Ересектік шақ

Презентация қосу

Жеке тұлғаның
дамуы

Орындағандар: Шахабай Ұлбала
Абдикаримова Инкаржан
Қаппар Набат
Кенжалы Айкүміс
Талқылауға арналған сұрақтар:

1 Жеке тұлғаның дамуы

Сабақ барысында жеке тұлғаның
2 дамуын бақылау мен қолдау
• Психологияда “жеке тұлға” деген ұғымның әртүрлі
түсіндірмелері бар, бірақ олардың көбісі мына
түсінікке келіп тіреледі: “жеке тұлға” дегеніміз
әлеуметтік қатынастар мен саналы іс әрекеттің
субъектісі ретіндегі индивид. Жеке тұлғаның ең басты
белгісі оның әлеуметтік мәнінің болуы және оның
әлеуметтік функцияларды (қызметтерді), (болмысқа,
адамдарға, өзіне,жалпы қоғамға қатысты) атқаруы.
Жеке тұлға, сондай ақ, психологиялық дамудың
белгілі бір деңгейіне ие (темперамент, мінез,
қабілеттілік, мақсат-мүдделер). “Даралық” ұғымы бір
адамды басқа бір адамнан, бір тұлғаны басқа тұлғадан
ажыратып, оған өзіне тән қайталанбас қасиет беретін
жалпы мен жекеден тұрады.
Индивид
Индивид - биологиялық
Тұлға
тіршілік иесі,
Тұлға - өзіне
Даралық
барлық адамдар
тумысынан индивид биологиялық және
әлеуметтік Даралық - бір адамды
болып басқа адамнан ерекше
табылады. қасиеттер мен
сапаларды меңгерген көрсетіп тұратын
адам. интеллектуалдық,
еріктік,
моральдық, әлеуметтік
және тағы басқа
қасиеттерінің
жиынтығы.
Психологиялық түсінік бойынша
Тұлға психологияда өзінің өмір жолын белгілей алатын,
қайталанбас даралық ерекшелігін сезінетін субъект.
Тұлға адам ұғымынан гөрі нақты мағынаға ие. Өйткені
адам тұлғалық сипатты иелену үшін өз “менің” өзге
“меннен” ажыратып, есейіп, өз бетінше дербес әрекет
ету мүмкіндігін ашуы керек. Яғни, белгілі бір мәнді
іспен айналысатын, азды-көпті білімі, өмірлік
тәжірибесі, дүниетанымы мен сенімі бар адамды тұлға
деп атайды. Қазақ ұғымында бала мұндай азаматтық
атқа бозбалалық шақта ие бола бастайтынын “Он үште
отау иесі” деген мақалдан көруге болады.

