Алматы мемлекеттік қорығы

Орындаған: Аманбаева Камила, Еркімбай Ескендір, Жанакулова Нуршапағат, Жарылқан Айтолы, Сегизбаев Хусан, Ғалымбек Шырын (БГ-13 тобы)

Алматы мемлекеттік қорығы - алып тұлғалы Алатау қойнауында орналасқан. Бұл қорық Іле Алатауындағы Кіші Алматы орман шаруашылығының территориясында 1931 жылы ұйымдастырылды. Бұдан кейінгі жылдары қорықтың жер көлемі бірнеше рет өзгерді. 1935 жылы қорық территориясына Үлкен Алматы, Талғар, Есік, Түрген, Шелек, Таушелек, Табанқарағай орман алқаптары қосылды. Ал 1936 жылы оған тағы да Сөгеті даласы, Бұғыты тауы және Іле өзені жағасындағы Сарышаған мен Қаракүлтек жері енді. Ол кезде қорықтың жер көлемі 856, 7 мың гектарға дейін жеткен еді. Қазыр Алматы қорығының территориясы 89, 6 мың гектар.

Алматы қорығы бірнеше белдеулерге бөлінеді

Біріншісі орманды даладан 1600 метр биіктікке дейін созылып, жапырақты ормандармен жабылған.

Екіншісі 2800 метр белгісімен шектелген және қылқан жапырақты ағаштар басым.

Келесі деңгей - негізінен альпілік шалғындар.

Ал 3500 метрден жоғары мұздықтар мен жалаңаш жартастар басталады. Мұнда өзен желісі, көптеген көлдер дамыған.

Жер бедері мен ауа райы

Алматы қорығына Іле Алатауының орталық бөлігі - теңіз деңгейінен 1400 - 5017 м биіктік аралығында орналасқан Талғар тау жоталары енеді. Жер бедері күшті тілімделген. Жерінің 25мың гектарын тасты құздар алып жатыр. Топырағына эрозия зор әсер етеді. Оның үстіне қорық территориясына “ән салатын” құмды таулар кіреді.

Қорық территориясы кішігірім өзеншелер арқылы бөлінетін бірнеше тау қыраттарынан тұрады. Ондағы суы мол саналатын негізгі өзендер - Талғар мен Есік.

Өсімдіктері

Қорық аумағында ағаштардың 13 түрі, бұталардың 63 түрі, Сондай - ақ бұталар, жүзімдер, шөпті өсімдіктердің көптеген түрлері өседі. Қорықтың эндемикасы: Альберт ирисі, бұйра Мушкетов, Алматы остролодочник, мұздық пастернаковник, Семенова кортуза, Алатау вероника т. б.

Қорықтың флорасында 18 реликт кездеседі: Шренк шыршасы, Кавказ қаңқасы, алтын адонис, шафран сарысы, Сиверс алма ағашы, жасыл құлпынай, кәдімгі өрік, Шмальгаузен астрагалы, мұздық парснип, оралған соссюрея және т. б.

Өсімдіктері

Алматы қорығының бір артықшылығы - тау беткейлерінде орманды-дала, субальпі және альпі өсімдік белдеулерінің ұштасып жатуы. Шөлді аймақ “әнші тау” төңірегін қамтиды. Орманды-дала белдеуі қорық жерінде 1300-2600 м биіктік аралығында өтеді. Оның төменгі етегінде жапырақты ағаштар мен бұталар өседі. Олардың көпшілігі жабайы жеміс ағаштары. Бұл белдеудегі ормандағы негізгі ағаш түрлері - алма, өрік, долана, көктерек, тал.

Қорғалатын аумақта Қазақстанның Қызыл кітабынан алынған өсімдіктер де өседі:

Недзвецкийдің алма ағашы - қызғылт гүлдерімен жапон сакурасына ұқсайтын ағаш; Островскийдің қызғалдағы - өткір жапырақтары бар ашық қызыл гүл;

Сиверс алма ағашы - үйдегі алма ағашының атасы; Колпаковскийдің иридодиктиумы - ақшыл сирень дақтары бар ирис; Алтай гимноспермийі - дәрілік өсімдік;

Адонис - жапырақтары қарағай инелеріне ұқсайтын бірегей өсімдік.

Недзвецкийдің алма ағашы

Тау етегіндегі жапырақты ормандар дәрілік өсімдіктерге бай. Мұнда долана, валериан, чистотел және бал өсімдіктері өседі.

Чистотел

Улы өсімдіктер Алматы қорығында да кездеседі, олардың ішіндегі ең атақтысы - жоңғар акониті, ол таулы өзендердің тік жағалауларында және қалың шыршалы ормандарда өседі. Егер сіз жылы кеште аконит жанына сіріңке жағсаңыз, оның айналасында көкшіл сәуле пайда болады - жанатын эфир майларының булары.

Жоңғар акониті

Қорғалатын аумақта және реликт өсімдіктерінде таралған - палеоэндемиктер, бастапқыда өткен геологиялық дәуірлерден: Кавказ жақтауы, шафранның сарғаюы, өрік, астралаг Шмальхаузен және т. б. Таулардың беткейлеріндегі тығыз шыршалы ормандар толығымен дерлік реликт Шренк шыршасымен ұсынылған.

Шренк шыршасы

Таулы аудандарда арша кипарис тұқымдасынан өседі. Бұл өсімдіктің жасы 3000 жылға жетеді. Сіз бұтаның жанынан немқұрайлылықпен өте алмайсыз: эфир майларының буының арқасында арша жарқын хош иіс шығарады.

Жазғы селдер аймақ үшін сирек емес, бұл кезде таулы өзендер дауылды ағынға айналады. Өкінішке орай, сел жиі әртүрлі өсімдіктерді, соның ішінде көпжылдық ағаштарды шайып, жойып жібереді.

Жануарлар дүниесі

Қорықтың жер бедерінің күрделілігі, ауа райының әр түрлілігі, өсімдік түрлерінің көптігі жан-жануарлар турлерінің кең таралуына әсерін тигізеді.

Мұнда құстардың 200-ден аса, ал сүтқоректілердің 40-тай түрі тіршілік етеді.

Қара құтан Манул

Тянь-Шань аюлары шыршалы ормандарда өмір сүреді, бірақ күзге қарай олар шалғынды аймаққа түсіп, алма арқылы қоректенеді. Қорықта барлығы 20-ға жуық аю бар.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Республиккасындағы қорықшалар

Конвенциясының орындалуы

Наурызым ормандары

Қазақстанның қорықтары

Жануарлар дүниесін қорғау

Қорық аумағында ешқандай шаруашылық жұмыстары

Наурызым мемлекеттік табиғи қорығы - Қостанай облысы Науырзым және Әулиекөл аудандарында орналасқан мемлекеттік қорық

Қазақстанның қорықтары. Сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерді қорғау. Қоршаған ортаны қорғау және алдын алу жолдары. Ластауыш заттарды атмосфераға тастауды бақылау

Табиғат ескерткіштері

Ақсу - Жабағалы қорығы

Пәндер