Өздігінен қызудың шығу көздері

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
« Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті»КЕАҚ

СӨЖ

Тексерген:Тулеубекова Г.К
Орындаған:Заманбекова Айдана
Тобы:ТП-801
ЖОСПАР

Өздігінен қызудың шығу көздері

Өздігінен қызудың түрлері

Қозғалмайтын зонаның құрылымының қалыптасуы
және әртүрлі типтегі қоймаларда астықтың өздігінен
қызуы

Астық массасының сусымалылығы және өздігінен
сұрыпталуы

Астықты кіші шаруашылықта полиэтиленді қоймаларда
сақтау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер.
• ыныс алу
Тыныс алу процесіне мынандай факторлар әсер етеді:
Дән массасының ылғалдылығы, температурасы,
газдың құрамы.
Кейбір дән массасы тобына ғана әсер ететін
факторлар.

Сақтау кезінде астық массасында тыныс алу процесі екі
түрде жүреді.Бірінші түрі- оттегінің қатысуымен су
және көмір қышқыл газын бөле жүретін аэробты
тыныс алу. . Тыныс алу кезеңінде органикалық
заттардың, ең әуелі қанттардың, өзгеріске ұшырау
және ыдырау процесі жүреді. Осының нәтижесінде
ағзаның тіршілік реакцияларына қажетті энергия
бөлініп шығады. Оттегінің дәнге еркін енуіне
байланысты тыныс алу процесі аэробты тыныс
алудың жиынтық теңдеуіне сәйкес жүреді:
С6Н12О6+6О2=6СО2+6Н2О+энергия
Екінші түрі – оттегісіз ортада көмір қышқыл газы мен
этил спиртін бөлетін анэробты тыныс алу. Ауада
оттегі біржола болмаған жағдайда астық массасы
Екінші түрі – оттегісіз ортада көмір қышқыл газы мен этил спиртін
бөлетін анэробты тыныс алу. Ауада оттегі біржола болмаған
жағдайда астық массасы анаэробты тыныс алу процесіне
ауысады және ол мына теңдеумен өрнектеледі:
С6Н12О6+6О2=2СО2+2 С2Н5ОН+энергия
Астықты толық дайындап, дұрыс сақтаған жағдайда, аэробты
тыныс алу жүреді. Тыныс алу түрін тыныс алу коэффициентін
анықтау арқылы біледі. Ол, тыныс алу кезінде астық массасы
бөлген көмір қышқыл газының көлемі мен сіңірген оттегі
көлемінің қатынасына тең. Қысқаша:
• ТК =СО2/О2
• Аэробты тыныс алу кезінде тыныс алу коэффициенті шамамен 1-
ге тең болады. Тыныс алу анэробты түрге ауысқанда өнімнен
бөлінген көмір қышқыл газының мөлшері артады.
• Тыныс алу барысында астық массасында келесідей өзгерістер
болады:
• дәндегі құрғақ заттың мөлшері кемиді;

дәнде гигроскопиялық ылғалдың көлемі артады;

