Рельефтің анықтамасы, генезисі және эволюциясы

Рельеф туралы ілім эволюциясы. Рельеф генезисі Орындаған; Айнадинов Құрманғазы

Қ. ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

Тарих факультеті

Жоспары:

Релеф дегеніміз

Релеф туралы ілім

Релеф генезисі

Релеф эволюциясы

Рельеф дегеніміз •Рельеф (фр. relief - көтеремін) • Жер бетінің горизонтальды және вертикальды тілімделген формаларының, яғни таулар мен ойпаттардын жиынтығы. Ол эндогендік және экзогендік процестердің әрекеттерімен түзіліп, езгеріп отырады.

Рельеф туралы ілім

Рельеф формаларын оң және теріс деп бөледі. Теңіз деңгейінен жоғары орналасқан рельеф формалары оң, ал теңіз деңгейінен төмен орналасқан рельеф формаларын теріс деп атайды. Бұдан басқа рельеф формаларын ашық және тұйық деп те бөледі. Әрбір аймақтың рельеф формасы геологиялық құрлысына, эндогендік және экзогендік процестердің басым болуына, оның ұзақ уақыт әсер етуіне байланысты бедер пішіндерінің мөлшеріне қарай төмендегідей формаларға бөлінеді

Жер бедері тау, жазық, ойпат, таулы үстірт, төбе, қырқа, аңғар, жыра, т. б.

Жер бетінің бұдырлылығы әр түрлі болуы мүмкін, сондықтан мөлшеріне (масштабына) қарай Жер бедерін планеталық пішінді (құрлықтар, мұхит табаны) мегапішінді (тау жүйелері, аумақты жазық жерлер, мұхит ойпаттары), макропішінді (жоталар, тауаралық аңғарлар), мезопішіндер (төбелер, аңғарлар, сай, жыралар), микропішіндер (шұқанақтар, дала бидайықтары) және нанопішіндер (түбіршіктер, төбешіктер) деп бөледі.

Рельеф генезисі

Жер бедері шамамен бұдан 150 млн жыл бұрын қалыптасқан. Қазіргі кезде бүкіл құрлықтардың 55%-і таулы және 45%-і жазық құрайды.

Рельеф эволюциясы

Ол эндогендік және экзогендік процестердің әрекеттерімен түзіліп, езгеріп отырады. Эндогендік процестер рельефте ірі бұдырлар жасайды да, «Жер пішінінің» негізгі түрін құрайды, экзогендік процестер рельефтің әр формаларын жасап тегістейді. Әрбір аймақтың рельеф формасы оның геологиялық құрылысына, экзоген мен эндогендік процестердің біреуінің басым болуына, оның ұзақ уақыт әсер етуімен байланысты болады. Рельефтің бұдырлығы әр түрлі мөлшерде болуы мүмкін, сондықтан ол макрорельеф, мезорельеф, микрорельеф болып бөлінеді. Рельефті географияның ерекше тармағы геоморфология ғылымы зерттейді.