Астықтың орудан кейінгі пісіп жетілуі

Астық жыйымында орын алатын физиологиялық процестер Орындаған:Заманбекова Айдана Тобы:ТП-801 Тексерген:Тулеубекова Г. К

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

« Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті»КЕАҚ

СЕМЕЙ 2021

Z H O S P A R

кіріспе

Астықты сақтаудың ұзақтылығы

Астықтың тыныс алуы жəне тыныс алу түрлері

Астықтың орудан кейінгі пісіп жетілуі

Астықты сақтау кезінде өніп-өсуі

Қорытынды

Әдебиеттер

Астық массасын бүкіл тірі организмдердің өмір сүру жағдайы бірдей жиынтығынан құрылған деп қарастыруға болады. Астық массасының тірі компоненттер түрінде құрамына: негізгі дақылдар, арамшөптер тұқымдары, микроорганизмдер, зиянкес жəндіктер кереді.

КІРІСПЕ

Астық массасының өміршеңдігі барлық тірі организмдерде жүретін үдерістерден құралады.

Оны жалпы мағынада физиологиялық үдерістер деп атайды. Осы үдерісті білу арқылы оны басқарып, астық массасының шығынын азайтып жəне сапасын арттыруға болады.

Астық массасында өтетін физиологиялық үдерістерге: тыныс алуы, орудан кейін пісіп жетілуі жəне ұрықтанып өсуі жатады. .

Hello! Астықты сақтаудың ұзақтылығы туралы түсініктеме

Астықты сақтаудың ұзақтылығы туралы түсініктеме Түрлі дəнді дақылдардың дəндері жəне тұқымдарының көпшілігі орып жинау, одан əрі тасымалдау жəне сақтау кездерінде тірі организмдер қатарына жатады. Тірі материя өмір сүру, тіршілік етудің керекті шарты тұрақты зат алмасу болса, осының бəрі астық жиымында орын алады. Тіршілік əрекетінің негізгі формасы газ алмасу (тыныс алу) болып табылады. Одан басқа, көп астық партияларының дəндері мен тұқымдарында орақтан кейінгі пісіп жетілуі деп аталатын күрделі физиологиялық, биохимиялық үдерістер жүріп жатады. Астық қорын сақтауды дұрыс ұйымдастырмаудың салдарынан болатын өніп кету құбылысы орын алуы мүмкін

Биологиялық төзімділік деп ең болмаса, бірлі - жарым тұқымдары өсіп өну қабілетін сақтаған уақыт аралығын атайды. Іс жүзінде, шаруашылық тəжірибесінде шаруашылықтық төзімділіктің маңызы жоғары.

Шаруашылықтық төзімділік дегеніміз тұқымның өнгіштігі мөлшері бойынша кондиция шамасында болып, тұқымдық сапасы бойынша мемлекеттік талапқа сай бола алатын мерзімі.

Технологиялық төзімділік деп астық партияларының азықтық, жемдік жəне техникалық мұқтаждыққа пайдалануға жарайтын қасиеттерін жоя қоймаған мерзімді айтады

Тұқымдардың ұзаққа төзімділігінің жаңа жіктемесі ұсынылды (Н. Г. Хорошайлов, Н. В. Жукова) :

357 - ұзаққа төзімділігі жоғарылар, яғни тұқымдары өміршеңдігін 25-27 жылда генетикалық бүтіндігімен (100- 80%) сақтайтындар:

бұршақ дақылдары, сұлы, арпа, жүгері, қонақжүгері, қырыққабат; - ұзаққа төзімділігі орташалар, яғни тұқымдары өміршеңдігін 25-27 жылда 80-40% деңгейде сақтайтындар:

бидай, қара бидай, ат бұршақ; - ұзаққа төзімділігі төмендер, яғни тұқымдары өміршеңдігін 25-27 жылда 40% төмен сақтайтындар:

қытай бұршақ, қара сора.