дән аралық кеңістіктегі ауаның ылғалдылығы артады;
➢ Қуысты өздігінен қызу астық
теңсіздігінен болады, сақтау
кезінде жатып қалғандықтан
Өздігінен қызудың астықтың ылғалдылығы
шығу көздері жоғарлап аймақ пайда болады.
Астық үйіндісінің белгілі бір
Өздігінен қызу барлық елдерде
бөлігі дымқылданса және
астықты сақтау тәжірибесінде өздігінен қызудың аймағы пайда
байқалады, сондықтан біздің елде болса, астық қоймасының
де, шет елдерде де бұл жағдай шатырында, қабырғасында,
тереңірек қарастырылған. Астық еденінде гидроизоляция
массасындағы жылу бойынша жетіспеуі болады.Астық
білімнің қайнар көзі , даму үйіндісінің белгілі аймағында
мінездемесі және өздігінен қызу қоспалардың , шаңның,
үрдістерінің түрлері, астықтың әлі піспеген, көгерген дәннің
жиналуы мүмкін. Бұл астық
және астық өнімдерінің сапасына
қоймасында астық қоспасының
әсері, өздігінен қызуға қарсы түрі бойынша әр тектілігіне және
әдістер белгіленген. астық массасының өздігінен
Астық сақтау қоймаларындағы сұрыпталуы, әсіресе дұрыс
әртүрлі типтегі сақталған астққа тазаламау кезінде пайда
көптүрлі бақылаулар қарсыласу болады. Осындай аймақтардағы
заңдылықтарын және өздігінен астық массасының барлық
қызудың даму мінездемесін құрам бөліктерінің интенсивті
талқылауға мүмкіндік береді. тыныс алуы жоғары болады да
ол қуысты өздігінен қызуға
Өздігінен қызудың түрлері және
әкеліп соғады.
олардың негізгі пайда болу
➢ үйіндісінің кез-келген жерінде
себептері -сызбанұсқада пайда болуы мүмкін. Ол
көрсетілген. көбінесе астықтың
. ылғалдығының
Өздігінен қызудың түрлері

Қабатты өздігінен қызу тік және көлденең қызған қабатта қайсібір астық
қоймасында немесе қойма сыртына жиналған өнімдерде пайда болады
немесе вагондарда астық тасымалдау кезінде де пайда болуы мүмкін.
Астықтың қызған қабаты үйіндінің периферийлі аудандарында болады:
жоғары, төменгі бөлігінде немесе қабырға жанында. Бұл қабаттарға
біріншіден сыртқы ауаның температурасы әсер етеді. Үйінднің периферийлі
аудандарында температура айырмасы ылғылдың жылы аудандардан суық
аудандарғаараласуына жағдай жасайды.Астық ылғалдылығы жоғарлаған
аудандарда температура градиентінің нәтижесінде өздігінен қызуды
жоғарғы, төменгі немесе тік қабатты деп бөледі.
қызу
Жоғарғы өздігінен қызу. Астық массаларын сақтаған кезде жоғарғы өздігінен қызу
күздің аяғында немесе көктемде байқалады. Жоғарғы өздігінен қызуға әсіресе жаңадан
жиналған және жеткіліксіз суытылған астық жатады. Мұнда әлі де жеткілікті
физиологиялық үрдістер жүреді. Ауа дәнаралық кеңістікткн өтіп біраз уақыттан соң қыза
бастайды, дымқылданады және жоғары көтеріледі. Үйіндінің жоғарғы қабатының
атмосфералық ауа арқылы суыған кезде онда ылғалдылық жоғарлайды, жылы және
дымқыл ауаның конденсациясы болуы мүмкін. Ылғалданған астықтың төменгі бөлігі
микроорганизмдердің жетілуіне қолайлы және соңында өздігінен қызуға әкеліп соғады.

Төменгі өздігінен қызу элеватордың силостарында да жетілуі мүмкін. Атмосфералық ауаның
температурасының төмендеуінен силостың үстіндегі этаждағы құрылысының бәрі суиды, сонымен қоса
шығарушы түтіктер, әсіресе металдан жасалған.Төменгі өздігінен қызу – қабатты өздігінен қызу түрінің
ең қауіптісі. Тік қабатты өздігінен қызу силостарда дамиды, қоймаларда және шанақтарда астық
қоймасының қабырғаларының жанында тік қызған қабат түрінде болады. Астық қоймасының
қабырғаларының бірінде суық немесе жылы түрде болады, ол астық үйіндісінің температура
градиентінің туындауына және ылғлдың суық аудандарға ауысуы болады. Астық қоймасының
қабырғаларының бірі күн сәулесінің қызуы арқылы немесе көрші қызып жатқан силостьарда
температур айырымы болады. Қыс немесе күз кезеңдерінде атмосфералық ауа арқылы сыртқы
қабырғалардың сууы да тік қабатты өздігінен қызуды болдырады

