Топографиялық картадағы шартты белгілер: жіктелуі және сипаттамасы

Топографиялық картадағы шартты белгілер, орналастыру

Дайындаған: Болысбек Н. Л.

Тексерген: Рахимбаева Д. Ж.

Пландар мен карталардың шартты белгілері. Жер бетін планға, картаға түсіру күрделі жұмыс, ол өте аса дәлдікті қажет етеді және дәл аспаптарды пайдаланып, маман- геодезистер, маркшейдерлер жасайды. План мен картаның мазмұны толық, түсінікті және көрнекті болуы үшін пішіні, түрі мүмкіндігінше жердегі заттарды бейнелейтін белгілер қолданылады. Топографиялық картадагы шартты белгілер: карталарды түрлі- түсті безендіруден, түсіндірме жазулардан, цифрлы белгілерден тұратын бір тұтас жүйеден тұрады. Шартты белгілер мен олардың түстері жердін әртүрлі объектілері, тектік түрлерін көрнектендіре түседі. Ал, түсіндірме жазбалар мен цифрлык белгілеулер шартты белгілерде кескінделетін объектілердің және ерекшеліктері туралы мәліметгермен толықтырылады. Карталар мен пландардағы шартты белгілер масштабты (контурлық), сызықтық, масштабтан тыс және түсіндірме шартты белгілерге бөлінеді .

План дегеніміз не?

Жер бетінің қағазға кішірейтіліп түсірілген нұсқасын план деп атайды.

Латынша "планус" - жалпақ, тегіс деген мағына береді

Планға қарап, жер бетінің жалпы сипатын, ондағы заттардың орнын, бір бірінен арақашықтығын дәл анықтауға болады.

Топографикалық белгілер

Топографиялық белгілер - жергілікті заттардың топографиялық, карталардағы шартты (графикалық, әріптік, сандық) белгілері.

Топографиялық белгілер - жергілікті заттардың топографиялық, карталардағы шартты (графикалық, әріптік, сандық) белгілері. Жергілікті заттардың шартты белгілері карталарда стандарт бойынша болады. Олар масштабтық, масштабтан тыс және түсіндірмелі болып негізгі 3 топка бөлінеді. Масштабты шартты белгілермен өз өлшемі бойынша карта масштабында керсетілетін заттар (орман, көл, т. б. ) бейнеленеді. Масштабтан тыс шартты белгілер карта масштабында өлшемі шағын болғандықтан (шахталар, радиомачта) көрінбей қалатын жергілікті заттарды беннелеуге колданылады. Түсіндірмелі шартты белгілер масштабты, масштабтан тыс шартты белгілермен бірге, жергілікті заттарға қосымша сипаттаыа беру үшін колданылады (орман түрін керсететін белгі, әзеннің ағу бағытын корсететін белгі) . Жергілікті заттардың шартты белгілерінің қасына объектінің аты көрсетіліп, түсініктеме берілуі мүмкін.

Топографиялық карта

Шартты белгілер дегеніміз не?

Карталардың шартты белгілері - графикалық белгілер; олар арқылы карталарда заттар мен құбылыстардың тұрған орнын, сонымен қатар олардың сапалық және сандық сипаттамаларын көрсетеді. Ауданы карта масштабында көрсетілген нысандар аудандық шартты белгілерімен бейнеленеді, олар контурдың белгісінен және оны толтырудан тұрады. Контур нысанның тұрған орнын және кескінін, толтырма сапалық сипаттамасын жеткізеді. Тұрқы ұзын, бірақ ені шағын нысандар сызықтық белгілермен бейнеленеді, олар осі бойынша нысандардың дол тұрған орнын көрсетеді, бірақ кейде енін ұлғайтады.

Мысалы, 1:1 ООО ООО масштабғағы картада темір жолдың шартты белгісі оның енін 75-100 есе ұлғайтады. Шартты белгілердің ерекше категориясын изосызықтар құрады.

Шартты белгілер

Масштабты және масштабты емес шартты белгілер

Шартты белгілер. Жалпы географиялық карталарда әр түрлі географиялық объектілерді кескіндеу үшін арнаулы шартты белгілер қолданылады. Олардың карта масштабында көрсетуге келмейтіндері масштабтан тыс шартты белгілер деп аталады. Ірі және орта масштабты карталарда ондай шартты белгілермен заводтар, фабрикалар, диірмендер, электр станциялар, аэродромдар, ескерткіштер, сондай-ақ құдықтар, жеке-жеке ағаштар, жол көрсеткіштері және басқа объектілер белгіленеді. Олар пішіні кескіндейтін затына ұқсас келетін жай суреттер немесе геометриялық фигуралар түрінде болады (оқулықтың соңындағы топографиялық картадан шартты белгілерін қара) . Ал аудандары мен ұзындықтарын картаның масштабында кескіндеуге болатын объектілерді белгілеу үшін аудандық (контурлық) және сызықты деп аталатын ерекше шартты белгілер қолданылады. Аудандық белгілермен орман алқаптары, шалғын, көл, батпақ, және басқа объектілер көрсетіледі. Сызықты белгілер өзен, жол, труба құбырларын белгілеу үшін пайдаланылады. Масштабта сызықты белгілер осы объектілердің ұзындығын ғана көрсете алады. Ал объектілердің ені үлкейтіліп беріледі, сондықтан оны картадан өлшеуге болмайды.

Топографиялық карталарда көрсетілген обьектілерге қосымша анықтама беру үшін түсіндірме шартты белгілер қолданылады. Мысалы, көпірлердің ұзындықтарымен жүк көтерімділігі, өзендердің ағыс жылдамдықтары, өткелдің тереңдігі мен түбі, елді қоныстағы үй саны, ормандағы ағаштардың орта биіктіктері мен жуандықтары және түрі т. б. Түсіндірме шартты белгілер түрлі жазулар мен цифрлармен көрсетіледі.