Қан топтары мен антигенді сәйкессіздік

Презентация қосу

ӘЛ-ФАРАБИ атындағы
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

СӨЖ
Қан топтары мен антигенді сәйкессіздік

Орындаған: Батырбек А
Мамандық: 5В011300
Топ: ББП 18-02
Қабылдаған:б.ғ.қ.доцент м.а Жүнүсбаева Ж.К
Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім
2.1.Қан топтары және агглютинация
2.2. Қан құю ережесі және қан тобын анықтау
2.3. Резус фактор және резус-конфликт
2.4. Ұрықтың гемолитикалық ауруы
ІІІ. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Қан топтарының ашылу тарихы

Карл Ландштейнер - 1868 жылы 14 маусымда
Венада дүниеге келген1900 жылы Вена
патология институтының ассистенті
Ландштейнер өзінен және оның бес
жұмысшысынан қан алып, қан сарысуын
эритроциттерден центрифуга арқылы бөліп,
эритроциттердің жекелеген үлгілерін әр түрлі
адамдардың қан сарысуымен және өзімен
араластырды.Л.Янскимен бірлесе отырып,
агглютинацияның болуы немесе болмауы
бойынша Ландштейнер барлық қан сынамаларын
үш топқа бөлді: А, В және 0.Екі жылдан кейін
Ландштейнердің оқушылары А.Штурли мен
А.Декастелло төртінші қан тобын - АВ-ны ашты.
Қан топтарының ашылу тарихы

19 ғасырда эритроциттердегі қанды зерттеген кезде
ақуыз табиғатындағы заттар табылды, олар әр түрлі
адамдарда әр түрлі болды және А және В деп
белгіленді. Антиген - организм бөтен немесе
потенциалды қауіпті деп санайтын және оған қарсы
денесі әдетте өзінің антиденелерін дамыта бастайтын
кез-келген зат (иммуноглобулиндер - бұл қан плазмалық
қосылыстарының бактерияларын, вирустарын,
белоктық токсиндерін және басқаларын енгізуге жауап
ретінде түзілетін белоктар). адам ағзасына немесе
жылы қанды жануарларға антигендер.Бұл заттар
(антигендер) бір геннің нұсқалары болып табылады
және қан топтарына жауап береді. Осы зерттеулерден
кейін адамдар қан топтары осылай бөлінеді: O (I) -
бірінші қан тобы A (II) - екінші қан тобы B (III) -
үшінші қан тобы AB (IV) - төртінші қан тобы
Қан топтары- бір биологиялық түр дарабастары қанының иммуногенетикалық
белгілері. Адамның қан тобы ұрықтың жатырда даму барысында қалыптасып, өмір
бойы өзгермейді. Қан белогының құрамында агглютинин деп аталатын ерекше заттар
болады. Олар a және b әріптерімен таңбаланады. Барлық адамдардың қаны 4 топқа
бөлінеді: I, II, III, IV. Қан беретін адамды - донор (латынша donore - сыйлаушы),
қабылдайтын адамды - реципиент (латынша recepiens -қабылдаушы) дейді. Қаны I
топка жататын адамдардың қанын барлық топқа (I, II, III, IV) аз мөлшерде (200-300 мл)
құюға болады. II топқа жататындардың қанын II және IV топқа береді. III
топтағылардың қанын III, IV топқа, ал IV топтағылардікін тек IV топқа құюға болады.
Егер қан топтары сәйкес келмесе, эритроциттер желімденіп қалады да, аяғы сәтсіздікке
ұшырайды. Қазіргі кезде қан құюда тек өз тобына сәйкес қан құйылады.
1900жылы-бір адамның қанының екінші адамға
сəйкес келе бермейтіні анықталды.1901жылы
австриялық ғалым К. Ландштейнер қанның
үйлеспеушілігін зерттеу негізінде адам қанының 4-
тобын ашты.Ол: * Эритроциттердің бірігіп қалуын
аглютинация деп атады. * Донор-қан беретін
адам.Реципиент-қанды қабылдайтын адам.Егер донор
мен реципиенттің қаны сəйкес келмесе қан
үйлеспейді. Қан плазмасындағы глобулиндер және
агглютиногендермен әрекеттесетін антиденелер -
агглютининдер. А және α, В және β кездескенде
антиген-антидене реакциясы пайда болады
(эритроциттердегі антиденелердің көпірлері
адгезияның себебі болып табылады)
Қан топтары алдын-ала қан тобы
бар адамдардың қанынан алынған
арнайы стандартты сарысулар
бойынша анықталады..
Қазақстандағы қан топтары:
O тобы (I) – 25-30 %;
A тобы (II) – 25-30 %;
B тобы (III) – 35-40 %;
АВ тобы (IV) – 15 %.

