Еріктің әрекеттері

Презентация қосу

Алматы қазақ мемлекеттік гуманитарлық
педагогтік колледжі

ЕРІК
ТОП:22Б
ПӘНІ:ПСИХОЛОГИЯ
ОРЫНДАҒАН:КАНАЛБАЕВА НАЗГУЛЬ
ТЕКСЕРГЕН:НУРДАВЛЕТОВА ЗАУРЕШ
НУРСЕЯТОВНА
ЖОСПАР:
ЕРІК ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ
ҰҒЫМ.
ЕРІК ТУРАЛЫ ЗЕРТТЕУЛЕР.
ЕРІКТІҢ ҚАСИЕТТЕРІ
ЕРІКТІҢ АМАЛДАРЫ .
ЕРІК САПАЛАРЫ.
ҚОРЫТЫНДЫ .
ЕРІК
◦ ОЛ АДАМНЫҢ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫН САПАЛЫ
ТҮРДЕ МЕҢГЕРУІ, БЕЛГІЛІ БІР МАҚСАТҚА
ЖЕТУДЕ, ІС-ӘРЕКЕТТІ ОРЫНДАП ШЫҒУДА
ҚИЫНДЫҚТАРДЫ ЖЕҢЕ БІЛУІ, СОНДА
ЖАРҚЫРАП КӨРІНЕТІН ІШКІ ҚУАТ КӨЗІ.
Ерік ұғым ретінде де, нақты
болмыстық құбылыс ретінде де
тарихи сипатқа ие. Ежелгі және
орта ғасырлық
дүние ерік құбылысын бүгінгі
біздің түсінігіміздей танып
білмеген. Мысалы, ежелгі қоғамда
адам еркі жөнінде тіпті сөз
болмаған, оның орнына «даналық
мұраты» ұғымын қолданған.
Адамның қылық әрекеттері табиғат
пен өмірдің ақыл бастауларына
және логика қағидаларына
бағынады деп түсінген.
И.М.Сеченов пен
И.П.Павлов ерік
қимылдарының белгілі бір
себепке байланысты пайда
болатындығын
эксперименттік
зерттеулермен дәлелдеді.
И.М.Сечен
ов:

« Кәдімгі ырықты деп аталатын
барлық саналы қозғалыстарымызды
бейнелеу мағынасында ұғыну керек....». «
Адамның кез келген қимылдарының
алғашқы себебі одан тыс болады» деп
еріктің сыртқы ортадан тәуелділігін
және ол ми қызметінің нәтижесі
екендігін көрсеткен болатын.
И.П.Павл
ов

« ... еріктік қозғалыстың
механизімі жоғары нерв
қызметінің барлық заңына
бағытталатын шартты
ассоциациятивтік процесс» деп
ерікті мидың уақытша
байланыстар принциптерінің
заңына орайлас түіндірді.
Ерік – қайратының күшеюі талпыну тек шешім
қабылдау барысында ғана емес, оны орындау
кезінде де әртүрлі ауытқу мен уайымға
ұшыратуы мүмкін. Бұл ретте сыртқы
кедергілерді жою қажет болады. Алға қойған
мақсатқа жету үшін адам өз мінезіндегі
бұрыннан қалыптасқан мүддесін сенімін, өзін-өзі
бағалай білуін, ерік-қайрат қасиеттерін талдап,
оларға бақылау жүргізе білу керек. Мұндай
әрекет адамның еркін білдіретін психологиялық
сапа болып табылады.

Адамның еркі сонымен мақсат
қоюдан басталады. Мәселен, орта
мектепті бітіретін оқушының
арнаулы оқу орнына түсуге талабы
бар дейік. Оқушының бұл мақсаты
алдына қоюына оның мәдени
қажеті, білім алуға тырысуы себеп
болады. Кез келген адамнан «сен
не үшін оқисың?» деп сұрасаң,
оның нендей болса да бір дәлел
айтатыны түсінікті.
ЕРІКТІҢ ҚАСИЕТТЕРІ

Ұнамсыз: өзгенің
◦ҰНАМДЫ: сөзіне
ДЕРБЕСТІК, еріп, иланғыштық,
◦БАТЫЛДЫҚ, қорқақтық, шыдамсызд
ТАБАНДЫЛЫҚ. ық, ырықсыздық. Ерікті
қалыптастыруда
адамның өз еркін өзінің
тәрбиелеуі зор маңызға
ие.
Еріктің
амалдары:

Тілек Қалау
Қалау – мақсаттың
Тілек – келешекте
айқындығы, оған
істейтін ісіміздің ойға
жеткізетін тиісті
бекуі. Мәселен, «газетке
жоспардың жасалуы,
мақала жазсам», «өзенге
ойдың бекемдігі.
барып шомылсам»,
Дегенмен, тілек те, қалау
«домбыра тартып
да өздігінен адамның ерік-
үйренсем», т.б. деген
жігеріне үйлесе алмай,
сөйлемдерде адамның
қайшы келіп отырады.
түрлі тілегі бейнеленген.
Мәселен, орта мектепті
Бұларда белгілі бір
бітірген оқушы бірде
қажетті өтеу көзделген,
педагогтық институтқа
бірақ оны орындау
түсіп, мұғалім болып
жолдары әлі де болса
шықысы келеді. Ол
көмескі, яғни оның
сондай-ақ өзінің ауыл
жоспары сызылмаған.
шаруашылығы маманы
Дегемен осы секілді
болғанын да жақсы
тілектерде еріктік амалға
көреді. Бұл арада оған
тән талғамалық сипат
осы екі мамандықтың
бар.
біреуін қалау қажет.
Ерік
Физиологиялық
негізі
Еріктің әрекеттері

Қаңқа бұлшық Жүйке жүйесі
еттері

Қимы
л

Қимыл

Әрекет акцепторлары Қызметтік жүйе
Ерік туралы эмоциялық теорияны ұсынушы неміс
психологы В.Вундт. Оның көзқарасы бойынша, ерік
эмоциялық сезімдердің тек бір түрі ғана болып
табылады. Ерік ең күшті сезімдердің, аффектердің
ерекше варианты. Жағымды сезімдер ерікке негіз
болып, оларды тудырып отырады. Әрине ерікті
эмоцияның бір түрі деп айтуға болмайды. Өйткені
ерік пайда болу үшін, оған адамның түрлі жағымды
сезімдері түрткі болмайды, керісінше адамның
мұқтаждықтары себеп болады.
• ЕРІК, ЕРІК-ЖІГЕР — АДАМНЫҢ ӨЗ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫН САНАЛЫ
ТҮРДЕ МЕҢГЕРЕ АЛУ ҚАБІЛЕТІ, ОНЫҢ БЕЛГІЛІ БІР
МАҚСАТҚА ЖЕТУ, ІС-ӘРЕКЕТТІ ОРЫНДАП ШЫҒУ ЖОЛЫНДА
ҚИЫНШЫЛЫҚТАРДЫ БЕЛСЕНДІЛІКПЕН ЖЕҢЕ БІЛУІНЕН
БАЙҚАЛАТЫН ІШКІ ҚУАТЫ.

• АДАМ ҚИМЫЛ-ӘРЕКЕТТЕРІ ЕКІ
ҮЛКЕН ТОПҚА БӨЛІНЕДІ:

2) Ерікті
1) Еріксіз әрекетте
әрекеттер р.
Еріктің
сапалары:

Еріктің
Адамгершілік адамның
Еріктің сиымды ерік дербестігінен
қимылының
күшіне сапаларына
байқалатын
сапаларына
• ӘР ТҮРЛІ ЕРІК САПАЛАРЫ БІР-БІРІМЕН
БАЙЛАНЫСПАЙТЫН ОҚШАУ ЖАТҚАН
ҚАСИЕТТЕР ЕМЕС, БАРЛЫҒЫ ДА АДАМ
БОЙЫНАН ТАБЫЛАТЫН, ОНЫҢ ЖЕКЕ БАСЫНЫҢ
БАҒЫТЫНА, ДҮНИСТАНЫМЫ МЕН СЕНІМІНЕ,
МІНЕЗ БІТІСТЕРІНЕ, ТЕМПЕРАМЕНТІНЕ,
ҚАБІЛЕТІНЕ,ТАҒЫ СОНДАЙ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ТҮРЛІШЕ
ЖАҒДАЙДА ҚАБЫСЫП КЕЛІП ОТЫРАТЫН
САПАЛАР. БІР АДАМНЫҢ БАСЫНДА ЕРІК
САПАЛАРЫНЫҢ БІРНЕШЕУІ ҚИЫСЫП КЕЛІП
ОТЫРАДЫ. МӨСЕЛЕН, ӨРТЕНІП ЖАТҚАН ҮЙДІҢ
ІШІНДЕ ҚАЛҒАН БАЛАНЫ АЛЫП ШЫҚҚАН
АДАМНЫҢ БАСЫНАН БАТЫЛДЫҚТЫ ДА,
Тоқтамға келгіштік;

Кедергілерді жеңе алу;

Еріктің
күшіне Өзін-өзі меңгере алу;

Батылдық;

