АРЖАН МЕН ПАЗЫРЫҚ ОБАЛАРЫ

Презентация қосу

АРЖАН МЕН ПАЗЫРЫҚ
ОБАЛАРЫ
Аржан обасы
• Аржан қорғаны ретінде әлемге әйгілі болған ескерткіш
Туваның солтүстігінде, Уюк өзенінің алқабында орналасқан.
Бұл Орталық Азияның солтүстігінде осы уақытқа дейін
зерттелген ең үлкен қорғандар, олардың диаметрі қазба
басталғанға дейін 120 м болды, қорғанды қазу 1971-1974
жылдары М.П. Грязнов пен М. х. Маннай-оолмен жүргізілді
(Грязнов, Маннай-оол, 1973, 1975). Аржанның барлық
материалдарын жариялау және оларды керемет талдау
арқылы (Грязнов, 1980) біз осы ерекше ескерткіш туралы
толық түсінікке ие болып отырмыз
Аржан
обалары
Обаның құрылымы

Аржанның орналасуы белгілі бір "гелиоцентрлік" идеяға негізделген, оны
жүзеге асыру үлкен адам еңбегін қолдануды қажет етті (М.П. Грязновтың
пікірінше, оны 7-8 күнде 1500 адам тұрғыза алады). Қорғанның айналасында (М.
П. Грязнов "крепида" деп аталған) биіктігі кемінде 2,5 м, диаметрі 110 м тас
"сақина" құрайтын көлденең төселген плиталардан қабырға тұрғызылды.
Қорғанның ортасында, шетінен 10-15 м артқа шегініп, Дөңгелек ағаш құрылым
орналасқан, оның ортасында екі "жазылған" шаршы пішінді бөренелерден
тұратын, едені мен төбесі, ұзындығы 8 және 4 м болатын жерлеу камерасы
болған. Құрылымның көп бөлігін орталық жерлеудің айналасында радиалды
түрде орналасқан клетка-камералары алып, үш концентрлік деңгей мен бірнеше
сектор құрады. Секторлар арасында қорғанның ортасына апаратын кем дегенде
6 өткел болды; мүмкін, кейбір жерлерде құрылымның деңгейлерін бөлетін тар
кеңістіктер бірдей рөл атқарған шығар. Алаңдағы анықталатын камералардың
жалпы саны — 70, ал қоршалған учаскелердің саны — 100-ге жуық. Жоғарыдан,
бүкіл құрылым радиалды бағытта орналастырылған қуатты бөренелермен
жабылды, осылайша олардың ұштары камералардың қабырғаларынан шығып,
деңгейлер мен секторлар арасындағы өткелдерді жауып тастады. Нәтижесінде
диаметрі 80 м және биіктігі 2,5 м болатын ежелгі бет деңгейінде салынған
қатты ағаш платформа пайда болды.
Мәліметтер

Аржан қорғанынан барлығы 17 жерленген адамның қалдықтары
табылды, олардың 10-ы орталық камерада болды.
Аржан қорғанының ең әсерлі ерекшелігі - шығыс жағындағы
кесіктер арасындағы кеңістікте орталық қабірде болған
жылқылардың көптеген жерлеу орындары; қорған алаңындағы
клет-камераларда, соның ішінде палубаларда жерлеу; деңгейлер
мен секторлар арасындағы өту жолдарында. Әр жеке жағдайда
жерленген жылқылардың саны 5 - тен 30-ға дейін. Жалпы саны-
160-тан кем емес.
Аржандағы барлық адам және ішінара жылқы жерлеу орындары
тоналған.
Скачать П

