Іскерлік қарым - қатынастағы сөйлеу мәдениеті

Презентация қосу

№11 дәріс

Тақырыбы: Іскерлік қарым-қатынастағы сөйлеу мәдениеті

Қарастырылатын мәселелер:
Іскерлік қарым-қатынастағы сөз мәдениеті
Келіссөз, іскерлік кездесудегі сөз әдебі
Іскерлік қарым-қатынас тілі маманның белгі бір салаға қатысты жүйелі білімін,
біліктілігін, кәсіби тіл шеберлігін қажет етеді. Маман өз ортасында әріптестерімен
пікірлескенде, сәлемдесу, жұмыс барысын таныстыру, өз жұмысының жоспарын
қысқаша түсіндіру барысында әдеп пен мәдениет деңгейін сақтау қажет. Нақты
ұсынысты, жоспарды талқылауда басқа адамдардың көзқарастарымен санаспай,
дауыс көтере сөйлеу, тек өзінің пікірін біржақты дұрыс санау іскерлік қарым-
қатынаста өзара тіл табысуға да кедергі келтіреді.

Іскерлік қарым-қатынас тілінің маңызды ерекшелігі – әдеп пен мәдениет
шеңберінде сөйлеу және басты шарты талқыланатын тақырып жөнінде жан-жақты
білім қажеттілігі, нақты деректерді дәлелдеу
“Қандай құрал болса да, оның жұмсаушысы “Сөз шіркін де адам секілді ғой. Оның да ала-
екі түрлі болмақ. Біреуі - құралдың ішкі- құласы көп. Орнатқан жеріңе қорғасындай
тысқы бөлшектерінің бәрін біліп, олар қалай құйыла қалатын орнықты сөз бар да, қурайдың
бір-біріне үйлесіп, үйлескеннен шығатын басында қылп-қылп етіп ұшып кеткелі тұрған
тетіктер бір-біріне қалай жалғасып, қалай торғайдай ұшқалақ сөз бар. ...Халық соны біліп,
қызмет ететіндігін біліп отырып сөз екеш сөзді де «одағай сөз, сүйкімді сөз,
жұмсаушы. Екіншісі – олардың бәрін білмей- сайқал сөз, салқын сөз, жылы сөз» деп, түр-
ақ құралдың жұмсауға керегі бар тысқы түске бөліп жүр ғой. Біз жазушы
бөлшектері мен тетіктерін көріп, жұмсау болғандықтан, осының барлығын білуіміз керек.
әдісін үйреніп алып жұмсаушы”. Солай мәні мен әріне, әуені мен мүсініне қарап
А.Байтұрсынов електен өткізіп, сұрыптап алмасақ, жазған
шығармаларымыз әлде бірдемеге ұқсап кетер
еді”.
М.Әуезов
Тыңдай білу әдебі.
Тыңдай білуде мыналарды басты назқарда ұстау керек: кісімен сөйлескенде оның
жүзіне сыпайылықпен назар сап, айтайын деген ойын сабырмен тыңдап, асықпай, сөзінің
аяғын күткен дұрыс. Сөйлесіп тұрғанда мән бермеу, теріс айналу, сағатқа қарау,
шыдамсыздану әдепсіздікке жатады. Өзгелердің сөзіне рұқсатсыз араласпау керек. Қажет
болғанда, “ғапу етіңіз, сөзіңізді бөлемін” деп барып, айту керек. Келіспейтін жағдайда
шыдамдылықпен тыңдап, пікіріңді орнықты, дәлелмен сабырлы жеткізе білу керек. Тыңдау
екі түрлі болады:
1.Үндемей, сөйлеушінің сөзін бөлмей тыңдау.
2.Сөзге араласып, өзара ой алмасып отырып тыңдау.
Сөйлеуші адамның мінез-құлқы, жасы, жынысы, әлеуметтік жағдайы ескерілуі тиіс.