Шыдамдылық;
Балада ерікті дамыту жолдары :
1) 1) Баланы жас кезінен қолына алған ісін
ылғи да аяқтатып, оның қолынан іс
келетіндігіне сенім арттырып отыру
қажет;
2) 2) Оқушы дербес әрекет жасауға, өз
бетімен қиыншылықтармен күресе
білуге үйретілсін. Қажетті жерінде
тәрбиешінің өзі өнеге көрсетіп отырса
тіптен жақсы;
3) 3) Баланы ұжымдағы ортақ мүдде үшін
күресе білуге баулу, көпшілік
алдындағы борышын, жауапкершілігін
өтеуге жұмылдыру, оған берілген
• ЖАҢА ДҮНИЕГЕ КЕЛГЕН СӘБИДЕ ЕРІК
БОЛМАЙДЫ. ОНЫҢ ӘРЕКЕТІ АЛҒАШҚЫДА
ЫРЫҚСЫЗ, ШАРТТЫ РЕФЛЕКСТЕРДЕН
ТҰРАДЫ. БАЛАНЫҢ ЕРІК САПАЛАРЫ
БІРТІНДЕП КЕМЕЛДЕНЕДІ. ЕРІК
ТӘРБИЕСІНІҢ МАҚСАТЫ — АДАМ
БОЙЫНДА ЖАҒЫМСЫЗ ЕРІК СИПАТТАРЫ
КӨРІНІС БЕРСЕ, ОЛАРДЫ ТЕЖЕП,
ҰНАМДЫЛАРЫН ЖЕТІЛДІРІП ОТЫРУ.
ЕРІКТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДА АДАМНЫҢ ӨЗ
ЕРКІН ӨЗІ ТӘРБИЕЛЕУ АСА МАҢЫЗДЫ
БОЛМАҚ. ОЛ ҮШІН АДАМ ӨЗІНЕ-ӨЗІ
ҚОРЫТЫНДЫ
• СОНЫМЕН ҚОРЫТА КЕЛГЕНДЕ ЕРІК ДЕП САНАЛЫ ТҮРДЕ
АЛҒА ТҰТҚАН МАҚСАТҚА ЖЕТУ ҮШІН ЖҰМСАЛСТЫН ЖАН
ҚУАТЫНЫҢ БЕЛСЕНДІЛІГІН ЖӘНЕ АДАМНЫҢ ӨЗІН
МЕҢГЕРЕ АЛУ ҚАБІЛЕТІН АЙТАМЫЗ. ЕРІК ІС-ӘРЕКЕТІ
ТУРАЛЫ ӘР ҒАЛЫМНЫҢ ТЕОРИЯЛАРЫН САРАПТАЙ КЕЛЕ,
ҚЫСҚАША ҚОРЫТА КЕТЕЙІН. ЕРІК ҰҒЫМЫ ТАРИХИ
СИПАТҚА ИЕ. ЕЖЕЛГІ ҚОҒАМДА ЕРІК ҚҰБЫЛЫСЫН
БҮГІНГІ БІЗДІҢ ТҮСІНІГІМІЗДЕЙ ТАНЫП БІЛМЕГЕН. ОЛ
КЕЗДЕ ЕРІК ТУРАЛЫ СӨЗ БОЛМАҒАН, ОЛАР «ДАНАЛЫҚ
МҰРАТЫ» ҰҒЫМЫН ҚОЛДАНҒАН. ОРТАҒАСЫРЛЫҚ
ЗАМАНДА ЕРІК ДЕРБЕС ЖАСАЙТЫН, НАҚТЫ ҚАЙЫРЫМДЫ
НЕ ЖАУЫЗ ҚҰБЫЖЫҚ КҮШТЕР ТҮРІНЕ ЕНГЕН ҚҰБЫЛЫС
ДЕП ЕСЕПТЕГЕН. ОЛАРДЫҢ БҰЛАЙ ТҮСІНУІ ҚОҒАМНЫҢ
АДАМ ӘРЕКЕТ ҚЫЛЫҒЫНЫҢ НЕГІЗІ ОНЫҢ ӨЗІНДЕ ЕКЕНІН
МОЙЫНДАМАУДАН. АБАЙ БОЛСА, ЕРІКТІ ҚЫРЫҚ ҮШІНШІ
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Жеке тұлғаның ерік жүйесі

ЕРІК ЖӨНІНДЕГІ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТЕОРИЯЛАР

Ерік Ерік теориялары

ЕРІК ЖӘНЕ ЕРІК МІНДЕТІ

Ерік туралы жалпы ұғым

Артур Шопенгауэр өмірдің мәні туралы

Пәндер