Шығыс евразия қола дәуірі

Презентация қосу

Шығыс
евразия
қола дәуірі
КІРІСПЕ

Еуразияның орманды-дала және орман бөліктерінде қызықты
оқиғалар орын алды. Мұнда, әсіресе соңғы жылдары көптеген
жарқын археологиялық ескерткіштер мен археологиялық
мәдениеттер ашылды.
• Шығыс Еуразияның далалық аймақтарында қолағасырлық
мәдениеттерінің ішінде артында жарқын ескерткіштер қалдырған
– ежелгі шұңқыр, катакомба және қима мәдениеттері.
КӨНЕШҰҢҚЫР МӘДЕНИЕТІ

• Ямная мәдениеті (дәлірек айтқанда — Древнеямная мәдени-
тарихи тамырластығы) — археологиялық мәдениеті дәуірінің
соңғы кезеңіндегі мыс ғасыр — ерте қола дәуірінің (3600-2300
жыл б. э. дейін). Ол Шығыста Оңтүстік Оралдан Батыста Днестрге
дейін, оңтүстігінде Кавказиядан солтүстігінде орта Еділге дейін
аумақты алып жатты. Л. с. Клейн 1975 жылы "ямниктердің" батыс
қанатын жеке орыс емес мәдениетке бөлді. Содан кейін басқа
археологтар мұны істей бастады, тек басқа атау берді — буджак
мәдениеті
ШАРУАШЫЛЫҒЫ

• Шұңқыр мәдениеті негізінен көшпелі болды, өзендер мен кейбір
қалашықтардың жанында егіншілік элементтері болды. Кетіктер
сүйектерден (мүйіздерден) жасалған. Адамдар доңғалақты арбалар
(арбалар) жасады. Шығыс Еуропадағы ең алғашқы табылған төрт
доңғалақты арбалардың қалдықтары яма мәдениетінің жерленген
жерлерінен табылды (мысалы, Днепр аумағындағы" Күзет зираты",
Одесса облысындағы Ясски ауылындағы бейіт, Орынбордағы
Шумаевский бейіті және т.б.).
"Ямниктер" металл шикізаты Қарғалы тау-кен металлургия
орталығында өндірді.
• Б.з.д. III мың жылдықта Майкоп мәдениетінің соңғы
кезеңінде, қорған мэдениетін таратушылар шығысқа
жылжиды да, Закавказьеге қоныстана бастайды, одан
ары Кіші Азияға қарай жылжығаны белгілі. Шығыста
және оңтүстік шығыс бағытта көне шұңқыр
мәдениеті, қоныс аудару процессінде Орта Азияға,
Қазақстанға, Алтай тау өлкесіне жэне Түркіменияның
оңтүстігіне қоныстана бастайды. Қазақстан
территориясында көне шұңқыи мәдениеті Ботайдағы
жэне сол аймақтағы далалық энеолитпен, сондай-ақ
Алтайдағы жэне Оңтүстік Сібірдегі алғашқы көшпелі
малшылармен-Афанасьев тайпаларымеи түйіседі.
КАТАКОМБА

• Катакомба мәдениеті – Еуразия құрлығының орталығындағы қола дәуірінің
ғұрыптық құрылыстарының археологиядағы атауы (біздің заманымыздан
бұрын 2-мыңжылдықтың 1-ші жартысы мен 3-ші ширегі).
• Катакомбалық мәдени-тарихи ортақтыққа рулық кенттер мен кремациясыз
аласа (1 м-ге дейін) қорғандар тән. Жерлеу орындарында ағаш арбалар
кездеседі. Керамикалық құрал-саймандар орталық және Шығыс Еуропаның
шар тәрізді Амфора мен баулық керамика мәдениетінің элементтерін қамтиды.
• Ою-өрнектің мотивтері үшбұрыштар, зигзагтар, бірақ шеңберлер мен
спиральдар жиі кездеседі, олар ежелгі фермерлердің күн құдайы мен дәнді
сабақтарға айналдыратын жұмбақ өсімдік принциптері туралы ғарыштық
идеяларын бейнелейді, бұл өз кезегінде көптеген дәндерді тудырады.
• Катакомбалық мәдени-тарихи
қоғамдастық
тасымалдаушыларының
шаруашылық түрі Дала мен
орманды-дала аймақтарының
экологиялық жағдайымен
анықталды. Сонымен, далада ірі
және ұсақ мал өсіруге
негізделген көшпелі типтегі
қойшы немесе шалғайдағы мал
шаруашылығы тамырлады.
Орманды далада ірі қара мал
мен шошқа табынында басым
болатын қойшы немесе мал бағу
үлгісі таралады.
• Астық
тартқыштың болуы ұн
тағамы болғандығын көрсетеді.
ҚИМА МӘДЕНИЕТІ

