ОЙЛАУ МӘДЕНИЕТІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯ

Презентация қосу

АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
https://atu.kz/

«ИНЖИНИРИНГ ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР»
ФАКУЛЬТЕТІ
«ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ ПӘНДЕР» КАФЕДРАСЫ

«ФИЛОСОФИЯ» ПӘНІ
Дәріс №1
ОЙЛАУ МӘДЕНИЕТІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯ

Бижанова М.А.
АТУ «ӘГП» кафедрасының сениор- лекторы, философия
ғылымдарының кандидаты
ОЙЛАУ МӘДЕНИЕТІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯ
Жоспары
Ойлау ұғымы

Философияның пәні мен ерекшелігі, философияның
мәселелері

Дүниетаным, оның құрылымы, тарихи
типтері

Философияның негізгі сұрағы
Ойлау ұғымы
Қоршаған дүниені танып білуде тек сезіну жеткіліксіз, сезімдік
таным арқылы заттар мен құбылыстар тұралы үстірт, қарапайым
білімдерге ғана қол жеткізе аламыз. Заттар мен құбылыстардың
ішкі құрылымы, қатынастары мен байланыстары ойлау арқылы
бір-бірімен байланыстыра отырып танылады.

Ойлау адам санасы мен объективті шындық арасындағы
диалектикалық бірлікті білдіреді. Ойлау адамның сыртқы
дүниемен қарым-қатынас процесінде туындап отыратын, өте
күрделі және маңызды, түпкілікті процесс.

Ойлау дүниені тану мен игеруді жоғарғы сатысы. Ойлау арқылы
адамзаттың тарихи және әлеуметтік тәжрибесі, матриалды және
рухани мәдениетінің нәтижелері қорытылып, бекіген.
Философия – адамзат білімінің,
рухани мәдениетінің өте ертеде
қалыптасқан, қызықты да, күрделі
салаларының бірі

Философия Ежелгі Үндіде,
Қытайда Грекияда б.з.б. ҮІ-Ү
ғасырларда қалыптасып,
дүниетанымдық сұрақтарды алға
тартып, оларға жауап іздеді

Философия – болмыстың заңдары
мен жалпы принциптері, адам мен
әлем арақатынасы және таным
жайындағы ілім
гректің «phileo» -
сүйіспеншілік,
құштарлық және
«sophia» - даналық
деген екі сөзінен
Философия құралған, яғни
«данышпандыққа
термині құштарлық»
дегенді білдіреді.
Ғылыми
айналымға
ендірген көне грек
ойшылы Пифагор
(б.з.б. ҮІ-Ү)
Философия және философ туралы ойшылдардың анықтамалары

Пифагор • «Даналыққа құштарлық»

• Философ – зерттеулермен
Гераклит шұғылданатын адам

• Мәңгі өмір сүретін ақиқатты
Платон болмысты зерттеуге
бағытталған ерекше ғылым
Философия және философ туралы ойшылдардың
анықтамалары

• Қайырымдылық пен
Сократ зұлымдықтың
айырмашылығын тану

• Заттардың себептері мен
Аристотель
принциптерін зерттеу

• Ақылдың көмегімен
Эпикур бақытқа қол жеткізудің
жолы
ДҮНИЕТАНЫМ

• Адам мен әлем туралы жалпы көзқарастар
ДҮНИЕТАНЫМ мен түсініктердің жиынтығы

• Дүниені түсіну (рационалды,
интеллектуалды-танымдық сфера)
НЕГІЗГІ • Дүниені түйсіну (сезімдік, эмоциональды-
СФЕРАЛАРЫ
психологиялық сфера)

• Білім
• Құндылықтар мен бағалар
НЕГІЗГІ
ҚҰРЫЛЫМ-
• Идеалдар мен нормалар
ДЫҚ ДЕҢГЕЙ-
ЛЕРІ
• Ұстанымдар
Дүниетанымның тарихи типтері