Тұтас өздігінен қызу кезінде барлық астық массасы қызиды, тіпті перийферийлі
аудандарға дейін. Кей-кезде астық сақтау кезінде жоғарғы ылғалдылықтың
нәтижесінде өздігінен немесе қоспалардың көптігінен және пісіп жетілмеген дәндер
болған кезде өздігінен қызу дамиды. Мұндай астық түйірін сақтау кезінде тұрақсыз,
интенсивті физиологиялық үрдістер астықтың барлық массасында жүреді, және аз
уақыт ішінде өздігінен қызу жетіледі.
Қозғалмайтын зонаның құрылымының қалыптасуы және әртүрлі
типтегі қоймаларда астықтың өздігінен қызуы
• Қызған астықтың горизонталь қабаты
астық массасының бетінен 0,7-1,5 м тереңдікте
орналасады, егер қоймада астық үйіндісінің биіктігі
1,0-1,5 м болса, онда қызған қабат беткі қабаттан 0,15-
0,25 м тереңдікте болады.
• Көктемде атмосфералық ауа жылы, ал
астық массасы қысқы сақтаудан
соң теріс температурада болады.
• Жоғары қабаттың қыздырылуы
жоғарыдан төмен қарай жылу ағынының
бағытымен жүреді (жоғары қыздырылған қабаттан
теріс температуралы төменгі жатқан қабатқа).
• Жылумен бірге үйіндінің
беткі қабатындағы ылғал жылжиды. Жылы және
ылғалданған ауа астық массасының салқын ауасымен
кездеседі, осыдан ылғалдың конденсациясы үшін
жағдайлар жасалады. Нәтижесінде
физикалық үрдістер күшейеді, ал мұның өзі
аталған қабатта темпаратураны арттырады.
• Көктемгі төбелік өздігінен қызу, әдетте,
қатты тоңазыған астық топтарында байқалады
Қоймаларда, силостарда, бункерлерде сақталатын астық массасында тік
қызған қабаттың түзілуімен сипатталады. Өздігінен қызудың бұль түрінің
себебі қойма қабырғаларының әркелкі жылынуы немесе тоңазуы немесе
олардың ылғалдануы болып табылады. Осы қабаттағы астық массасының
физиологиялық белсенділігінің артуына үйіндінің тік қабатының маңында
және оның қалған массасындағы температураның құлауы (ауытқуы)
астықтың өздігінен қызуының алғы шарты болады. Тік-қабатты өздігінен
қызудың пайда болуына астық массасының өздігінен сортталуы мүмкіндік
жасайды, осының нәтижесінде силос қабырғаларының жанында жоғары
физиологиялық белсенділіктегі жеңіл қоқыс, шаң, көптеген арамшөп
өсімдіктерінің тұқымдары және басқа компоненттер жинақталады.
Себептері

Үрдіс басында температура 25-30 С-қа
дейін көтеріледі – АВ кесіндісі 25 С-қа
дейінгі астық массасындағы газ алмасу
үшін оптимальді емес.
25-30 С-қа жеткенде мезофильді
микрофлораның дамуына оптимальды Астықтың физиологиялық белсенділігі
жағдай туады, әсіресе көгерген
оның ылғалдылығы, температурасы және
саңырауқұлақтар үшін. Көгерген
саңырауқұлақтардың қалыпты өсуі микрофлара құрамына байланысты.
болады. Алдында айтып кеткендей ылғал мен
Aspergillus және Penicillium, және токсинді температура тыныс алу интенсивтілігі мен
заттар (афлотоксиндер) - Aspergillus flavus . жылудың бөлінуіне әсер етеді. Сақтаулы
Е бактериясы herbicola астықтың өмір сүру үрдісінің негізінде
саңырауқұлақтармен ығысады, температураның жоғарлауына әкелетін
микрококкалар және спора түзуші
барлық үрдістер оның критикалық
бактериялар жылдам дамиды, сонымен
қоса микроорганизмдердің жалпы саны ылғалдылықтан жоғары болған кезде
біртіндеп төмендейді. 25-30 С-та тұқым дамиды. Ол 10-15 температурадан жоғары
мен астықтың интенсивті дем алуы болғанда аз байланған намесе бос ылғал
жоғарлайды. Астық массасында, әсіресе болған кезде жүреді. Сондықтан өздігінен
микорорганизмдердің өмір сүру әрекетінен, қызу ең бірінші ылғалды немесе шикі
жылудың көп мөлшері жиналады және ол күйінде сақтауға қойылған астықтың
өте тез 50-55 С – ВС ауданға дейін қызады.
партияларында болады.
• Астық массасының сусымалылығы және өздігінен
сұрыпталуы