Адам қанын 4 топқа бөлу оның қай тобын кай топқа
құюға болатынын анықтап берді. Қан құйған кезде
аттас агглютиноген агглютининмен кездесе қалса (А
мен а В мен β), алдымен құйылған қанның (қан
беретін адам -- донордың) эритроциттері жабысады.
Донордың аздаған эритроциттері реципиент (қан
қабылдайтын адам) плазмасындағы көптеген
агглютининдермен кездеседі.
Сондықтан қанның құю тобын анықтау үшін донор
эритроцитінде агглютиноген, реципиент
плазмасында агглютинин бар-жоқтығын ескеріп,
агглютинация болатынын плюс ( + ) немесе
болмайтынын минус (-) белгісімен белгілеп тіркеуге
болады
Қан құю ережесі

I топтағы донордың қанын барлык топтардағы адамдарға
құюға, ал IV топтағы реципиентке қай топтың болса да
қанын құюға болады. Донор қаны көп мөлшерде (3 -- 4 -- 5
л) кұйылатын болса реципиент эритроциттері донор
плазмасындағы агглютининмен кездесіп желімденуі
мүмкін. Бүл жағдайда жоғарыда келтірілген кестені
пайдалануға болмайды: тек топтас кан құйылады (I топ
қанын I топқа, II топ қанын II топқа т. т.). Сонымен қазіргі
кезде бір-біріне тек аттас топтардың ғана құйылады.
Осы төрт топтағы қан АВО жүйесіндегі топтар деп
аталады. (Мұны АВ ноль деп оқу керек). Бұлардың ішінде
әсіресе қаны I топқа жататын адамдар көп (46%), II
топтағылар бұдан сәл аз (42%), ең азы үшінші топтағылар
(9%), IV топтарылар (3%).
I (0) тобына плазмада II топ қан тобы
немесе басқа топтардың І (А) тобындағы қан
сарысуында бір-біріне эритроциттері бірбіріне жабысып,І және
жабыстырылмайтын ІІІ топтардың
плазмасында
қызыл қан
жойылады. Бұл
клеткаларының қандары топтың қаны ІІ және
жатады. Сондықтан IV топтағы қанмен
топтың қанын барлық үйлеседі, оны тек осы
адамдарға құюға болады. қан топтары бар
Қорытынды: қан тобы - I адамдарға ғана құюға
әмбебап донор болады.
III ҚАН ТОБЫ IV қан тобы
III (B) тобы I және II топтағы IV ҚАН ТОБЫ
қан плазмасында немесе IV (АБ) тобы барлық басқа
сарысуында жабысқан,, топтардың плазмасында
бірақ III және IV топтағы немесе сарысуында бірбіріне жабысатын
эритроциттермен үйлесетін эритроциттердің қанына
қан эритроциттерін қамтиды. қатысты. Бұл топтың қанын
Бұл топтың қанын ІІІ және IV IV қан тобы бар адамдарға
топтағы қанмен адамдарға ғана құюға болады.
құюға болады. Қорытынды: қанның түрі - 4
әмбебап реципиент (алушы)
Қосымша агглютиногендер мен
агглютининдер 2. А агглютиногеннің Аь
1. I топқа жататын қаннын,
агглютиногені О мен белгіленеді.