Үй, ағаш, адам (HTP): жеке тұлғаға
арналған тест
HTP тұлғалық тесті арқылы сіз
жеке тұлғаның кейбір
ерекшеліктерін, ішкі
қақтығыстарын және өзіңізді
қабылдауыңызды немесе басқаша
айтқанда, сізге тиесілі деп
санайтын сипаттамаларды
талдай аласыз.
Философиялық түсінік бойынша
Тұлға философиялық тұрғыда адамды “адам” ретінде
тануға, яғни оның рухани-адамгершілік, ділдік, мәдени
қырларына баса назар аударумен пайымдалады.
Психология тұлғаның өзіне тән күш-жігерін, мінез-
құлқын, психо-физиология ерекшеліктерін зерттейді.
Социологияда тұлға қоғам мүшесі ретінде
қарастырылып, оның әлеуметтік қырлары, саналы
қоғамдық әрекеті жан-жақты зерттеледі. Қоғамдық-
гуманитарлық ғылымдар саласының қай-қайсында
болсын адам орталық мәселе болғандықтан олар тұлға
ұғымын ортақ қолданып, әрқайсысы әр қырынан
зерттеп-таниды және осы ғылым салаларының зерттеу
нәтижелерінің өзара ықпалдастығы мен бір-біріне әсері
бар. Әр ғылым саласы тұлға сөзіне өзіне тән
танымдық-ұғымдық мағына сыйғызады.
Леонтьев А.Н. бойынша тұлға – бұл адамның қоғамдағы
өмірінен туындаған ерекше типтің психологиялық
құрылымы. Әртүрлі әрекеттердің бағыныштылығы тұлғаның
қалыптасуының негізін қалайды, ол өмірлік онтогенезде
құрылады. Ол осының бәрі адамның индивидтік қасиеттерін
құрайды деп есептеді. Индивидтің қасиеттері жеке тұлғаның
қасиеттеріне өте алмайды. Өзгеруіне қарамастан, олар
индивидтік қасиеттер болып қала береді, қалыптасатын
тұлғаны анықтай алмайды, бірақ оның қалыптасуы үшін
жағдай жасайды. Тұлға, индивид сияқты субъекттердің
өмірлік қарым-қатынасын жүзеге асыратын интеграциялық
процестің өнімі.
Петровский А.В. тұлға
түсінігіне келесі
анықтама береді: Тұлға
ретінде психологияда
индивидтің заттық
әрекетінде және қарым-
қатынасында қол
жеткізетін және қоғамдық
қарым-қатынастарда өзін
ұстаудың деңгейі мен
сапасын сипаттайтын
жүйелік әлеуметтік қасиет
түсіндіріледі.
Жеке тұлға,психологиялық дамудың белгілі бір деңгейіне ие

Мақсат –
Темперамент
мүдделері

Мінез -
Ақыл - ой
құлық

Қабілеттілік
ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ДАМУЫ МЕН ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ
НЕГІЗГІ ОБЪЕКТИВТІК ФАКТОРЛАРЫ

Тұқымқуалаушылық

Орта

Тәрбие
ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ
ДАМУЫ

Даму табиғатқа, қоғамға және әрбір жеке
тұлғаға тән жалпы қасиет болып табылады.
Даму дегеніміз – төменнен жоғарыға,
қарапайымнан күрделіге қарай қозғалыс;
сатылай эволюциялық ауысу немесе
революциялық секіріс түрінде жүзеге асатын
жоғары сапалы күйге қарай спиральды өрлеу
процесі. Даму барысында барлық
философиялық заңдар жүзеге асады: өзгеру,
санның сапаға ауысуы, бір сапаның басқа бір
сапаға ауысуы (бұлардың кейбіреуі, теріске
шығарылуы). Жеке тұлғаның қозғалыс күшіне,
яғни қарама- қайшылық күресінің арқасында
бұл қозғалыста өзгеріс жүріп жатыр.
Адам даму субъектісі ретінде

Жалпы
дене
дамуы

Эстетик Интелек
алық туалдық
даму даму
Адам

Эмоцио Адамгер
налдық шіліктік
даму даму
Адам дамуының ерекшеліктері
Нәрестелік шақ

Мектеп алды балалық шақ

Мектепке дейінгі балалық шақ

Кіші мектеп жасы

Жасөспірімдік шақ

Жастық шақ

Ересектік шақ
ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ АДАМГЕРШІЛІК-РУХАНИ
ҚАСИЕТТЕРІНІҢ ДАМУЫНА ЫҚПАЛ ЕТЕТІН
ІЗГІЛІКТІ БІЛІМ БЕРУ ОРТАСЫН ҚҰРУ:
ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ, ӨЗІН-ӨЗІ ІСКЕ АСЫРУ

Жаңа кезеңдегі білім берудің өзекті
мәселесі жас ұрпаққа-адамгершілік-
рухани тәрбие беру, ізгілікті білім беру
ортасын құру. Құнды қасиеттерге ие болу,
рухани бай адамды қалыптастыру оның
туған кезінен басталуы керек.
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ ТҰЛҒА ДАМУЫНДАҒЫ ОРНЫ
Қарым-қатынас - екі немесе бірнеше адамның арасындағы
өзара әрекеттесу, оның барысында ақпарат алмасу жүреді.

