Элементтерді жүйеге келтіру мәселесін орыстың ұлы

Презентация қосу

ЖҮЙЕЛЕУДІҢ КОЗҚАРАСТАРЫҢ
ЖҮЙЕЛЕУ.
КАРАСТЫРУ.
Барлық ”Tenses” тақырыбы бір
Жүйелеу дегеніміз-

кестеге жинақталған. Барлық шақ
элементтерді ортақ топтарындағы болымды,
болымсыз, сұраулы сөйлемдер
белгілеріне қарай формулалары бағандарда
орналасқан. Бағандарға қарап біз
реттеу. олардың ұқсастықтарын, жолдарға
қарап ерекшеліктерін көреміз.
Бұл барлық шақ топтарындағы
ортақ ережелерді көруге
мүмкіндік береді.
Сәйкес Active Voice, Passive Voice
формулалары бір жолақта
орналасқан. Яғни барлық шақ
формаларының жасалу жолдары
оқушының көз алдында. Мысалы:
оқушыларға Active Voice формасын
Passive Voice формасына
айналдыру қиындық туғызбайды
ЭЛЕМЕНТЕРДІ ЖҮЙЕЛЕУ. ПЕРИОДТЫҚ
және жылдам. Passive Voice
формуласын жаттаудың керегі
ЗАҢНЫҢ АШЫЛУЫ. жоқ.
ХИМИЯ ТАРИХЫ!
ХІХ ғасырдың екінші жартысында алпыстан астам
Д.И. Менделеевтің химия

химиялық элементтер ашылып, олардың қасиеттері
тарихындағы атом – молекулалық және ол элементтердің қосылыстарының қасиеттері
зерттелді. Көптеген ғалымдар элементтерді жүйеге
теориядан кейінгі ерекше келтіруге тырысты.
маңызды ірі табысы периодтық

Бірақ бұл ғалымдар элементтердің ұқсас топтарын бір
заңның ашылуы еді.Осы заң – бірінен жеке қарап, олардың арасындағы ішкі
байланысты аша алмады.Сондықтан олар элементтердің
негізінде элементтердің топтарын сипаттайтын теориялық шолу жасай алмады.
периодтық жүйесі жасалды.

Элементтерді жүйеге келтіру мәселесін орыстың ұлы
Периодтық заң жаратылыстың

ғалымы Д.И. Менделеев шешті. Ол 1869 жылы
негізгі заңдарының бірі, оның периодтық заңды ашып, 1871 жылы анықтамасын берді
және сол заң негізінде элементтердің периодтық
ашылуы химияда жаңа дәуір жүйесін жасады. Жай заттардың қасиеттері, сондай – ақ
олардың қосылыстарының пішіндері мен қасиеттері
туғызды. Периодтық заң элементтердің атомдық салмақтарының шамасына
химиялық элементтерді, олардың периодты түрде тәуелді болады.Элементтерді жүйеге
келтірудің негізі етіп олардың атомдық массаларын
қосылыстарын зерттеуге, заттың алды.
құрылысының қандай екенін

Сол кезде белгілі химиялық элементтерді атомдық
іздеуге теориялық негіз болды. массаларының өсу ретімен бір қатарға орналастырып,
олардың қасиеттері белгілі бір элеметтердің санынан
кейін қайтадан қайталанып отыратынын байқады.

Д. И. МЕНДЕЛЕЕВТІҢ ПЕРИОДТЫҚ ЗАҢЫ ЖӘНЕ ПЕРИОДТЫҚ ЖҮЙЕСІ.
ЖАЛҒАСЫ… ……

.
Д.И. Менделеев ашқан заңдылықпен танысу үшін,
20 элементтің атомдық массасының өсуіне сай

Литийдегі басым металдық қасиеті бір элементпен екінші
элементке өткенде біртіндеп кеміп, фторға қарай бейметалдық
қатарға орналастырайық. Әр элементтің белгісі
қасиеті өседі. Атомдық масса өсуіне қарай литийден бастап
астында жуықталған атомдық массасы және валенттілігі артады. Бұл заңдылықтағы ерекше жағдай – фтор
жоғары оксидінің формуласын жазайық: элементі, оның оттегі бойынша валенттілігі бірге тең.Ол фтор
атомының құрылысының ерекшелігіне тән.