Пазырық мәдениеті
• Пазырық Мәдениеті, Пазырық обалары, патша обалары – Таулы Алтай өлкесін ерте
темір дәуірінде мекендеген тайпалардың археологиялық мәдениеті (біздің
заманымыздан бұрынғы 6 ғасырдың ортасы – 3 ғасыр). Осы мәдениеттің айрықша
ескерткіштері үлкен обалардың ғылыми әдебиеттегі шартты атауы. Пазырық
мәдениеті, негізінен, РФ Алтай Республикасының оңтүстік-шығыс және шығыс
өлкелерінде көбірек зерттелген. Зерттеу жұмыстары 17 – 18 ғасырларда басталды.
Зерттелу тарихының басты ерекшелігі – 1960 жылға дейін негізгі деректер үнемі
үлкен обалардан алынып, ескерткіштердің басқа түрлерін (кіші обалар, қоныстар,
т.б.) қазу мен зерттеу тек осыдан кейін ғана қолға алынды. В.В. Радловтың Үлкен
Катанда (Қотанды), Үлкен Берел (Қазақстанның Қатонқарағай өлкесінде)
обаларында жүргізген қазбалары барысында көне дәуірдегі тайпа көсемдері
жерленген қабірлер ашылды. Олардың санының көптігі, деректерінің құндылығы 20
ғ. зерттеушілері арасында үлкен ғылыми қызығушылық туғызды.
МӘЛІМЕТ

• Пазырық мәдениетіне тән негізгі белгілер (өлген адамның басын
шығысқа қарату, үлкен қабірдегі ағаш қима, көптеп қойылған
жылқылар, жалпы үлкен оба тұрғызу дәстүрі, т.б.) б.з.б. 6
ғасырдың ортасына қарай кенеттен пайда болып, күрт қанат
жайып, көбейіп кетеді. Руденко кезінде бұл мәдениеттің бүгінгі
жалғастырушылары осы күнгі қазақ, қырғыз халықтары деген
болатын. Бір топ ғалымдар шығу тегі бойынша Пазырық мәдениеті
байырғы түркілердің мәдениетіне жатады деген пікірді ұсынған.
Сонымен қатар, зерттеушілердің негізгі бөлігі мұны көне
үндіеуропалықтар (иран тілдес тайпалар) мәдениетінің
ауқымында ұстап келеді.
Пазырық обасы
Пазырық мәдениетін сақ мәдениеттерінің бірі деп санады. Пазырық
мәдениетінің ерекше бір саласы – Пазырық обалары. Таулы Алтайдағы
Үлкен Ұлаған өзенінің оң жағалауында, Пазырық алқабында диаметрі 24 –
47 м, биіктігі 1,5 – 3,7 м болатын бес үлкен оба қазылды. Тас үйінділердің
астында тереңдігі 4 м, ауданы шамамен 50 м2-ге жететін үлкен қабірлер
ашылған. Оюлы ағаш саркофаг-табыттарға салынған адам мүрделері
биіктігі 2 м, қабырғалары екі қабаттап өрілген, едені мен төбесі бар, іші кең
бөрене қималардың ішіне қойылған. Қиманың сыртынан көптеген жылқы
сүйектері табылған, мысалы 1-обада 10, 2-обада 7, 5-обада 9 жылқы денесі
табылса, 3, 4-обаларда олардың саны 14-ке жетеді. Кезінде қатты
тоналғанына қарамастан, қабір ішінде сақталған тоң қабатына
байланысты көптеген металл, ағаш, киіз, тері, мата бұйымдары
бұзылмаған. Олардың арасында түрлі киім үлгілері, арба, Алдыңғы Азиядан
әкелінген түкті кілем сияқты жәдігерлер айрықша орын алады.
Бальзамдалған ерлер мен әйелдер мүрделері аса құнды ғылыми деректер
саналады. Бұл обаларда тайпа көсемдері мен бай ақсүйектер жерленген.
Бұл әлемнің басқа жерінде кездеспейтін, ең алдымен, Еуразияның далалық
өлкелеріне тән құбылыс. Қазіргі күнде негізгі бөлігі қазылды.

Ұқсас жұмыстар

АНДРОНОВТЫҚ ӘСКЕРИ АРБАЛАР

БЕСШАТЫР ҚОРЫМЫ

Мәдениеттің бастаулары

Жапониядағы Кофун кезеңі

Дарий бастаған парсылар

Сақтардың коғамдық құрылысы

Археологияның кемеліне жеткен - Кемел Ақышев

Қазақ көшпелілер мәдени мұрасы

Жалпы медицина

Ғұндардың тұрмысы мен шаруашылығы

Пәндер