Мифология
Дін
Философия
Дүниетанымның тарихи түрлері

Қоғамдық дамудың алғашқы
сатысына тән, дүниені түсінудің
алғашқы тәсілі, қоғамдық сананың
Мифология алғашқы формасы, қияли
түсініктерге негізделген

Дүниеге көзқарастың екінші
Дін формасы, дүниенің жартылысын,
жоғарғы күшке, сенімге негіздеп
жасайды

Дүниеге көзқарастың жоғарғы
деңгейі, теоретикалық түрде
Философия қарстырылған, рационалды (ақыл –
ойға негізделген) дүниеге
көзқарастың жүйесін ұсынады
Мифология – қоғамдық дамудың алғашқы сатысына тән, дүниені түсінудің алғашқы тәсілі, қоғамдық
сананың бастапқы формасы, қияли түсініктерге негізделген.
Мифте маңызды дүниеге көзқарастық сұрақтар бейнеленген, олар: әлемнің, адамның пайда болуы,
өмір мен өлім, тағдыр, қайырымдылық пен қатігездік, т.б. Басқа дүниеге көзқарастар – дін мен
философия – мифологиядан қалған сол сұрақтарды қарастырды. Бірақ оларға жауаптарды басқаша
жолмен іздейді.
Әлемнің, Жердің және Табиғи құбылыстар
адамның жаратылуы туралы түсінік

Миф жауап беруге
тырысатын негізгі
сұрақтар

Адам өмірі, тағдыры Борыш, ар-намыс,
мен өлімі, әрекеті, имандылық
жетістіктері, т.б. мәселелері
Мифтің белгілері және жалпы сипаты:

табиғатты жанды тіршілік ретінде
қабылдау;

фантастикалық құдайларға, олардың
өзара қатынасына, байланыстарына сену;

абстрактылы ойлаудың
(рефлексияның) болмауы;

адамгершілік мәселелері;

қарым-қатынас мәселелері.
Дін – дүниеге көзқарастың екінші формасы, дүниенің жаратылысын жоғарғы
күшке немесе сенімге негіздеп жасады.
Діни дүниегекөзқарас түрлі діни формаларда түрліше көрінетін, бұрынан және
қазір де түрлі елдер мен аумақтардағы бұқаралық санаға көп әсер ететін діни
көзқарастарға сүйенді. Мәдениеттің кез-келген құбылысы сияқты дін адамға өз
тағдырын табуға, адамилыққа үйрететін өзінше ойлау жолы мен білімді ұсынады.
Дін де миф ізденетін сұрақтарға жауап береді:

Әлемнің, Жердің, Жердегі тіршіліктің,
адамның пайда болуы;

Табиғи құбылыстарға түсінік;

Адам әрекеті тағдыры;

Адамгершілік мәселелері;

қарым-қатынас мәселелері.
Діннің қызметтері
дүниетанымдық - дүние туралы жалпы түсінікті қалыптастырады;
біріктірушілік - қоғамды қандай да бір идея үшін немесе идея төңірегіне
топтастырады;
мәдени - мәдениетке ықпал етеді немесе мәдениеттің таралуына жағдай
жасайды;
адамгершілік- адамгершілікті насихаттайды (мейірбандылық, инабаттылық,
жанашырлық, адалдық, сыпайылық, төзімділік, борыш идеяларын жоғары
бағалайды, уағыздайды);
компенсаторлық - адамның табиғат, әлеуметтік проблемалар, т.б. жағымсыз
сипаттағы басқа да факторлар алдындағы әлсіздігін, қорғансыздығын басқа
сипаттармен толықтырады;
жүйелеушілік - адамдардың тәртіптері мен өзара қатынастарын идеялар,
нормалар, дәстүр, ритуал, құқық, мораль, қағидалар,т.б. арқылы жүйелейді;
мәдениет жалғастылығы - ұрпақтар арасындағы ой жалғастылығын
қамтамасыз етеді;
интеграциялық, дезинтеграциялық - индивидтерді топқа немесе әлеуметтік
институттарға бөлу-біріктіру.
Философия – дүниеге көзқарастың жоғарғы деңгейі,
теоретикалық түрде қарастырылған, рационалды дүниеге
көзқарастың жүйесі.
Философиялық ойлау еркін ойшылдыққа сүйенеді. Философия
білім жүйесінсіз мүмкін емес, ол тарихи білімді ұсынады, философия
рационалды танымды негіздейді.
Философияның дүниетаным ретіндегі
эволюциясы 3 кезеңнен өтті:
Космоцентризм - Әлем, табиғат құбылыстары-сыртқы
күштердің-Космостың күшімен, әсерімен, шексіздігімен
түсіндірілетін, бүкіл тіршіліктің космостық циклдарға
тәуелділігін тұжырымдайтын философиялық
дүниетаным (Ежелгі Үнді, Ежелгі Қытай, т.б. шығыс
елдеріне және Ежелгі Грецияға тән).