Сөйлеу әдебі. Сөйлегенде мынадай нәрселер ескерілуі тиіс:
1.Орфоэпия заңдылықтарын сақтап, сөзді орынды қолдану.
2.Қолды сермеуге, қатты күлуге, мәнсіз майысуға, аса қатты сөйлеуге немесе міңгірлеуге
болмайды.
3.Өзің туралы айта беру, барлық сөзді өзіңнен бастау- әдепсіздік, білмейтін нәрсе туралы
айтудың қажеті жоқ.
4.Қатты сөйлеп тұрған адамға қатты жауап берудің қажеті жоқ, байыппен сөйлеу керек.
Іскерлік әңгіме.
Іскерлік әңгіме жеке адамның іскер топ ортасында немесе іскер адаммен бетпе-бет
сөйлескенде өз пікірін өтімді айта білу, көзқарасын дәлелді қорғай білу, сөзін нақтылы
жеткізе білу жолдарын меңгергенде нәтижелі болады. Көздеген мақсатқа жету үшін
әңгіменің не жөнінде болдатыны, жүйесін жосрпарлап, тосын сұрақтарға әзір болу керек.
Дайындықтың бірінші кезеңі кімге, қайда баратындықты анықтауда. Сөйлесетін
адамның жалпы болмысы, онымен тіл табысу жолдарын зеттеуден басталады.
Екінші мәселе - сөз бастау, ойды негіздеу, басты тұжырым қандай болатындығын
жоспарлау. Ол үшін мыналарды ескеру керек:
Фактінің, деректің мол болуы;
Себептер мен тұжырымдардың сәйкес келуі;
Басты мәселенің шешілуіне деген сенім;
Мәселенің екі жаққа да пайдалы екендігінің дәлелі;
Мәселені шешудің бірнеше жолын қатар ұсыну.
1-тапсырма. Үй, жол, жылан, шалбар, орамалдың суретін салыңыз.

2-тапсырма. Сізге қарым-қатынас орнатуға ықпал ететін және қиындық туғызатын
қасиеттерді атаңыз?

3-тапсырма. «Полюстерге бөліну» стратегиясы.

к
4-тапсырма. «Мен түсінбедім, сонда...», «Сіз ашуланып тұрсыз ба?», «Сіз сонда
неден қорқасыз?», «Неге таңданып тұрсыз?» деген сұрақтармен басталған қайшылықты
тоқтату.

5-тапсырма. Келіссөзге келу.

6-тапсырма. Айғаным апайды таң алакеуімде қатты телефон шырылы оятты...
Сейітжан, Абыл және Әбдірахман есімді үш жолдас күніне 1000$ таза пайда беретін сүт
өнімдерін шығаратын ферма құруды жоспарлап, бұл фермада кімнің қандай қызмет
атқаратындығы және пайданы қалайша бөлетіндігі жайлы келісіп алады. Бұл келіссөзге олардың
әйелдері де қатысады.
Келіссөзде мына жайттар ескеріледі: Сейітжанның 60 га жері бар, Абылда жүк машинасы
және дәнді дақылдар тұқымы бар, ал Әбдірахманда трактор және сүт сауатын агрегаты
бар. Сүт өнімдерін 44 шақырым жердегі қалаға әр күні апарып, сату керек. Күнделікті фермада
екі адам жұмыс істеуі қажет, бірақ Абылдың ауылшаруашылығымен айналысу тәжірибесі
к
мүлдем жоқ, демек ол фермада тек біреуге көмекші ғана бола алады. Ал Сейітжанның жерінің
жартысы ғана суармалы, Әбдірахманның тракторы ескі. Алайда үш жолдас та араларында
бұрыннан қалыптасқан жылы қарым-қатынасты бұзғысы келмейді.
Тапсырма:
Әр адамның қызметін анықтаңыздар, түсіндіріңіздер
Пайданы бөлісіп, оның мөлшері бойынша түсінік беріңіздер
Сіздер келісімге қалай келдіңіздер?
Келіссөз нәтижесіне барлығы риза ма?
Кім ұтты? Кім ұтылды? Неліктен?
Келіссөзде қандай жайттарға назар аудару қажет?
НАЗАР САЛҒАНДАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Қарым - қатынастың жақтарын ата

ІСКЕРЛІК ҚАРЫМ - ҚАТЫНАС

Іскерлік мінез құлық

ІСКЕРЛІК ЭТИКЕТТЕГІ СӨЗ

ЭТИКА ЖӘНЕ МОРАЛЬ

Қарым - қатынас мәселесінің зерттелу деңгейі

Қарым қатынасты меңгеру

Қарым - қатынастың типтері

Педагогикалық қарым қатынасты ұйымдастыру

Педагогикалық қатынас ерекшелігі

Пәндер