Егер элементтер қасиеттерінің өзгеруі осы бағытта жүрсе,
фтордан кейін бейметалдық қасиеті басым элемент орналасуы
Келтірілген элементтер қатарында сутегі мен керек еді. Шындығында, фтордан кейін басқа элементтермен
гелийге көңіл аудармай, қалған элементтердің қосылыспайтын металдық та, бейметалдық та қасиет
қасиеттерінің өзгеруін қарастырайық. Литий – бір көрсетпейтін асыл газ неон орналасады. Неоннан кейін
литийге ұқсас бір валентті металл натрий келеді. Одан кейінгі
валентті металл, сумен жақсы әрекеттесіп сілті орналасқан элементтер тағы да осы қасиеттерді қайталап
түзеді. Литийден кейін бериллий – ол екі валентті орналасады. Яғни, натрийден кейін бериллийге ұқсас – магний,
металл, кәдімгі температурада сумен баяу онан кейін борға ұқсас біршама бейметалдық қасиеттері
әрекеттеседі. Бериллийден кейінгі тұрған әлсіз байқалған үш валентті металл алюминий элементі орналасады.
бейметалдық қасиеті бар үш валентті бор Қатардағы келесі элемент көміртегімен көп ұқсастығы бар
төрт валентті бейметалл элемент – кремний, бес валентті
элементі. Қатардағы келесі элемент – төрт фосфор өз қасиеті жағынан азотқа ұқсас, күкірт – бейметалдық
валентті бейметалл көміртегі элементі. Одан қасиеті басым элемент; хлор – галогендер тобына жататын
кейін бейметалдық қасиеті басым азот; оттегі – активті бейметалл, кейінгі элемент асыл газ – аргон болып
типті бейметалл, жетінші элемент галогендер табылады. Қалған элементтердің қасиеттерінің өзгеруін
тобына жататын активті элемент фтор. байқасақ, ол да сол тәртіппен өзгереді.

…..
…. ….

Химиялық элементтердің Ол кестедегі кейбір элементтерді (Цо
– Ні, Те – І) атом. салмақтарының өсу
жіктелуі – Д.И. Менделеев бағытына сай емес, хим. ұқсастығына
ашқан периодтық заңның қарай орналастырды, бірнеше
кестелік (графиктік) бейнесі элементтердің сол кезде қабылдаған
атом салмақтарын 1,5 – 2 есе өзгертті
(қ. Менделеевтің (Ін, Цл, Ұ, т.б.). Алғашқы кестеде
периодтық заңы). Э. п. ж-н Д.И. Менделеев әлі ашылмаған бірнеше
Менделеев жасаған (1869 – элементтер бар екенін болжап,
оларға кестеде тиісті орын
71). Менделеев элементтерді қалдырып, кейбір қасиеттерін күні
периодтық жүйеге бұрын айтып берді. Сондай
орналастырғанда олардың болжанған “экоалюминий” (1875 ж.
француз химигі П.Лекок де
атом. салмақтарының өсуіне, Буабордан ашқан қазіргі галлий Га),
сонымен қатар олардың хим. “экабор” (швед ғалымы Л.Нильсон
қасиеттерінің өзгеруіндегі 1879 ж. ашқан скандий Сц) және
периодты заңдылыққа сүйенді. “экасилиций” (1886 ж. неміс ғалымы

ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ ПЕРИОДТЫҚ
ЖҮЙЕСІ
…. ….
К.Винклир ашқан германий Ге) элементтері кейін Бор теориясын әрі қарай неміс физигі
ашылды. Сонымен қатар Менделеев марганецке А.Зоммерфельдтің дамытуы, кейін
(қазіргі технеций Тс және рений Ре), теллурге
(полоний Ро), йодқа (астат Ат), цезийге (франций
швейцариялық физик В.Паули
Фр), барийге (радий Ра), танталға (протактиний принципінің шығуы электрондық әр
Ра) ұқсас элементтердің бар екенін айтқан. Күні қабықта орналасу заңдылығын
бұрын болжанған қасиеттер мен анықталған анықтады. Қазіргі Э. п. ж. 110 хим.
қасиеттердің дәл келуі Менделеевтің периодты элементті қамтиды, олардан трансуран
заңын дүние жүзі ғалымдарына танытты.
элементтері (З – 93 – 110) және кейбір
Радиоактивтік ыдыраудың (1806), рентген
сәулелерінің (1895) ашылуы, неміс физигі элементтер З – 43 (Тц), 61 (Пм), 85 (Ат),
М.Планктің сәуле шығарудың кванттық 87 (Фр) жасанды жолмен алынған.
теориясын (1900), ағылшын физигі Менделеев периодтық жүйені
Э.Резерфордтың атомның планетарлық моделін жасағаннан бері оны кеңістікте немесе
(1911) жасауы, Н.Бордың атомның құрылыс жазықтықта орналастырудың графиктік
теориясын ұсынуы (1913) атомның күрделі
табиғаты мен периодтық жүйе құрылымының
әр түрлі нұсқалары ұсынылғанмен,
физ. мәнін түсіндірді. Ағылшын физигі Г.Мозли Менделеевтің ықшамды қысқа және
еңбектерінің нәтижесінде Менделеев ұсынған әр ұзын периодты кесте түріндегі нұсқасы
элементтің рет нөмерінің оның ядро зарядымен көбірек қолданылады. Э. п. ж-н
тең болуы, сондай-ақ атомдағы электрондар құрастырудағы негізгі принцип – барлық
санының анықталуы, олардың орналасуындағы
элементтердегі периодтар мен топтарға
периодтық заңның тұтастай ішкі сырын ашты.
бөліп орналастыру.

К.ВИНКЛИР
….
….
Әр топ өз кезегіндегі негізгі (а) және қосымша (б) Менделеев 2 және 3-период элементтерін типтік
топшаларға бөлінеді (периодты кестенің ұзын түрін элементтер деп атаған, себебі олардың бәрі де табиғатта
қара). Топшалардағы элементтер өзара хим. кең таралған. Алғашқы 3 периодтың элементтері негізгі
топшаларға (а) ғана кіреді. Қазіргі технологиялар
қасиеттері жағынан өте ұқсас. Период деп сілтілік
бойынша бұл периодтардың алғашқы екі элементі (сілтілік
металдан басталып инертті газбен аяқталатын және сілтілік-жер металдар) Қа-, ІҚа- топшаларды
элементтер тобын айтады. Әр периодта 2, 8, 18, 32 құрайтын с-элементтерден тұрады (кестеден қызыл түске
элемент болады. Бірінші периодтың ерекшелігі – боялған), қалған алтауы (Б – Не, Ал – Ар) ІІҚа, ВІІҚа-
онда екі элемент қана Н, Не орналасқан. Сутектің топшаларды құрайтын р-элементтерден тұрады (кестеде
сілтілік металдарға да, галогендерге де ұқсайтын сары түсті). Кіші периодтар деп аталған бұл үш период
ортақ қасиетіне байланысты оны көбіне Іа кейде элементтерінің рет нөмірі артқан сайын атом радиустары
кішірейіп, кейінгі атомның сыртқы қабығындағы
ВІҚа топшаға да орналастырады. Екінші периодтта
электрондар саны көбейгенде, олардың өзара ығысуының
8 элемент ( Лі – Не) бар. Ол сілтілік металл күшеюінен атом радиустары ұлғая бастайды. Ең үлкен
литийден Лі басталады, одан кейінгі ІІ валентті Ве радиус периодтың басында орналасқан сілтілік металға
металл, ал ІІІ валентті В элементтінің металдық тән. Осындай заңдылық иондар радиусының өзгеруінен де
қасиеті кеміп, ІВ валентті көміртектен бейметалдар байқалады. Төртінші периодта 18 элемент бар ( К – Кр), ол
басталады, олардың (Н, О, Ф) тотығу дәрежелері – үлкен периодтардың алғашқысы. Мұнда сілтілік және
теріс. Период инертті газ – неонмен (Не) аяқталады. сілтілік-жер металдардан кейін ауыспалы деп аталатын 10
элемент (Сц – Зн) орналасады. Бұларды д – элементтер деп
Үшінші периодта да 8 элемент орналасқан (На –
атайды (кестеде көк түсті), олар да қосымша топшаларға
Ар). Олардың қасиеттерінің өзгеру сипаты екінші кіреді. Ауыспалы элементтер түгелдей металдар, Фе – Цо –
период элементтеріне ұқсас, дегенмен Мг-мен Ал- Ні триадасынан басқасы өздеріне тән ең жоғары
дің Ве-мен В-ға қарағанда металдық қасиеті валенттіктерін көрсетеді. Соңғы алты п-элементтер (Га –
басымдау, сондай-ақ бейметалдар – П, С, Цл-дың Кр) негізгі топшаға (а) кіреді, қасиеттерінің өзгеруі бұрын
екінші периодтағы “ұқсастардан” айырмашылығы айтқан ІІ және ІІІ период элементтеріне ұқсас. Бесінші
олар өздеріне тән ең жоғары оң валенттіктерін периодта 18 элемент (Рб – Хе) бар, құрылысы төртінші
көрсете алады. периодқа ұқсас.