Теоцентризм - бүкіл болмыс, тіршілік - тек қана
құдіреттің, Құдайдың үстемдігімен түсіндірілетін пікірге
сүйенетін философиялық дүниетаным түрі (ортағасырлық
Европаға тән).

Антропоцентризм - орталығында адам мәселесі тұрған
философиялық дүниетаным түрі (Қайта Өрлеу дәуіріндегі
Европаға, Жаңа Заманға, қазіргі заманғы философиялық
мектептерге тән).
Философиялық білімнің ерекшелігі

Барынша
Құрылымы жалпы, Динамикалық
күрделі теориялық сипатта болуы
сипатта

Логикалық
Барынша Өзіне дейінгі
тұрығыдан
жалпы және өз
мәңгілік
ұғымдарға – дәуірінің
шешілмейтін
категорияларғ ықпалына
сұрақтармен
а сүйенеді ұшырайды;
айналысады
Философияның негізгі сұрағы

Философияның негізгі сұрағы – ойдың болмысқа, болмыстың
ойға қатысы туралы сұрақ (Ф.Энгельс). Негізгі сұрақтың екі
жағын айқындауға болады:

онтологиялық гносеологиялық
(болмыстық) жағы – (танымдық) жағы –
ненің алғашқы дүниені танып білуге
екендігін шешу: бола ма, әлде болмай
материя ма, әлде ма?
сана ма?
Рухани және материалды бастаманың алғашқылығы
туралы сұрақтың шешіміне байланысты

Дуализм

Идеализм Материализм
Материализм – материя мен
сананың арақатынасында
материяны алғашқы деп санайтын
бағыт

Идеализм – сана мен материя
арақатынасында сананы алғашқы,
материяны соңғы деп санайтын
бағыт

Дуализм – философиядағы ымыра-
шыл бағыт, материалды және
рухани – екі тәуелсіз субстан-
циялардың болатындығын
мойындайтын бағыт
Дүниені толық танып білуге
болады деп ұғынатындар
материалистер болып табылады.

Дүниені танып білуге болмайды
деген тұжырымды –
агностицизм бағыты ұсынған,
олар субъективті идеализм
бағытының өкілдері.
Назарларыңызға рахмет!

Дәріс бойынша кеңес: «ӘГП»кафедрасы, 2-Б ғимарат, 430 каб.

Ұқсас жұмыстар

ОЙЛАУ МӘДЕНИЕТІ ФИЛОСОФИЯ ПӘНІ МЕН ОНЫҢ ӘДІСІ

Ойлау мәдениеті

Философиялық мәселелердің жеке табиғаты

ФИЛОСОФИЯЛЫҚ БІЛІМ ТҮСІНІГІ

Мәдениеттің белгілер әлемі типологиясы

Алғы философия

Философтардың философия туралы түсініктері

ШӘКӘРІМ ҚҰДАЙБЕРДІ ФИЛОСОФИЯСЫ

Жоғары мектеп педагогикасының жалпы негіздері

Қазақ философиясының өкілдері

Пәндер