ҚАЗАҚ ТІЛ БІЛІМІНДЕГІ КОГНИТИВТІК ЗЕРТТЕУЛЕР

Презентация қосу

ҚАЗАҚ ТІЛ БІЛІМІНДЕГІ
КОГНИТИВТІК ЗЕРТТЕУЛЕР
Орындаған: Әлімжан А.Б.
Тексерген: Сембаева А.Ғ.
Жоспар:
Глоссарий
Кіріспе
Ғалымдардың зерттеулері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
ГЛОССАРИЙ
Таным – бұл адамның болмысты бейнелеу әрекетінің ерекше түрі. Адам
айналадағы білімді санасына таным әрекеттері арқылы қабылдап, ұғып, еске
сақтап, таниды.
Дүниетаным — бұл ақиқатты дүниеге және ондағы адамның алар орнына, оны
қоршаған болмысына және өз-өзіне қатынасына деген көзқарастар жүйесі,
сонымен қатар, адамдардың осы көзқарастар арқылы қалыптасқан негізгі
өмірлік ұстанымдары, наным-сенімдері, мақсат- мұраттары, таным мен қызмет
ұстанымдары, құндылық бағыттары.
КІРІСПЕ
Қазақ тарихында өмір сүрген ақындар мен жыраулар,
саясаткерлер мен батырлар,хандар мен қолбасшылар,
айтыскерлер мен шешендер, билер мен серілер – бәрі де өздері өмір
сүрген заманның объективті құбылыстарын тілге тиек етіп,
әртүрлі деңгейде, бірақ жалпы алғанда даму тенденциясы
шеңберінде қазақ халқының қоғамдық-саяси, мәдени, сайып
келгенде, философиялық ойлау жүйесінің құрылымын
қалыптастырды.
ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЗЕРТТЕУЛЕРІ
Ш.Уәлиханов зерттеу
қолжазбаларында қазақ халқының
танымдық ерекшеліктерін сөз
өнерімен байланыстырады.
Зерттеуші сөз өнеріне аса мән
беріп, көшпелі халықтардың өлең-
жырға жүйрік келетінін, олардың
аяқ астынан суырып салып айту
қабілетінің күшті дамығанын
ескеруді басты мәселе деп
қарайды. Ертеде қазақтың сөз
өнері ауызша өрбігеніне
ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЗЕРТТЕУЛЕРІ
ХХ ғасырдың басында
қазақ халқына
ағартушылық қызмет
еткен Ы.Алтынсариннің
еңбектеріндегі таным
мәселелесі, әсіресе, бала
оқытуға арналған
еңбектерінен анық
байқалады. Ғалым балаға
хат танытып қана қоймай,
оның танымының кең әрі
терең болуына баса назар
аударады.
ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЗЕРТТЕУЛЕРІ
Қазақ тіл білімінде тілтаным теориясына қатысты
мәселелер ХХІ ғасырда ғылым деңгейінде зерттелді
Дегенмен алғашқы тіл мен таным
сабақтастығындағы ой-пікірлердің бастауы ХХ
ғасырдың І жартысынан бастап ғылыми
зерттеулерде қарастырылды.
ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЗЕРТТЕУЛЕРІ
А. Байтұрсынұлы еңбектерінің
тілдің танымдық болмысын
ашатын бір тұсы: ол – тілдегі
таным мәселесін әлеуметтік
лингвистикамен
байланыстыратын пікірлері.
Тілдің Қоғам алдында қызмет
ететіндігін ғалым әр
тұжырымында, әр енгізген
терминінде, ғылыми
пікірлерінде бекітіп отырады.
ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЗЕРТТЕУЛЕРІ
О.Жұбаева: «А.Байтұрсынұлы еңбектерін талдау
арқылы ғалымның тіл Жүйесінің негізгі
концептуалды құрауыштарын көрсетіп, олардан
грамматикада көрініс тапқан ұғымдар (және
концептілер) құралатынын түсінгенін,
«когнитивті лингвистика», «морфологиялық
концепт» т.с.с. атауларды қолданбаса да, бұл
саланың өзіндік ерекшелігін терең зерделегенін
байқаймыз. Ғалым зерттеулерінде адам сөйлермен,
өзіндік әлемі, өзіндік дүниетанымы бар саналы жан
ретінде сипатталады»
ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЗЕРТТЕУЛЕРІ
Қ.Жұбанов адам санасындағы
әлем бейнесінің көрінісін тілдің
құрылымынан табуғ
болатындығын дәлелдейді. «Адам
баласының табиғатында әуелі
сөзді біліп алып, өзін кейіннен білу
қасиеті бар. Мысалы: адам
фотографияны танып-білгеннен
кейін ғана өзінің басқа затқа ат
қоятыны өзін сол басқаларға
