болады.
•
Жоғары сатыдағы өсімдіктер

Споралылар Тұқымдылар

Ринниофиттер Мүк тәрізділер Ашық тұқымдылар

Псилот Плаун Жабық тұқымдылар
тәрізділер тәрізділер

Қырықбуын Папоротник
тәрізділер тәрізділер
РИННИОФИТТЕР БӨЛІМІ (RHYNIOPHYTA)

• Ринниофиттер бөліміне тек • Вегетативті денесі • Негізгі өсі айқын байқалады.
қазба түрінде ғана белгілі дихотомиялы бұтақтанған Оның ортасын ксилема алып
2-3 туыс жатады. теломдардың жатады, ал сыртын флоэма
системасынан тұрады. қоршап тұрады.
• Олардың өмірлік циклында
спорофиті басым болып
Теломның жер беті • Ксилема тұтас цилиндр
бөлігінің жалпы тәрізді немесе сәулелі болып
келеді.
құрылысының өзіндік келеді. Ол трахеидтерден
• 2 кластан тұрады: ерекшелігі болады. Бұл әлі тұрады.
риниопсидтер және өркенге жатпайды, өйткені • Теломның шет жағы
зостерофиллопсидтер теломның өстерінде фотосинтез қызметін
жапырақтары болмайды. атқарады.
ПСИЛОТ ТӘРІЗДІЛЕР БӨЛІМІ
(PSILOTOPHYTA)
• Псилот тәрізділер бөліміне осы кездегі флорада кездесетін екі туыс жатады: псилот және
тмезиптерис. Түрлерінің жалпы саны 4-6 дан аспайды.
• Спорофиті эпифит ретінде ағаштардың діңінде, сиректеу жер бетінде өсетін шөптесін өсімдік.
Теломының ұзындағы 5-40см.
• Көп жағдайда төбесінен бұтақтанады. Қабық қабаты жақсы жетілген, ол фотосинтездің қызметін
атқарады. Устьице аппараты қарапайым болып келеді. Жапырағы ұсақ, ұзындығы 1-5мм ден
аспайды.
• Жер асты бөлігі ризоидтары бар тамыр-сабақ түрінде берілген. Тамыры болмайды.
• Гаметофиті қос жынысты, хлорофилі болмайды, радиальды симметриялы, дихотомиялы
бұтақталған болып келеді
МҮК ТӘРІЗДІЛЕР БӨЛІМІ (BRYOPHYTA)
• Түрлерінің жалпы саны 35 мыңдай.
• Мүк тәрізділердің өмірлік циклінде, басқа жоғарғы сатыдағы өсімдіктердегідей екі фазасының –
спорофиті мен гаметофитінің алмасуы байқалады.
• Гаметофит дегеніміз жапырақ тектес таллом немесе сабақтан және жапырақтан тұратын өсімдік.
Тамырлары жоқ, олардың қызметін ризоидтары атқарады. Ал ризоидтар дегеніміз өсімдіктердің
сыртқы клеткаларынан пайда болатын өсінділер.
• Жыныстық көбею органдары көп клеткалы. Мүк тәрізділердің спорофиті споргон деп аталынады, ол
гаметофитке бағынышты.
• Кейбір қарапайым өкілдерінің вегетативтік денесі жере төселіп өсетін дихотомиялы бұтақтанған
балдырлардың талломына ұқсас талломнан тұрады.
• Мүк тәрізіділер дүнежүзінің барлық құрлықтарында кездеседі, бірақ таралуы әртүрлі, біркелкі емес.
• Мүктәрізідлер үш класқа бөлінеді: антоцероттылар кл, бауыр мүктер кл, нағыз мүктер кл.
БАУЫР МҮКТЕР КЛАСЫ (HEPATICOPSIDA)
• Түрлерінің жалпы саны 10 мыңдай болады. Барлық жерлерде кездеседі. Бауыр мүктерінің вегетативті
денесінің құрылысының қарапайымдылығы, олардың ерте пайда болғандығын көрсетеді.
• Бауыр мүктері 2 кластармағынан тұрады: маршанциялар кластармағы, юнгерманиялар кластармағы.
• Кластың негізігі бөлігі кәдімгі маршанция. Ол гаметофитінің ұзындығы 10-12 см болатын,
дихотомиялы бұтақталған пластинка тәрізді талломнан тұрады. Таллом екі жағынан бірдей
эпидермиспен қапталған.
• Қолайлы жағдайда спорадан протонема жетіледі. Оның үстіңгі жағынан маршанцияның талломы өсіп
шығады.
• Вегетативті көбеюі, линза формалы, түсі жасыл болып келетін өнім бүршіктері арқылы жүзеге асады.
• Маршанцияның түрлері табиғатта кеңінен таралған.
НАҒЫЗ МҮКТЕР КЛАСЫ (BRYOPSIDA)
НЕМЕСЕ (MUSCI)
• Түрлерінің жалпы саны 25 мыңдай болады. Көптеген түрлері слтүстік
ендіктің поляр шеңберіне жақын орналасқан елдерінде өседі.
• Гаметофиті тік сабақтық өстен тұрады. Оның сыртын жапырақ тәрізді
өсінділер жауып тұрады. Оларды шартты түрде жапырақ және сабақ деп
айтуға болады.
• Нағыз мүктер үш класс тармағынан тұрады: андреев мүктері кластармағы,
шымтезек мүктері кластармағы, жасыл мүктер кластармағы.
ПЛАУН ТӘРІЗДІЛЕР БӨЛІМІ
(LYCOPODIOPHYTA )
• Плаун тәрізділер өте ертеде пайда болған өсімдіктердің бірі. Олар эволюцияның ұсақ
жапырақтылар линиясын түзеді.
• Спорофитінің жер беті бұтақтары болады, оны ұсақ, кейде тіптен қабыршақ тәрізді
жапырақтары қаптап жауып тұрады. Олар нашар дифференцияланған, 1-2 тарамдалған
жүйкелері болады.
• Буындары мен буынаралықтары нашар жетілген.
• Спорофиттің жерасты бөлігі тамырсабақ түрінде берілген, одан көптеген қосалқы
тамырлары кетеді.
• Гаметофиттері жердің астында жетіледі, ұзындығы 2-20 мм ден аспайды, сапротрафты
қоректенеді. Ұрықтануы сумен байланысты.
• Бұл бөлім екі кластан тұрады: плаундар класы және полушниктер класы
ПЛАУНДАР КЛАСЫ (LYCOPODIOPSIDA)
• Бұл класқа тең споралы плаун тәрізділер жатады.
• Плаундар класы мынандай үш қатарға жіктеледі: астероксилондар қатары, плаундар
қатары, протолепидодендрондар қатары.
• Бұлардың біріншісі мен үшіншісі түгелдей жойылып кеткен өсімдіктер. Ал плаундар
қатары ертеде жойылып кеткен фикустар тұқымдасынан және осы қатардың қазіргі кезге
дейін жеткен плаундар тұқымдасынан тұрады.
• Плаундардың сапрофиттері көпжылдық шөптесін өсімдіктер. Сабағы мен тамырының
камбиі болмайды. Жапырақтарының тілшелері болмайды. Спорларының мөлшері бірдей.
• Гаметофиттері қос жынысты, 1-15 жылдың арасында пісіп жетіледі.
• Көптеген түрлері жойылып кеткен.
ПОЛУШНИКТЕР КЛАСЫ (ISOETOPSIDA)