ЖАЛҒАСЫ….
…. ….
Одан айырмашылығы ауыспалы элементтер де, ксенон . Атомдардағы электрондық конфигурацияның
да (Хе) өзіне тән ең жоғары оң валенттіктерін көрсете қалыптасуын жалпы былай көрсетуге болады:
алады. Соңғы галоген – иодта аздаған металдық қасиет Тік сызықтар кестеде периодтарды бөліп тұрады.
пайда болады. Алтыншы периодта 32 (Цс – Рн) элемент
Паули принципіне сай әрбір электрон қабығының
бар. Онда ауыспалы 10 элементпен (Ла, Һф – Һг) қатар 14
ф – элементтер, лантаноидтар (кестеде жасыл түсті)
сыйымд. 2п2, ал ондағы орбиталдар сыйымд.
орналасқан. Жетінші периодта да францийден (Фр) 2(2л+1). Бұдан әрбір периодтың сыйымд. 2, 8, 8, 18,
басталатын 32 элемент болуға тиісті, бірақ ол әлі 32, 32... Әр периодтың басы жаңа мәніне сай келетін
аяқталмаған (12 элемент әлі табылған жоқ). Мұнда да с – элементтен басталады ( Қа-, ІҚа-топшалар), соңы
алтыншы периодтағыдай 89-элементтен кейін 14 ф – р – элементтермен аяқталады (ІІҚа-ВІІІа-топшалар).
элементтер – актиноидтар орналасқан (Тһ – Лр). Олардың Үлкен периодтарда (ІВ – ВІІ) олардың арасына 10 д –
тотығу дәрежесі лантаноидтардан де жоғары болады (ІІІ элементтер (Іб-ВІІІб-топшалар) кіреді. Ауыспалы
– ВІІ). Лантаноидтар мен актиноидтар кестенің түрі элементтердің соңғы электрондары ішкері жатқан п-
ықшамды болу үшін төменірек жеке екі қатар етіп 1 қабаттың д – орбиталарын толтырады, ал сыртқы
орналастырылған. Оларды кестедегі өздерінің заңды қабатында с2 электрондар сақталады. Сондықтан
орнына қойып горизонталь периодтарды ұзартсақ олар металдық қасиет көрсетеді. Лантаноидтар мен
периодтық түр шығады. Онда атомдардың электрондық
актиноидтардың соңғы электрондары ішкеріден де
құрылымына сай ұқсастығын анығырақ байқауға болады.
ішкерірек жатқан п-2 қабаттың ф – орбиталарына
Қысқа кестедегі топ нөмірі, жалпы алғанда, ондағы
элементтердің валенттігі электрондар санына сай келеді. толады. ф – элементтер де түгелдей металдар. Э. п.
Бір топшадағы элементтердің ұқсастығы олардың ж-ның жоғары шегі анықталмаған. Рет нөмірі 101-
валенттік қабаттарының электрондық ден асқан элементтердің өмірі тым қысқа. Теор.
конфигурациясының периодты түрде қайталанып келіп болжамдар 114, 126, 164, 184 элементтер
отырғандығымен түсіндіріледі. Элементтер қасиеттерінің атомдарының ядролары біршама берік болуға тиіс
периодты түрде қайталануы олардың электрондық деп санайды. Сондықтан оларды қолдан синтездеу
құрылымының периодты қайталануымен сай келетіні де мүмкіндігі бар.
осыдан.

