Көшпенділер туралы түсінік

Презентация қосу

Халықаралық туризм және меймандостық
университеті

ҚАЗАҚСТАН
КӨШПЕЛІЛЕРІНІҢ
МӘДЕНИЕТІ

Дайындаған: Мұса Жанару ХІТ 21-06
Қабылдаған: Рая Оңалбайқызы
Кіріспе
Орта Азия, Сібірден
бастап Қара теңіз
жағалауына дейін
Евразия территориясында
өмір сүрген
көшпенділердің мәдениеті
бүгінгі күнге дейін өз
деңгейінде объективті
ғылыми тұрғыдан
бағаланған жоқ. Ғылыми-
танымдық
басылымдармен
көшпенділердің әр
кезеңдегі мәдени
Көшпенділер туралы түсінік
Көшпелілер немесе көшпелі қоғам, көшпелі
өркениет дегеніміз — негізгі кәсібі мал
шаруашылығы болып, күнкөрісінің көзі мал
өнімдерінен тұратын, белгілі бір қалыптасқан
жүйемен көшіп-қонып тіршілік ететін
адамдардың әлеуметтік-экономикалық, саяси
қауымдастығы және өркениеті.
■ «Қола дәуірінде алғашқы көшпенділердің мәдениеті
қалыптаса бастаған. Ерте темір дәуірінде өмір сүрген
сақтардың (скиф) мемлекеттік құрылысы болғанын,
сол сияқты көрші елдермен экономикалық мәдени
және саяси қарым-қатынас жасап, қалалар салған»-
дейді. Бірақ бұл тайпаларды әлі де ғалымдар бөлек
халық ретінде қарастырады.
■ Көшпелілік — көшпелі халықтардың тарихи
қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық даму жүйесі,
шаруашылық-мәдени типі. Ерте заманда еуразиялық
және афроазиялық аридтік аймақта жайылымдық мал
шаруашылығын жетілдіру негізінде қалыптасты.
Еуразиялық ұлы даланың ежелгі көшпелілеріне
сақтар, үйсіндер, қаңлылар, ғұндар, т.б. жатса, түркі-
моңғолдық кезеңде бұл мәдени тип әлемдік
үдерістерге өзінің терең әсерін тигізеді.
Көшпелілер тұрмысы
Көшпелілердің рухани мәдениетінің
өз даму ерекшеліктері бар. Ол
көшпелілердің тіршілік қарекетінің,
тұрмысының ерекшеліктерінен
туындайды. Көшпелілер өз тұрмыс-
әрекетіне лайықты мәдениет
қалыптастырған. Көшпелілердің
материалдық мәдениеті көші-қонға
ыңғайланып жасалған. Мұндай таза
көшпелі мәдениет үлгілеріне біз
жиналмалы, жығып-тігуі өте жеңіл
киіз үйді, ер-тұрман, ат әбзелдерін,
теріден, ағаштан жасалған [[Ыдыс-
аяқ|ыдыс-аяқтарын], бесігін, басқа
да тұрмыстық заттарын
жатқызамыз.
Көшпелілер мәдениетінің тағы бір ерекшелігі —
олардың мәдениетінің көбінесе синкретті (біртекті
ғана емес, көпқырлы) болып келуінде. Көне заманда
қазақ жерінде өмір сүрген тайпалар (сақ, ғүн, үйсін,
сармат, т.б.), одан кейін орта ғасырлардағы түркілер
бүкіл Еуразиялық көне және ортағасырлық
өркениеттер мен әр түрлі себептер арқылы
(миграция, жаулап алу, бейбіт көршілік жағдайында)
араласты. Сол аркылы көшпелілер өздеріне түрлі
халықтардың жақсы мәдени жетістіктерін
қабылдады, өздерінің мәдени үлгілерін басқа
халықтарға жұғыстырды. Көшпелілер түрлі
мәдениеттердің бірбірімен араласуына,
жақындасуына қозғаушы күш болған, дәнекер
қызметін атқарған.

Ұқсас жұмыстар

КӨШПЕЛІЛЕРІНІҢ МӘДЕНИЕТІ

Ілияс Есенберлин (1915 – 1983)

ӨРКЕНИЕТ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ОРНЫ

Ілияс Есенберлин шығармалары-қазақ халқының тарихи ұлттық санасының қалыптасуының қайнар көзі

Қазақ мәдениеті өркениеттік болмысы

Көшпенділер мәдениеті

Пәндер