Алкандар анықтамасы жалпы формуласы

Презентация қосу

Алкандар
(Қаныққан көмірсутектер)
Жоспары:
1. Алкандар анықтамасы жалпы формуласы
2. Алкандардың классификациясы
номенклатурасы
3. Элетрондық құрылысы
4. Алу жолдары
5. Физикалық және химиялық қасиеттері
Метанға ұқсастығын көрсету үшін барлық басқа
алкандарға ан жалғауы бар атаулар беріледі. Алғашқы
төртеуінің атауы - метан, этан, пропан, бутан -
кездейсоқ берілген атаулар. Бесінші мүшеден, яғни С 5Н
12-ден бастап барлық алкандарға гректін; немесе
латынның молекуладағы көміртек атомының санына
сәйкес сан аттары берілді: “пента” —бес, “гекса” —алты
жөне т.б.
Алкандар Алкилдер
СН4 - метан СН3 - метил
С2Н6 - этан С2Н5 - этил
С3Н8 – пропан С3н 7 - пропил
С4Н10 - бутан С4Н9 - бутил
С5Н 12 - пентан С5Н11 - пентил
С6Н14 - гексан т.б. С6Н13 - гексил т.б.
Сөйтіп, құрамы СН2 топшасына бір қалыпты
өзгеріп отыратын алкандардың гомологгік
қатарын алдық. Көмірсутектен бір атом сутекгі
бөліп алғанда, алкандардың бір бос валентті
қалдығы, яғни радикалдарын түзіледі R-H R .
Радикалдар өздеріне сәйкес алкандардың
атымен аталады. Бірақ бұл жағдайда -ан
жалғауын -ил жалғауымен алмастырып атайды:
метан — метил, этан — этил және т.б.
радикалдарға жалпы алкилдер деген ат берілген
жене R. таңбасымен белгілейді. Радикалдар өте
аз уақыт өмір сүреді. Егер түзілсе, бос
валенттіліктері арқылы бір-бірімен немесе баска
атомдармен тез қосылып, молекула түзеді.
Қүрамында төрт көміртек атомы бар бутанның көміртек каңкасын
қарастырайық. Пропанның көміртек канқасынан бутанға өтудің екі жолы бар:

1. Төртінші көміртек атомын тізбектің не басына, не соңына орналастырамыз.
Нәтижесінде, тармақталмаған 4- көміртек атомдарынан тұратын тура тізбек
алынады: С-С-С-С
2. Төртінші көміртек атомын пропан тізбегіндегі орталық көміртек атомымен
байланыстырып, тармақгалған тізбек аламыз:

Енді схемадағы көміртек атомдарына қажетті сутек атомдарының санын қойып,
бутанның екі изомерінің структуралық формуласын аламыз:
Крекинг.
500°С-тан жоғары температурада алкандар молекулалық массалары төмен
көмірсутектерге ыдырайды және сутекті бөліп шығарады. Бұл процесті крекинг
деп атайды. Крекингтің екі түрі бар: жоғары температурада жүретін термиялық
крекинг және өнеркәсіпте кеңінен қолданылатын катализаторлардың қатысуында
жүретін катализдік крекинг. Катализаторлардың катысуы ыдырау температурасын
төмендетеді. Барлық алкандардың ішінде метанның ыдырауы
өте қиын жүреді жөне жоғары температураны қажет етеді:

Этан метанға караганда төмен температурада ыдырайды:
Алкандардың ыдырау температурасы олардың молекулалық
массасына және кұрылысына тәуелді. Молекулалық масса
үлкейген сайын алкандардың ыдырау температурасы
төмендейді.Үзын көміртек тізбегі бар алкандар молекулалық
массалары төмен қапыққан және қанықпаған көмірсутектерге
ыдырайды:

Крекинглеу кезінде дегидрогендеу, тізбектің үзілуі, изомерлену
және циклдену процестері жүреді. Барлық осы процестердегі
аралық өнім - бос радикалдар. Демек, алкандардьың ыдырау
процесі радикалдық механизммен жүреді.Бос радикалдар
түзілгеннен кейін мына төмендегі химиялық өзгерістерге
ұшырайды.
Бос радикалдардың ыдырауы әр уақытга ß- байланыс
бойынша жүреді. Екі бос радикалдың бір-бірімен
соқтығысу ықгималдығы өте аз. Сондықган алғашқы
екі процесс (ыдырау және диспропорциалану) негізгі
болып саналады. Реакция зонасына катализатор
катыстырып крекинг бағытын өзгертуге болады.
Мысалы, кейбір катализаторларды катыстырып,
алкандардан этиленді және диенді көмірсутектерді
алуға болады. АІСІ3 катализаторының қатысуында
изомерлену процесі кушті жүреді. Платина
катализаторының қатысуында ароматты
көмірсутектердің түзілуі жақсы жүзеге асады.
Техникада мұнай шикізаттарын крекинглеудің
маңызы өте үлкен. Нәтижесінде, жоғарғы
көмірсутектерден бағалы кіші молекулалы қаныққан
және қанықпаған көмірсутектер алынады.
Назарларыңызға рақмет!

Ұқсас жұмыстар

Қаныққан көмірсутектер

Алкендердің құрылысы мен қасиеттерімен таныстыру

Алкандардың құрылысы

АЛКЕНДЕР – ҚАНЫПАҒАН КӨМІРСУТЕКТЕР.АЛЫНУЫ, ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫЛУЫ

Органикалық заттар

Спирттердің химиялық қасиеттері

Альдегидтердің химиялық касиеттері

Өрнектерді тепе - тең түрлендіру

Липидтердің қызметтері

Теріс мүшелерінің саны

Пәндер