Қаздың қайтуы табиғат ескерткıшı

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БIЛIМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛIГI ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТI

"Қаздың қайтуы"

табиғат ескерткıшı

АЛМАТЫ 2021 ЖЫЛ

«ҚАЗДЫҢ ҚАЙТУЫ» ТАБИҒИ ЕСКЕРТКІШІ ПАВЛОДАР ОБЛЫСЫНДА, ЕРТІС ӨЗЕНІНІҢ ОҢ ЖАҚ ЖАҒАЛАУЫНДА, ПАВЛОДАР ҚАЛАСЫНЫҢ СОЛТҮСТІГІНДЕ, ТЕМІР ЖОЛ КӨПІРІНЕН 500 М ОҢТҮСТІККЕ ҚАРАЙ ОРНАЛАСҚАН. ЕСКЕРТКІШ 1928 ЖЫЛЫ МӘСКЕУЛІК ПАЛЕОНТОЛОГ Ю. А. ОРЛОВПЕН АШЫЛҒАННАН КЕЙІН, БҰЛ ЖЕРДЕ 1929-1930 ЖЫЛДАРЫ ПАЛЕОНТОЛОГИЯЛЫҚ ҚАЗБАЛАР ЖҮРГІЗІЛГЕН. ҚАЗБА НӘТИЖЕСІНДЕ БІРНЕШЕ МЫҢ СҮЙЕК ҚАЛДЫҚТАРЫ ТАБЫЛҒАН, БҰЛ СҮЙЕКТЕР ПЛИОЦЕН-МИОЦЕН КЕЗЕҢІНДЕГІ ЖАНУАРЛАРҒА (ҚАЗІРГІ АФРИКАЛЫҚ ФАУНАНЫҢ АТА ТЕГІ) ТӘН БОЛАТЫН.

"ҚАЗДЫҢ ҚАЙТУЫ"

Палеонтологиялық институт шағын ғана жерге қазба жүргıзген кезде бұғының 20 түрı, керıктıң 40 түрı, мүйıзтұмсықтың 130 түрı, гиппариондардың 200 түрı және т. б. тапқан. Палеонтологиялық жаңалық «Қаздың қайтуы» ескерткıшıне палеозоолог мамандардың үлкен назарын аудартты. Өкıнıшке орай, табылған барлық палеоматериал ғалымдармен бıрге олардың зерттеу институттарына кетıп қалды, себебı, бıрıншıден, Павлодарда ол кездерı өлкетанулық мұражай болмады, ал екıншıден, палеонтологиялық қалдықтарды сақтауды қамтамасыз ететıн ғылыми ұйым болмады.

«Қаздың қайтуы» бойынша әлемдегı барлық осы дәуıр жерленулерı салыстырылады. Қазıргı күнı қазба жұмыстары жерıнде ашық аспан астындағы мұражай кейпıндегı саябақ кешенı жоспарануда, кез келген адам қазба жұмыстарының өту үрдıсıн бақылай алатын болады.

Орловтың бастамасын 1960 жылы ҚазССР ҒА Зоология институтының палеобиология бөлıмıнıң экспедициясы жалғастырды. Електен ортаңғы және төменгı қабаттарды жуып-шаю кезıнде омыртқалылардың үлкен коллекциясы табылды. Олардың арасында қояндар, шақылдақтар, қосаяқтар және кıшкентай құстар болды.

Ескерткıш қала аумағында болғандықтан, «Қаздың қайтуы» ескерткıшıне павлодарлықтардың да, қала қонақтарының да тарапынан келушıлер саны өте көп.

«Қаздың қайтуы» неоген дәуıрı жануарларының ең танымал және эталонды жерлену орны болып саналады.

"ҚАЗДЫҢ ҚАЙТУЫ" КЕЗІНДЕ ТАБЫЛҒАН ТАРИХЫМЫЗҒА ДЕЙІНГІ ЖАНУАРДЫҢ ҚАҢҚАСЫ.

Ф. А. ТЛЕУБЕРДИНА В. В. ЛАВРОВ, Л. Л. ГАЙДУЧЕНКО ЖӘНЕ Т. Б.

АТСАЛЫСУЫМЕН СҮЙЕКТІ МАТЕРИАЛДАРДЫ ЖИНАУ БІРНЕШЕ РЕТ ӨТКІЗІЛДІ, ПАВЛОДАР ТАРИХИ-ӨЛКЕТАНУ МҰРАЖАЙЫНЫҢ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІ КӨТЕРГІШ МАТЕРИАЛДАРДЫ ЖИНАУ АРҚАСЫНДА, СОҢҒЫСЫНЫҢ ҚАБЫРҒАЛАРЫНДА "ҚАЗДЫҢ ҚАЙТУЫНА" АРНАЛҒАН ЭКСПОЗИЦИЯ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛДЫ. 1971 ЖЫЛҒЫ 7 ЖЕЛТОҚСАНДА ҚАЗ КСР МИНИСТРЛЕР КЕҢЕСІ ӘЛЕМГЕ ӘЙГІЛІ ПАЛЕОНТОЛОГИЯЛЫҚ ЕСКЕРТКІШТІҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫН ЕСКЕРЕ ОТЫРЫП, "ҚАЗДЫҢ ҚАЙТУЫ" ТАБИҒАТ ЕСКЕРТКІШІ БОЛЫП ЖАРИЯЛАНДЫ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТІҢ ҚОРҒАУЫНА АЛЫНДЫ. КСРО ЫДЫРАҒАННАН КЕЙІН, 2001 ЖЫЛЫ ЕСКЕРТКІШ ҚАЙТАДАН РЕСПУБЛИКАЛЫҚ МӘРТЕБЕГЕ ИЕ БОЛДЫ.

ҚАЗДЫҢ ҚАЙТУЫ КЕЗІНДЕГІ ӨЗЕН ЖАРТАСЫНДАҒЫ ТАРИХЫМЫЗҒА ДЕЙІНГІ ЖАНУАРДЫҢ КЕСІЛГЕН СҮЙЕГІ

Практикалық маңыздылығы. Ескерткıш бıрнеше рет жүргıзıлген қазба жұмыстарына қарамастан, бүгıнгı күнге дейıн жойылған жоқ. Жыл сайын Ертıс өзенı төгıлıп, көктемгı су тасқынынан туындаған жағалау сызығы құлағаннан кейıн мұнда сүйектı көкжиек ашылады. Ескерткıште Павлодар қаласы мектептерıнıң оқу сабақтары үнемı өткıзıледı. Ескерткıш қала шегıнде орналасқандықтан, ол Павлодар қаласының тұрғындары, сондай-ақ қала қонақтары мен туристерı көп келетıн орын болып табылады. "Қаздың қайтуы" табиғат ескерткıшı неоген кезеңıндегı жануарлардың ең танымал жерлеу орны болып табылады. Бүкıл әлемге белгıлı анықтамалық ескерткıш, сол кездегı жойылып кеткен жануарлардың барлық зерттелген жерлеулерıн салыстыру жүргıзıледı.