Өсімдік химиялық құрамы мен қоректенуінің негіздері

Өсімдік химиялық құрамы

Өсімдік

Құрғақ зат

Су

Органикалық

қосылыстар

90-95%

Минералды

тұздар 5-10%

Органогенді

элементтер

С, Н, О2, N2

Күлді

элементтер

Р, К, Са, Мg, Na, S, Fe, Mn и др.

вегетативтік

мүшелерінде

70-95%

дәнінде

5-15%

Дақылдар

Су

КүЛ

P2O5

K2O

Na2O

CaO

MgO

Жаздық бидай

14, 3

3, 40

2, 32

0, 85

0, 60

0, 06

0, 05

0, 22

Күріш: дєні

12, 0

1, 20

5, 26

0, 81

0, 32

0, 12

0, 07

0, 18

Соя: дәні

10, 0

5, 80

2, 84

1, 04

1, 26

0, 03

0, 17

0, 25

сабаны

14, 0

1, 20

3, 23

0, 31

0, 50

0, 07

1, 46

0, 05

Ќант ќызылшасы: тамыры

75, 0

0, 24

0, 57

0, 08

0, 25

0, 07

0, 06

0, 05

жапырағы

83, 0

0, 35

1, 42

0, 10

0, 50

0, 30

0, 17

0, 11

Күнбағыс: ұрыѓы

10, 0

2, 61

3, 30

1, 39

0, 96

0, 10

0, 20

0, 51

Картоп

75, 0

0, 32

0, 97

0, 14

0, 60

0, 02

0, 03

0, 06

жапырағы

77, 0

0, 30

2, 49

0, 10

0, 85

0, 10

0, 80

0, 21

Қызанақ

95, 0

0, 26

0, 70

0, 07

0, 33

0, 04

0, 06

Жоңышќа

16, 0

2, 60

5, 29

0, 65

1, 50

0, 11

2, 52

0, 31

Құрғақ зат жеке химиялық элементтерден турады. 74 астамы өсімдіктерден табылып отыр.

Өсімдікке қажетті элементтер бөлінеді:

20 элемент міндетті түрде қажетті: Н, Na, K, Cu, Mg, Ca, Zn, B, C, N, P, V, O, S, Mo, Cl, I, Mn, Fe, Co

12 элемент шартты түрде қажетті: Li, Ag, Sr, Cd, Al, Si, Ti, Pb, Cr, Se, F, Ni

Өсімдік құрамындағы элементтер бөлінеді:

Макроэлементтер - өсімдік құрамындағы мөлшері бірнеше проценттен, проценттің жүздік бөлігіне дейін болса (0, 01-100%)

Микроэлементтер - мөлшері проценттің мыңнан бір бөлігі мен он мыңнан бір бөлігінің аралығында болса (0, 001-0, 1%)

Ультрамикроэлементтер - ал өсімдік құрамында қоректік элемент мөлшері 10-5-12% болса

Даќылдардың дәндерінің құрамындағы

органикалық заттардың мөлшері

Даќылдар

Белок

Крахмал

Май

Клетчатка

Ќант

Бидай

Ќара бидай

Сұлы

Арпа

Жүгері

Күріш

Тары

Асбұршаќ

Соя

Сиыр жоңышќа

Бұршаќ

Фасоль

1, 9

1, 7

5, 5

2, 0

4, 6

2, 3

4, 6

1, 2

20, 0

2, 3

1, 3

1, 8

2, 8

2, 2

14, 0

6, 0

2, 1

12, 0

11, 0

6, 0

5, 0

6, 0

3, 8

4, 3

5, 0

2, 0

4, 0

3, 0

3, 6

3, 8

8, 0

10, 0

4, 8

6, 0

5, 2

Көкөніс және жеміс дақылдарының құрамында органикалық заттардың

орташа мөлшері (шикі массаға шақанда процент есебімен)

Дақылдар

Қант

Органикалық қышқылдар

Азотты

заттар

Клетчатка

Аскорбин

қышқылы

мг/100г

Ақ қауанды капуста

4, 0

0, 3

1, 3

0, 8

Түсті капуста

3, 0

0, 1

2, 5

1, 2

100

Қызанақ

3, 0

0, 5

0, 6

0, 2

Тәтті бұрыш

4, 0

0, 2

1, 5

1, 0

200

Баклажан

3, 0

0, 2

0, 9

1, 0

5, 0

Қияр

1, 5

0, 005

0, 8

0, 5

Пияз

10, 0

0, 2

1, 6

0, 6

Сарымсақ

0, 5

0, 2

7, 0

1, 0

Алма

9, 0

0, 7

0, 4

1, 0

Жүзім

0, 7

0, 2

Бүлдірген

1, 4

1, 2

Ќарлыѓан

7, 0

2, 0

0, 8

2, 3

Өсімдік қоректенуі

Қоректену - сыртқы ортамен зат алмасуы.

Тірі организмдердің қоректенуінің

2 түрі бар:

- автотрофты

- гетеротрофты

Өсімдіктің қоректенуінің 2 түрі бар:

- ауа арқылы

- тамыр арқылы

Өсімдіктің ауа арқылы қоректенуі

6CO2+6H2O+674*4, 187кДж С6Н12О6+6О2

Өсімдік құрамындағы заттарды талдағанда 90-95% фотосинтез процесінің арқасында түзелетіні анықталды

Өсімдік тамыр арқылы қоректенуі

Тамырдың негізгі 3 аймағы болады:

Өсу немесе бөліну

Тамыр түкшелері немесе сору

Созылу аймағы

Өсімдіктің қоректенуіне сыртқы орта факторлардың әсері

Топырақ ерітіндісінің концентрациясы

Макро- и микроэлементтердің арақатынасы

Топырақ ылғалдылығы

Аэрация

Жылу

Жарық

Топырақ ерітіндісінің реакциясы

Өсімдік өмірінде 2 түрлі қоректенуі кезеңдері ажыратылады:

Жауапты кезең - өсімдіктердің өсіп-дамуының бастапқы фазаларына сәйкес келеді, бұл кезеңде қоректік элементтердің сіңірілуі шектеулі болады, бірақ өсімдіктер қоректік элеметтердің жетіспеушілігі мен артықшылығына өте сезімтал болып келеді

Мейілінше көп пайдалануы - қоректік элементтердің қарқынды сіңірілуі немесе пайдалануы, (өсімдіктердің өсіп-дамуының соңғы фазаларына сәйкес келеді)

Топырақ құрамы

Топырақ ауасы (СО2 0, 3-1 және 3% дейін)

Топырақ ауасы (тұздар 0, 05%, 2% қауіпті мөлшері)

Топырақтың қатты фазасы (органикалық, минералдық бөліктері)

Топырақ биотасы (микроорганизмдер, өсімдіктер)

Топырақтың сіңіру қабілеті

Биологиялық -өсімдік тамыры, микроорганизмдер

Механикалық - топырақ қуыс денелер сияқты, өзінен өткен судың құрамында заттарды ұстап қалады

Физикалық - сыртқы тарту күшінің әсерінен топырақ бөлшектерінің әртүрлі заттардың молекулаларын сіңіріп, өз бойында ұстап тұру қабілеті (оң және теріс адсорбция)

Химикалық - химиялық реакциялар нәтижесінде пайда болған суда қиын еритін немесе ерімейтін қосылыстарды ұстап тұру

Физико-химиялық - теріс зарядты майда дисперсті минералдық және органикалық коллоидты бөлшектердің топырақ ерітіндісіндегі катиондарды сіңіруін айтады