• Спорофиттері, сабақтары екінші рет қалыңдайтын ағаштар, және аздап
та болса екінші рет қалыңдау қабілетін жоғалтпаған көпжылдық
шөптесін өсімдіктер. Ағаш тәрізді түрлері түгелдей жойылып кеткен.
• Жапырағының жоғарғы сабаққа қарай иілген жерінде. Кішкентай
өсіндісі – тілшесі болады. Спораларының мөлшері әртүрлі.
Гаметофиттері дара жынысты, бірнеше аптаның ішінде пісіп жетіледі.
• Полушниктер класы үш қатардан тұрады: селагинеллалар қатары,
лепидодендрондар қатары, полушниктер қатары.
ҚЫРЫҚБУЫН ТӘРІЗДІЛЕР БӨЛІМІ
(EQUISETOPYTA)
•Бұл бөлімнің ағаш тәрізді өкілдері түгелдей жойылып кеткен, ал қазіргі кездегі флорада тек шөптесін
түрлері ғана сақталған.
•Спорофиттің негізгі ерекшелігі сол, ол бүйірінен бұтақтанады және бүйірлік бұтақтары сабаққа
топтасып орналасады. Буын мен буынаралықтары айқын көрінеді. Буын аралықтарының түп жағында
қыстырма меристема орналасады.
•Қырықбуын тәрізділер тең және әртүрлі споралы болып келеді. Сонымен бірге бұларда гетероализм
айқын байқалады. Ол дегеніміз мөлшері жағынан бірдей споралардан әртүрлі жынысты гаметофиттер
пайда болады деген сөз.
•Спородермасында интиннен және экзиннен басқа, тағыда перина деп аталынатын сыртқы қабаты
болады.
•Гаметофиттері ұсақ, мөлшері бірнеше мм-ден аспайтын жасыл түсті, дара немесе қос жынысты
өскіншелер.
•Бұл бөлім төр кластан тұрады: гиенилер кл, сынажапырақтылар кл, кламиттер кл, қырықбуындар кл
ҚЫРЫҚБУЫНДАР КЛАСЫ
(EQUISETOPSIDA)
• Қырықбуындар жер шарының Австралиядан басқа жерлерінің барлығында кездеседі.
• Класс бір ғана қырықбуын туысынан тұрады. Түрлерінің жалпы саны 30-35 тей болады.
• Спора түзетін сабақтары біршама жуан, түсі қоңырлау, хлоромлсіз, бұтақталмаған биіктігі 15-
30 см дей болып келеді. Олардың да буындары 8-9 иректелген тістері бар, түтік тәрізді болып
келетін қынапшаларымен жабылып тұрады. Спора түзетін масақтары сабақтың ұштарында
жетіледі.
• Жерасты бөлігі тамырсабағы болады. Тамырсабақтың кейбір қысқарған жанама тармақтары
түйнекке айналады. Олардың іші крахмалдың артық қорына толы болады. Тамырсабақтың
буындарында жапырақтың қынапшасы топтасып орналасады.
• Қырықбуынның қазіргі кезде кең таралған өкілі дала қырықбуыны.

Ұқсас жұмыстар

Саңырауқұлақтарың морфологиясы

Жоғары сатыдағы өсімдіктер

Дара жарнақтылар класы

Жоғары сатыдағы споралы өсімдіктер

САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР

Саңырауқұлақтар туралы

Өсімдіктер дүниесі

«Бір жасушалы балдырлар»

Жабық тұқымды өсімдіктер

Фитофтораның өмірлік циклы

Пәндер