Əрбір организмнің тіршілігі үшін үнемі энергия келіп тұруы керектігі белгілі. Сақталып жатқан дəндерде жəне тұқымда энергия олардың құрамындағы заттардың ыдырауының жəне өзгеріп жаңаруының нəтижесінде яғни органикалық заттардың, негізгі қанттардың диссимиляция үдерісінде пайда болады. Организмдегі осының салдарынан шығындалған қант күрделі заттардың гидролизінің нəтижесінде толықтырылып отырады. Мəселен, крахмалға бай дəндерде крахмал ферменттердің қатысуымен қантқа дейін ыдырайды, ал майлы дақылдарда май мен оның құрамына кіретін майлы қышқылдар тотығып қантқа айналады. Қанттың диссимиляциясы (гексоз) организмде ауаның (оттегінің) қатысумен (аэробтық), яғни тотығуымен, не ауасыз (анаэробтық), яғни ашуымен болады

Астықтың тыныс алуы жəне тыныс алу түрлері

С6 Н12 О6 +6О2 = 6 СО2 + 6Н2 О+ 674 х 4, 19х103 кДж /гексоза/

С6 Н12 О6 = 2СО2 + 2 С2 Н5 ОН+ 28, 2х4, 198х103 кДж /гексоза/ этил спирті

Тыныс алу

Астық қоймаларда, əсіресе, элеваторларда сақталынған жағдайда тыныс алу коэффицентінің шамасы дəндер мен сыртқы ауаның арасындағы газ алмасу деңгейіне байланысты өзгереді. Астық жиымына келетін ауа аз болса, дəндераралық кеңістіктегі оттегінің пайдаланып жаратылуына жəне көміртегінің диоксидінің жиналуына қарай дəндерде анаэробтық тыныс алу күшейіп тыныс алу коэффициенті өседі.

Өсімдіктен ажыраған дəндер мен тұқымдар тыныс алу кезіндегі жаратылған заттарды бұрынғы қалпына, орнына келтіре алмайды. Ол дегеніміз, дəндердің сақтау кезіндегі тыныс алу, оның органикалық заттарының шығындануы, яғни дəндердің құрғақ заттары санының азаюына келіп соғады. Астық сақтау барысындағы құрғақ заттардың шығыны тыныс алу үдерісінің екпініне, үдемелілігіне байланысты. Тыныс алу үдемелі болған сайын, шығын көбейе түседі

Астықтың орудан кейінгі пісіп жетілуі

Жаңа орылып жиналған астықтың сапасы дəндерді өсіру, оның пісіп жетілу шарттарына жəне орақ кезіндегі жəне одан əрі сақтау кезіндегі ылғалдылығына тығыз байланысты. Жаңа орып жиналған, қабылдау кəсіпорнына келіп түскен астықтың бірқатар ерекшеліктері бар. Оның пісіп жетілу дəрежесі мен ылғалдылығы əркелкі, биохимиялық жəне микробиологиялық екпінді, өнгіштігі төмен, технологиялық сапасы əлі жетілмеген, нашарлау, сақтауға төзімсіз болады. Мысалы, астықтың ылғалдылығы орта есеппен, 17, 7% бір партиясына талдау жасағанда оның құрамындағы дəндердің ылғалдылығы 14-тен 24%-ға дейінгі аралықта болғандығы тəжірибе жүзінде анықталған Астық пен тұқымды сақтау кезіндегі олардың егіндік жəне технологиялық сапасының жақсаруын қамтамасыз ететін үдерістер кешенін, астықтың орылғаннан кейінгі пісіп жетілуі деп атайды.

Астықтың орылғаннан кейінгі пісіп жетілу құбылысы тек дəндердегі күрделі үдерістер (синтез, гидролиз) басым болған жағдайда ғана болады. Дəндердің ылғалдылығы оның сынақ ылғалдылығынан төмен болуы тиіс. Егер дəндердің ылғалдылығы сынақ ылғалдылықтан жоғары болса, оның пісіп жетілуі дұрыс 369 бағытта жүрмейді, сапасы жақсармай, қайта төмендеп кету қаупі туады.

Астықтың орылғаннан кейінгі пісіп жетілуінің ең маңызды шартының бірі дəндердің температурасының 15-300 С аралығында болуы. Салқындату пісіп жетілу үдерісін баяулатып, тоқтатып қояды. Астықты салыстырмалы ылғалдылығы 30% шамасындағы жылы ауаны пайдаланып, кептіру, пісіп жетілу үдерісінің жеделдеуіне ықпал етеді. Егер дəндерді оттекті ауада сақтаса, оның пісіп жетілуі жылдамдайды, ал оттегі жеткіліксіз азотты ортада сақтаса, онда пісіп жетілу мерзімі ұзаққа созылады