АЙЫРМАШЫЛЫҒЫ
… …

Д.И.МЕНДЕЛЕЕВ ЖӘНЕ ПЕРИОДТЫҚ
КЕСИЕСІ
… ….
Периодтағы элементтердің қасиеттері былайша Элементтерді жай зат ретінде қарасақ,
өзгереді: әр период (І-ден басқасы) күшті сілтілік
с – металмен басталады, әрі қарай металдық
периодты қайталанатын қасиеттердің
қасиет кеміп, амфотерлі қасиеті бар элементтер саны артады, жай заттардың
басталады, одан бейметалдарға ауысып, соғылғыштығы, қаттылығы, ұлғаю және
бейметалдық қасиет артып, олардың ең күштілері
сыну коэфф-тері, тығыздығы, стандартты
галогендерде байқалады да, инертті элементпен
бітеді. Үлкен периодтарда металдық қасиет өте тотығу-тотықсыздану потенциалдары, т.б.
баяу кемиді, өйткені оларда с-тен соң д және ф – периодты өзгеретін қасиеттер элементтер
металдар орналасады, тек соңында ғана қосылыстарында да кең таралған. Э. п. ж.
бейметалл п-элементтер орналасқан. Негізгі
топшалардағы элементтердің металдық қасиеті – периодтық заңның графиктік бейнесі,
жоғарыдан төмен қарай атом радиустары олар өзара тығыз байланысты, бірін-бірі
ұлғайған сайын кеміп, керісінше бейметалдық толықтыра түседі. Екеуі де хим.
қасиет артады. Қосымша топшалардағы
элементтерде жоғарыдан төмен қарай металдық
элементтерді материя дамуының бір
қасиет аз ғана артып, немесе аса көп өзгіріске сатысы деп қарап, олардың арасындағы
ұшырамайды. Атомдардың электрондық табиғи байланысты ашады. Периодты заң
құрылымына тәуелді периодты өзгеретін
қасиеттер мен сипаттамалар көп, олардың
химия ғылымына ғана жатпайды, ол бүкіл
бастылары: атом радиустары, ион радиустары, жаратылыстану және табиғи
иондалу потенциялы, электрон тартқыштық, теріс ғылымдардың ортақ заңы, сондықтан
электрлік, валенттілік, оптик. және магн. ғылыммен бірге дамып, оны байыта түседі
қасиеттері, т.б.

….
…. ….

Д.И.Менделеев өзі Периодтық заң мен
ашқан периодты заң жүйенің
мен жүйені өмірінің дұрыстығын атом
аяғына шейн
құрылысының
толықтырумен,шыңдау
ы болды. Бұл занның ашылуыдәлелденді.
ашылуы химия
ғылымын бір жүйеге
келтіру мүмкіндік берді
және ол әрі қарай осы
заң негізінде дамыды.

ҚОРЫТЫНДЫ…

Ұқсас жұмыстар

Басқару психологиясы генезисі

Шығарманың тілі

Қайта өрлеу дәуірі философиясы

Мұғалімнің жеке тұлғасы оның кәсіби қызметінің негізгі өзегі

Константин Дмитриевич Ушинский

ХІХ ғасырдың екінші жартысындаға балалар әдебиеті

Лидерлік басқару стилі мен менеджер имиджі

Токсикология мен фармакология даму жолы

Экология пәні бойынша презентация

Химияны ағылшын тілінде оқыту артықшылықтары

Пәндер