Астықтың массасының Өнімдерді жеңіл сусымалы жəне
сусымалылығы деп Сусымалылық табиғи құлама қиын сусымалы деп екіге бөледі.
жазықтыққа бұрышпен Жеңіл сусымалы астық массасы
орналасқан бетпен қозғалу
бұрыш немесе үйкелу
бұрышымен сипатталады. дəндерінің арасындағы ішкі үйкеліс
қабілеттілігін айтамыз.
Дəндердің жоғары Үйкелу бұрышы дегеніміз – коэффициентімен сипатталады.
деңгейдегі сусымалылығы дəндердің қандайда бір заттың Қиын сусымалы өнімдер
астықты бір орыннан екінші тегіс бетімен жылжуы бөлшектерінің арасындағы ішкі
орынға ауыстыру, басталатын бұрыштың үйкеліс жəне ішкі айқасу
алмастырып-араластыруға, (сцепления) коэффициенттерімен
қоймаға орналастыруда
мөлшері. Табиғи құлама бұрыш
дегеніміз астықтың сипатталады. Олардағы айқасу күші
жəне түрлі транспорттық,
техникалық жабдықтарға жазықтыққа, мысалы өте жоғары болғандықтан еркін
салуда, өңдеуде тиісті рөл қойманың еденіне, жоғарыдан жылжуына кедергі келтіреді.
атқарады. Осы тұрғыдан төмен қарай емін-еркін құлап Бұндай өнімдерге ұн, крахмал,
элеваторлар, ұн жəне жарма түскен кездегі пайда болатын шрот, əртүрлі түйіршіктелген
зауыттырының сусымалы материалдар жатады.
технологиялық үдерістерінің
конустың қабырғасы мен
табанының диаметрі өте сусымалы өнім – 25-30 град; –
желілері дəндердің жəне
оның өнімдірінің қаңылтыр аралығындағы бұрыштың сусымалы өнім – 30-38 град; 322 –
құбырлармен жүру жолдары мөлшері. Əртүрлі сусымалы өнімге жақын – 38-45
олардың өздігінен тұйылу дақылдардың сусымалылық град; – байланысқан өнім – 45-55
(жылжу) қасиетіне сүйене қасиеттерінің көрсеткіштері град; – өте байланысқан өнім – 55
отырып тікеден-тік град;
құрылған.
Сусымалылығы