ұқсата айтатыны – өз басын кіші
дүние деп біліп, оны ана үлкен
дүниеге ұқсатуынан болған. Осы
таным тілге де әсер реткен.
ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЗЕРТТЕУЛЕРІ
Қ.Жұбанов: «Таңырқады –
таңқалды;
таңыр=таң+ыр=тәңір»; Таң
=аспан бөлегі; ір=аспан. Бұрын
адам өзін кішкене деп есептеген.
Бет-ауызды аспанға ұқсатқан:
бет-таң атып келе жатыр.
«Таң қалу» деген тіркесті кейде
қысқартып таңырқау дейміз.
Ұятсыз деуді бетсіз деуіміз де
осы конкреттік бар. Бұл
қолданыстың да ым тіліннен
шыққандығы байқалады
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақ тіл білімінің негізін қалыптастырған ғалымдарымыз
таным мәселесін әрдайым білім берудегі маңызды компоненттің
бірі ретінде санап, білім беру мәселесінде әртүрлі әдіс-
тәсілдерді қолданған. Адамның білімі мен ойының ұшқырлығы
оның таныммен байланысты. Сол танымдық білімді тіл арқылы
кеңейту, ұлттық-мәдени құндылықтарды сіңіріп, бағалау,
адамгершілік қасиеттерді ұғыну, Абай айтқандай адам
баласының «толық адам» дәрежесіне жету Мақсатында
А.Байтұрсынұлы, Қ.Жұбанов, С.Аманжолов еңбектерінің орны
ерекше. Ғалымдардың оқу құралдарындағы шәкіртке танымдық
білімді тіл арқылы тиімді игертудің үлгілерін ұсынған
әдістемелер бүгінгі күнге дейін маңызды.
ПАЙДАНААНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
https://stud.kz/referat/show/6749
https://docviewer.yandex.kz/view/0/?
page=48&*=PAZEKhhXMhvKVDbcTo0SNV2rRXR7InVybCI6Imh0dHBzOi8va2F6bnB1Lmt6L2RvY3MvZG9jMS9kb2MvcWEvS
W1hbmt1bG92YV9NZXJ1eWVydF9BbWFudGFpa3l6eV8yMi5wZGYiLCJ0aXRsZSI6IkltYW5rdWxvdmFfTWVydXllcnRfQW1hbn
RhaWt5enlfMjIucGRmIiwibm9pZnJhbWUiOnRydWUsInVpZCI6IjAiLCJ0cyI6MTYwMTU2NDIwMDU3NywieXUiOiI0MDYwMzc3O
DkxNjAwNzAxNzQyIiwic2VycFBhcmFtcyI6Imxhbmc9a2smdG09MTYwMTU2NDE2MyZ0bGQ9a3ombmFtZT1JbWFua3Vsb3Zh
X01lcnV5ZXJ0X0FtYW50YWlreXp5XzIyLnBkZiZ0ZXh0PSVEMiU5MiVEMCVCMCVEMCVCQiVEMSU4QiVEMCVCQy0lRDAlQkIlR
DAlQjglRDAlQkQlRDAlQjMlRDAlQjIlRDAlQjglRDElODElRDElODIrJUQwJTk0JUQwJUI2LislRDAlOUElRDAlQjUlRDElODElRDElODE
mdXJsPWh0dHBzJTNBLy9rYXpucHUua3ovZG9jcy9kb2MxL2RvYy9xYS9JbWFua3Vsb3ZhX01lcnV5ZXJ0X0FtYW50YWlreXp5X
zIyLnBkZiZscj0xNjImbWltZT1wZGYmbDEwbj1ydSZzaWduPTVlYzkyMGMzM2MxNzUxOGI4ZjE3MWI3YWJhZjU4YTJhJmtleW5v
PTAifQ%3D%3D
https://docviewer.yandex.kz/view/0/?page=1&*=BCmmMDjUMYBUCkHXNV39U1THm
%2Fh7InVybCI6Imh0dHBzOi8vdG91LmVkdS5rei9hcm0vdXBsb2FkL3Vta19wZGYvMTcxMTEyLnBkZiIsInRpdGxlIjoiMTcx
MTEyLnBkZiIsIm5vaWZyYW1lIjp0cnVlLCJ1aWQiOiIwIiwidHMiOjE2MDE1Njc1NjM4ODUsInl1IjoiNDA2MDM3Nzg5MTYwM
DcwMTc0MiIsInNlcnBQYXJhbXMiOiJsYW5nPWtrJnRtPTE2MDE1Njc1NTQmdGxkPWt6Jm5hbWU9MTcxMTEyLnBkZiZ0ZXh
0PSVEMCVCRiVEMSU4MSVEMCVCOCVEMSU4NSVEMCVCRSVEMCVCQiVEMCVCOCVEMCVCRCVEMCVCMyVEMCVCMiV
EMCVCOCVEMSU4MSVEMSU4MiVEMCVCOCVEMCVCQSVEMCVCMCVEMCVCRCVEMSU4QiVEMiVBMyslRDAlQkYlRDAlQj
AlRDAlQjklRDAlQjQlRDAlQjArJUQwJUIxJUQwJUJFJUQwJUJCJUQxJTgzJUQxJThCJnVybD1odHRwcyUzQS8vdG91LmVkdS5re
i9hcm0vdXBsb2FkL3Vta19wZGYvMTcxMTEyLnBkZiZscj0xNjImbWltZT1wZGYmbDEwbj1ydSZzaWduPWIxOWFjYzU2OG
Q5Y2Y1Mzk2ZmQxYTQ5YzgzNjBjZTNlJmtleW5vPTAifQ%3D%3D

Ұқсас жұмыстар

Когнитивті лингвистиканың қазақ тіл біліміндегі көрінісі

ТІЛДІҢ УНИВЕРСАЛДЫ ТАБИҒАТЫ ЖӘНЕ КОГНИТИВТІ ЛИНГВИСТИКА

Қазақ тіл білімінде когнитивті лингвистиканың зеріттелуі

Тіл және сөйлеу

Қазақ тіліндегі саяси метафоралар

Тіл мәдениеті - студенттерге тән рухани құндылықтар көзі

Психолингвистика тарихы

Когнитивтік тіл білімінің лингвистика табиғи бағыты

Тіл мен таным бірлестігі

Когнитивтік лингвистика

Пәндер