• ҚИМА МӘДЕНИЕТІ - қола дәуірінде б.з.б. 2-мыңжылдықтың 2-
жартысынан бастап, б.з.б. 1-мыңжылдықтың басында шығысы
Жайық өзені, батысы Днестр өзені, оңт. Қара теңізге, солт. Кама
өзенінің сол жағалауына дейінгі аймақты мекендеген тайпалар
қалдырған. Қима мәдениетінің кейбір ескерткіштері бұл
аймақтан тыс жерлерде де кездеседі. Жерлеу ғұрыптары
бірыңғай және қабір ішінің төрт жағын қиылған бөрене ағашпен
қалап өріп шығару әдісі жаппай қолданылғандықтан, үй салу
тәсілі біркелкі болғандықтан Қима мәдениеті деп аталған.
Қыштан жасалған ыдыстар түбі жалпақ,
бүйірі шығыңқы, кейбіреулері банка тәрізді
болып келеді. Біразында геом. өрнектер бар.
Қима мәдениетінің басты ерекшеліктері –
жер өңдеу мен мал ш-ның дамуы, қола құю
ісінің өркендеуі. Аңшылық барынша қанат
жайған. Қима мәдениетіне жататын ең
негізгі қоныстар деп Волгоград маңындағы
Ляпичев хуторындағы, Самара обл-ндағы
Хрящевка дер. қасындағы, Ырғыз бойындағы
ескерткіштерді атауға болады. Ляпичев
хуторы маңындағы қоныстан 20 үй орны
аршылған. Олардың үшеуі ұз. 15 – 20 м, ені 8
м-дей және тереңд. 1,5 м болатын
жертөлелер. Көл. олардан кіші жертөлелер
де аршылды. Үйдің ортасында ошақ болған,
қабырғалар жанынан тіреуіштер қойылған.
• Қима мәдениеті дәуірінде қоладан түрлі заттар (орақ, шалғы, балта,
пышақ, жапырақ тәрізді үшкір қанжар, найза, тескіш, семсер, т.б.)
жасалған. Металл шикізаты мұнда Солт. Кавказдан, Қазақстаннан,
Оралдан әкелінсе керек. Мыстан, қоладан жасалған бұйымдар қоймасы
Төм. Днепрдегі Князь-Григорьевка с-ның маңынан табылған. Ол жерден
ондаған балта мен орақ, кен қазып алынды. Қима мәдениеті ің
шаруашылығы күрделі әрі әркелкі болған. Оған табиғи орта да әсерін
тигізген. Археологтар негізінен сиырдың сүйектерін көптеп
ұшырастырды. Сондай-ақ, қой, шошқа, жылқы сүйектері де кездеседі.
Бұл шаруашылықтың негізгі түрі мал өсіру мен жер өңдеу болған деп
пайымдауға мүмкіндік береді. Балықшылық пен аңшылық қосалқы рөл
атқарғаны анық. Қима мәдениетінде негізгі қоғамдық ұйым жекеменшігі
бар патриархалды отбасы болды. Бірнеше туыс отбасылар ру құраған.
Қима мәдениеті кезінде көсемдердің қоғамдағы рөлі күшейді. Оны
көсемдерге арнап салынған ірі-ірі обалардан байқауға болады.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАҚМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Қола дәуірі туралы түсінік

КӨШПЕЛІЛЕРІНІҢ МӘДЕНИЕТІ

Мәдениеттің бастаулары

Қазақстанның ежелгі тарихы. Қазақстан территориясындағы ерте дәуір

Қазақстан тарихының кезеңдері

Ерте палеолит тұрақтары

Қазақстан аумағындағы қола дәуірі

ОРТА АЗИЯ, КАВКАЗДЫҢ ҚОЛА ДӘУІРІ МӘДЕНИЕТТЕРІ

Қазақстан тарихын оқытудың мақсаты мен міндеттері және оның басты кезеңдері мен тарихнамасы

ТАС ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН. МЕЗОЛИТ. НЕОЛИТ. ЭНЕОЛИТ

Пәндер