Астықтың сусымалылығы оның құрамына,
дəндердің түріне, пішініне, өлшеміне,
пайдаланып отырған материалдың затына,
оның жазық бетінің күйіне байланысты. Ең
төмен үйкелу жəне құлама бұрыштары, оларға
сəйкес ең жоғары сусымалылық дөңгелек, шар
тəріздес жылтыр беттерге тəн. Дəндердің
пішіні шар тəрізділіктен ауытқыған сайын жəне
олардың сырт бетінің бұдырлығы артқан сайын
астықтың сусымалылығы кемиді.
Астықты кіші шаруашылықта
полиэтиленді қоймаларда сақтау
Астықты сақтаудың Екінші деңгейдегі қоймалар Үшінші
Қазақстанды қазіргі қолданыста деңгейдегі, олар
пайдаланып жүрген астық 10%-дай
материалдық
кəсіпорындары мен шамадағы
техникалық базасы үш элеваторлар. Олардың
деңгейде қалыптасты. терминалды
жалпы сыйымдылығы 24,0
Бірінші деңгейі элеваторы бар
млн тоннаға дейін жетті.
колхоздар мен Соның 35%-ына жуық астық
совхоздарға салынған элеватор сыйымдылығы бар кəсіпорындары
«астық тогы», онда темір жол бойында мен мемлекеттік
жылжымалы орналасқан. Астық астық қорын
кəсіпорындары 30% темір қабылдап,
технологиялық жəне
жол бойындағы орналасқан өңдеп,
транспорттық жай қоймалардан
жабдықтар қолданылды. құрастырылған
427 Астық токтарында кəсіпорындар, ал қалған 25%-
сақтап жəне
тұрақты ы шеткей жақта автомобиль сұранысқа
механикаландырылмаға транспортымен ғана байланысты
н жəне жартылай байланысқан, егіс астықты
механикаландырылған даласының төңірегіне транспорт
жайғасқан астық жолдарына
қоймалар салынды жəне
кəсіпорындары артады.
олардың сыйымдылығы
14% ылғалдылығы жоғары бидай
қоймаларда сақтаудың
астығын көп уақытқа сақтауға рұқсат
технологиялық жетістіктері
етілмейді. Бұл полиэтиленді
көп, олардың қатарына
қоймалардың тиімді пайдалану
жататындар:
• астықты ору үдерісін
жерлері:
тоқтатпау, жайғастыру
– жай қоймалар сыйымдылығы алаңының жоқтығына
жеткіліксіз кезде; байланысты;
– астық текторында қойманың • құрғақ жəне жоғары
жоқтығына байланысты астықты ылғалды астықты сақтау
оруды тоқтатуға келтіретін мүмкіншілігінің барлығы;
жағдайларда; • элеваторға тасуға қажетті
транспорттың қажеттілігін
– транспорт тасымалдау жүйесінің қажет етпейді;
жетпейтін кездерінде; • автомобиль транспортын
– астық бағасының жоғары бағаға басқа ауыл шаруашылық
жету кезіне дейін сақтау; жұмысқа қабылдану
– астықты сақтау мен тасымалдауға мүмкіншілігін тудыру; •
шығынды азайту үшін; сұрыпталған астықты
сақтауға болатындығы; 431
– астықты орудан кейін толық пісіп • астықты элеваторда
жетілуін жеткізіп, пайда сақтауға кететін шығынды 15-
құндылығын жоғарылату үшін; 35%- дейін төмендету;
– инвестициялық қаржыны • астықтың сапасын
төмендету; жоғарылатып жəне
– астықты қарызға қойып, кредит зиянкестермен бұзылуына
алу үшін; – астықтың сақталу жол бермейд
кезінде, зиянкестермен мен
• Астықты өндіріп жинаудың Қазақстандағы
агрофирмадағы көлемі жылдан-жылға артып
келеді. Əр жыл сайын 15...18 млн тоннаға дейін
астықты дайындауға мүмкіншілігі жетті, ал оны
сақтау үшін 3,8 млн тонна ғана қоймасы бар
кептіргіш қуаты солтүстік өлкелердің сұраныс
талабын қанағаттандырмайды. Мұндай жағдай
бірінші деңгейдегі, астық кəсіпорындарында оны
сақтаудың қиын тағдырын туғызады жəне көп
шығынға əкеледі. Солтүстік өлкелердегі астық
жинау кезіндегі болатын табиғиклиматтық
жағдайдың ауырлығын, дер кезінде астықты