Аг, А3... деп белгіленетін
Бұл эритроциттерде А мен В бірнеше түрі болады.
агглютиногендері жоқ деген сөз. Бұлардың А
Бұлар болмағанымен I топты қанда агглютиногенге қарағанда
басқа агглютиноген болуы мүмкін.
Өйткені агглютиногендердің (А, В,
альфа агглютининімен
О) қайсысы болса да тұқым байланысы әлсіздеу келеді.
қуалайтын биологиялық белгілер. Сондықтан қан тобын
Сондықтан онда А не В анық-тарда күші әртүрлі
агглютиногені болмағанымен басқа
белоктық зат болу керек деген
қан сарысуын қолданған
болжам айтылады. жөн. Қан сарысуы әлсіз
2. А агглютиногеннің Аь Аг, А3... болса, А агглютиноген
деп белгіленетін бірнеше түрі түрілерінің бар екенін
болады. Бұлардың А
агглютиногенге қарағанда альфа
байқамай топтары қанды I
агглютининімен байланысы топ деп оған I топтары қан
әлсіздеу келеді. Сондықтан қан құйып, шатастыруга
тобын анық-тарда күші әртүрлі қан болады.
сарысуын қолданған жөн. Қан
сарысуы әлсіз болса, А
агглютиноген түрілерінің бар екенін
байқамай топтары қанды I топ деп
оған I топтары қан құйып,
шатастыруга болады.
• Қан тобын анықтау:
• таңбаланған, не стандарты дайындалған уяшықтары бар табақшаға — бip
тамшыдан сарысуды тамызады,
• олар таңбаланған қан тобына сәйкес, сол жағында 0, ортасында А, ал
оңжағында В тобы екі сериялы болу керек,
• тырнақ бунақты спиртпен тазалап, кепкен соң ине мен теседі,
• әйнек таякшамен, ең тиімдісі төрт бұрышты заттық шыны мен, саусақтағы
қанды алып, сарысумен 1:10 қатнасында араластырады,
• қан тобы эритроциттердің аглютинациясына қарай анықталады.Аглютинация
көзге жақсы көрінеді ол кішігірім қызыл түйіршіктер,олар біртіндеп бір-біріне
жабысып, үлкейіп, шеттері тегіс емес, ipi бөлшектерге айналады,
• егер аглютинация болмаса, ол қосындылар, бірыңғай алқызыл түсті түрінде
қалады,
• 0(І)- топтың қаны болса — аглютинация ешқайсында болмайды,
• А(ІІ)- топтың қаны болса — аглютинация 0(І)-де және В(ІІІ)- да болады да,
А(ІІ)-де болмайды,
• В(ІІІ) — топтың қаны болса — аглютинация 0(І)-де және А(ІІ)-да болады да,
В(ІІІ)- де болмайды,
• аглютинация барлығында болса, онда ол АВ (ІV) қан тобына жатады .
Қан тобын анықтау үшін келесі жабдық қажет:
I (0), II (A), III (B), IV (AB) топтарының
стандартты сарысулары
изотониялық натрий хлоридінің ерітіндісі бар
флакон
тамшуырмен құрғақ табақша
саусақтың целлюлозасын тесуге арналған
стерильді инелер
стерильді шарлар;
алкоголь
Балаға ата-анадан қандай қан тобы берілуі
мүмкін?