Сөйлеу қабілеті
мен тіл
мәдениеті
Көзқарастары дамиды
мен
Дүниетанымы
мінез-құлық
қалыптасады
нормалары
қалыптасады

Ойлау қабілеті Қарым- Қарым-қатынас
тәжірибесі
дамиды
қатынас қалыптасады
ІС-ӘРЕКЕТТІҢ ТҰЛҒА ДАМУЫНДАҒЫ ОРНЫ
ІС-ӘРЕКЕТ НЕГІЗІНДЕ:
- адам өмірінің материалдық жағдайын жасауды
қамтамасыз етеді, адамның табиғи
қажеттіліктерін қанағаттандырады;
- адамның рухани әлемінің дамуының
факторына айналады, оның мәдени
қажеттіліктерін іске асырудың жағдайы мен
формасы болып табылады;
- адамның өз мүмкіншілігін іске асырудың,
өмірлік мақсатқа жетудің сферасы болып
табылады;
- адамға қоғамдық қатынастар жүйесінде өзін-
өзі дамытуға жағдай жасайды;
- қоршаған әлемді тануды және өзгертуді
қамтамасыз етеді.
ТҰЛҒА ҰҒЫМЫНА ҚАТЫСТЫ ГУМАНИСТІК
КӨЗҚАРАСТАР
• «Адам ата-анадан туғаңда есті болмайды: есітіп, көріп,
ұстап, танып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды-
дағы, осындайдан білгені, көргені көп болған адам білімді
болады. Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі
де есті болады... Сол естілерден есітіп білген жақсы
нәрселерді ескерсе, жаман дегеннен сақтанса, соңда іске
жарайды, сонда адам өссе болады»
Абай

• Баланың жаны дүниеге келгенде таза тақтаға ұқсас болып
келеді және оның өмір жағдайлары мен тәрбиесі ғана жеке
тұлғаның белгілі бір қасиеттерінің пайда болуына себепші
болады.
Джон Локк
• Тәрбие үш мақсатқа жетуге бағытталуы тиіс: өзіңді,
қоршаған ортаны тану, Құдайға сиыну.
Я.А.Коменский

• Қоғам үшін де, жеке тұлға үшін де дүниетанымсыз өмір
дегеніміз бағыт-бағдардың жоғарғы сезімнің патологиялық
бұзылуын білдіреді.
А.Швейцер

• Жеке тұлғаның дүниетанымы біршама кешігіңкіреп калетін
құбылыс, ол адамның жеткіншек шағында пайда болады,
оның қалыптасуының негізі жалпы тәрбиелілік бағыттылық,
дүниетану мен дүниені слезу жүйесі болып табылады.
Л.И.Божович
Қорытынды
Тұлға дамуының мәселелерін қарастырған
авторлар адам дамуының шарты болып
табылатын себептерді анықтауға
тырысады. Көптеген зерттеушілердің
ойынша тұлға дамуынынң қозғаушы күші
түрлі қажеттіліктердің кешені. Олардың
ішіндегі маңызды орын алатыны - өзін өзі
дамыту қажеттілігі. Тұлға үшін нақты
мақсатқа жету немесе белгілі әлеуметтік
статус алу маңыздырақ.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ

Ұқсас жұмыстар

Адам дамуының ерекшеліктері

ЖАС ЕРЕКШЕЛІК ПСИХОЛОГИЯСЫНЫҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ

Жас кезеңдері

Жастық шақ кезеңінің психологиясы

Балалардың өсуі мен дамуының негізгі заңдылықтары

БАЛАНЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ТУРАЛЫ

Тұлғаның дамуы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Тұлғаның қалыптасуы және дамуы

Жеткіншек шақ

Пәндер