.
өңдеп сақтау үшін, шығыны арзан тиімді
қоймаларды салып пайдалануды қажет етеді.
Астық дақылдарынан белгілі мақсаттағы
партияларды қалыптастыру, оларды араласып
кетпеуіне жол бермеу, агрофирмалардың жұмысын
шығынға ұшырмай тиімді жолға қоюды талап
етеді. Астықтың осындай қиын жағдайларда
сақтау мəселесін шешу үшін полиэтиленді
пленкаларды қолдануын өндіріс практикасы
ұсынып отыр. Аргентина, Канада жəне кейінгі
жылдар ішінде Ресейде герметикалық
полиэтиленді икемді қапшық түрде қойма жасап
осының сақтау технологиясын іске асырды.
Қорытынды

Астық массасының температурасының өздігінен көтерілуін
өздігінен қызу деп атайды. Астық массасының өздігінен қызуы –
оның
. физиологиялық және физикалық қасиеттерінің нәтижесі.
Астық массасының барлық тірі компоненттерінің тыныс алуы
жылуының бөлінуімен сипатталады. Астық массасының нашар
жылуы және температура өткізгіштігі бөлінетін жылудың және
температураның жоғарлауына әкеп соқтырады. Жаңадан басталған
өздігінен қызу өздігінен тоқтамайды, сақтау қоймасында барлық
астықтың жарамсыз болуы мүмкін. Астық массасы көп болған
сайын, өздігінен тоқтату қауіпті. Өздігінен қызу астықтың
массадағы азық-түліктік, тұқымдық, жемдік құндылықтарының
төмендеуінен көрінеді.

Астықтың осындай қиын жағдайларда сақтау мəселесін шешу үшін
полиэтиленді пленкаларды қолдануын өндіріс практикасы ұсынып отыр.
Аргентина, Канада жəне кейінгі жылдар ішінде Ресейде герметикалық
полиэтиленді икемді қапшық түрде қойма жасап осының сақтау
технологиясын іске асырды. Біздің Қазақстанда кейінгі жылдары
Қазақстанның ауыл шаруашылығының өнімдерін өңдеу ғылыми-зерттеу
институтында 429 полиэтилен қапшықтарын астықты сақтауға қолдану
технологиясын жасады
Пайдаланған
әдебиеттер
1Малин Н.И. Справочник по сушке зерна. М.:
Агропромиздант 1986-159 с.2 Пунков С.П., Стародубцева
А.И. Хранение зерна, элеваторноскладное хозяйство,
зерносушение. М.: Агропромиздант, 1990-367 с. 3. Ізтаев
Ə.І., Налеев О.Н., Кизатова М.Ж., Жиенбаева С.Т.
Рустемова А.Ж., Ізтаев Б.А. Өсімдік шаруашылығының
өнімдерін өңдеу жəне сақтау. Алматы: ЖШС РПБК
«Дəуір», 2011-416 б. 4 Налеев О.Н. Астықты сақтау
технологиясы. Алматы: РИК 1993-212 б. 5. Трисвятский
А.А. Хранение зерна. М.: Агропромиздант 1985-351с. 6.
Малин Н.И. Технология хранения зерна. М.: «Колос»,
2005-280 с. 7. Вобликов Е.М. и др. «Технология хранения
зерна», СПб.:Издательство «Лань» 2003-448 с

Ұқсас жұмыстар

Өрт сөндіргіштер

Флебиттер - көк тамыр қабырғаларының қабынуы

Өндірістегі өрт қауіпсіздігі

Бүйректің созылмалы шамасыздығы

Педагогтың кәсіби өзін- өзі тануы мен өзіндік дамуы туралы ақпарат

Ірімшік жасаудың жалпы технологиясы

ПАРНИК ЭФФЕКТІСІ

Өздігінен білімін жетілдіру - педагогтың кәсіби өсу шарты

Бәсекелестікке қабілетті тұлғаның қалыптасуы - психолог шеберлігінің қолында

НАУРЫЗЫМ МЕМЛЕКЕТТІК ҚОРЫҒЫ

Пәндер