Қан топтары тұқым қуалайды.
Гендердің бірінің көріну
нұсқалары тең және бір-біріне
тәуелді емес. Гендердің (А және
В) жұптық тіркесімі төрт қан
тобының бірін анықтайды.
Кейбір жағдайларда әкелікті қан
тобы бойынша анықтауға
болады.
Резус фактор
Резус факторы - белоктарға жатады және резус маймылдарының адам және
маймыл эритроциттерінде кездеседі.Rh-теріс адамдардарға Rh-позитивті
қанмен құю кезінде, өліммен аяқталатын анафилактикалық шоктың дамуына
дейін иммундық асқынулар мүмкін. Rh-теріс әйелдерде бірінші жүктілік
бірнеше рет жүктілік кезінде асқынусыз жүреді, антиденелер саны критикалық
деңгейге жетеді, олар плацентарлы тосқауылдың ұрық қанына еніп, жаңа
туылған нәрестелердің гемолитикалық ауруымен көрінетін Rh-қақтығысының
дамуына ықпал етеді . Rh - қандағы антиденелерді анықтау, әдетте, жүктіліктің
9-шы аптасында жүзеге асырылады. Ауыр асқынулардың алдын алу үшін
резусқа қарсы гамма-глобулин енгізіледі.
• Қанның Rh факторы - қызыл қан жасушаларының бетінде орналасқан антиген
(липопротеин) . Оны 1940 жылы Карл Ландштейнер мен А.Винер ашқан.
Кавказдықтардың 85% -ы, негроидтардың 93% -ы , монголоидтардың 99% -
ында Rh факторы бар және сәйкесінше Rh-позитивті. Кейбір ұлттардың саны
аз болуы мүмкін, мысалы, баскілер - 65-75%, берберлер мен бедуиндер - 70-
82%. Оған ие болмағандар резус-теріс, ал әйелдер ер адамдарға қарағанда 2
есе көп. Қан резусы жаңа туылған нәрестелердің гемолитикалық сарғаюы деп
аталатын иммунитетті ана мен ұрықтың эритроциттерінің Rh-қақтығысы
туындаған кезде маңызды рөл атқарады..
Қан резусы - бұл сандар, әріптер және белгілермен белгіленетін 40-тан астам
антигенді қамтитын күрделі жүйе екені белгілі. Rh антигендерінің ең көп
таралған түрі - D (85%), C (70%), E (30%), e (80%) - оларда да айқын
антигендік бар. Әдетте Rh жүйесінде аттас аглютининдер болмайды, бірақ
олар Rh-теріс қаны бар адамға Rh-позитивті қан құйылса пайда болуы
мүмкін. Мысал: егер анасында Rh-позитивті қан болса, сонымен бірге және
жасырын теріс нұсқасы болса, яғни аллель (+/-), ал әкесі дәл бірдей
комбинацияға ие болса және олар екеуі де теріс аллельді өткізсе , содан кейін
Rh-позитивті екі ата-ана теріс резус-факторы бар бала болып туылуы мүмкін.
Нәрестенің гемолитикалық ауруы(синоним –
фетальды эритробластоз) бұл ұрық және жас
нәрестенің гемолитикалық анемиясы, ол
трансплацентарлы берілетін анасының
антиденесі әсерінен иммунологиялық
келіспеушілік фонында анасымен ұрықтың резус
факторы (80-85% жағдай) немесе АВО антиген
эритроциттері (15-20% жағдай), сирек жағдайда
басқа антигенді жүйелерде кездесетін ауру.
ҰРЫҚТЫҢ ГЕМОЛИТИКАЛЫҚ АУРУЫ-

балада болатын өте ауыр, іштен туа бітетін, туғаннан кейін
бірінші тәулікте пайда болатын ауру. Бұл ауру ана мен іштегі
баланың қанының резус-факторының арасындағы иммунды-
сыйымсыздығынан болады. Резус-фактор қанның қызыл
түйіршіктеріндегі ерекше антиген, бірақ ол адамдардың 85%
болады. Сондықтан, резус-фактор адамдарды оң резусты, ол
жоқ болса теріс резусты деп аталады
Нәрестенің гемолитикалық ауруы жалпы ұрық пен анасының
Rh-факторының не АВО антигенінің сәйкессіздігінен, сирек
басқа антигенді жүйенің әсеріне пайда болады. Көбіне
нәрестенің гемолитикалық ауруы ұрық пен анасының қаны
резус-антиген бойынша сәйкес болмағанда дамиды.
Нәрестенің гемолитикалық ауруына соқтыратын АВО-
антиген сәйкессіздігі, әдетте ана қаны 0(1) топта және сәби
қаны А(ІІ), кейде В(ІІІ), топта болғанда дамиды. Науқас бала
туғанға бұрынғы жүктілік(соның ішінде түсік, аборт),
анасының теріс-резусы, резус-Д антигеніне
сенсибилизациясы әсер етеді. Ұрық пен ана қаны АВО және
резус-антигені бойынша сәйкес болмағанда, не сәйкессіздік
А-және В-антигені бойынша болғанда нәрестенің
гемолитикалық ауруы сирек болады. АВО-келіспеушілікте
АВО- нәрестенің гемолитикалық ауруы бірінші жүктілгкте де
болуы мүмкін, әсіресе анасында соматикалық патология,
жүктілік токсикозы болуына байланысты бала жолдасының
кедергілік қызметі бұзылғанда болады.
ПРЕНАТАЛЬДЫ ДИАГНОСТИКА:

1) акушерлік анамнезді мұқият жинау, НГА бойынша қауіп тобына
жататын әйелдерді анықтау (неше жүктілік болғанын және
олардың арасындағы интервалының санын бағалау, қан құюлар,
мүшелердің ауыстырып отырғызу болған не болмағанын нақтылау,
алдыңғы балаларда НГА бар болғанын не болмағанын анықтау,
қазіргі жүктіліктің асқынулары бар ма екенін сұрау;
2) антиденелердің титрін анықтау. Жүктілік кезінде 3 рет кем
жүргізбейді: жүктіні есепке алғанада, гестацияның 18-20
аптасында және қалғаны антиденелер болу не болмауына және
титріне байланасты жүргізіледі (титрдің жоғарлауы кезінде апта
сайын бақылау керек);
Қорытынды

Қорытындылай келгенде, Баланың гемолитикалық ауруының алдын алу
үшін қаны резус- теріс бүкіл әйелдерге қаны резус – оң баланы бірінші рет
босанғаннан кейін немесе түсіктен кейін, жоғарғы дозада анти – D –
глобулинді (250-300 мкг) енгізеді. Ол ана қан айналымдағы баланың
эритроциттерінің тез шығарылуын қамтамасыз етіп, анада резус –
антидене түзілуін алдын алады . Бұл көпшілікпен мақұлданбаған, алдын
алу әдістерінің бірі, себебі аурудың ауыр ағымы кезінде ұрық үшін аурудың
ақыры анағұрлым жақсы болып кетпейді. Туылғаннан кейін НГА- ның ауыр,
әсіресе ісіну формаларының алдын алу әдісі құрсақ ішілік алмастырылып
құйылатын қан құю болып табылады. ҰГА – ның патогенетикалық емінің
жалғыз әдісі – эритроцитарлы массаны кордоцинтезбен құрсақ ішілік
құю. Қоздырғыштар мен токсиндердің гемолиздеуші қабілеті бар т.б.
жұқпалы аурулар кезінде гемолиз даму мүмкін (цитомегалия, герпес,
қызамық, токсоплазмоз, листериоз, сифилис, неонатальды сепсис).
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1) C.Ж.Стамбеков « Жалпы генетика»
Алматы 2000;
2) 2) Т.Нұрғасенов., Ә.Қалиев «Генетика,
селекция және тұқым шаруашылығы»
3) 3) В. Л. Петухов А. И. Жигачев Г. А.
Назарова
4) « Генетика» М.: Колос
5) 4) Интернет мәліметтері;

Ұқсас жұмыстар

Қан эритроциттері

Қанның түзілуі

Гендердің өзара әрекеттесуі

Қан тобы жүйесінің факторлары

Қанның құрамы

Тимус лимфопоэздің орталық мүшесі

ПРЕЦИПИТАЦИЯ РЕАКЦИЯСЫ. Антиденелер (преципитин) мен антигендердің (преципитоген)

Иммундық жауап

Иммундық жауапта иммундық мүшелердің рөлі

Серологиялық реакция

Пәндер