Қазақстанның ұлы математиктері

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті
Математика, физика және информатика институты

Тақырыбы: Қазақстанның ұлы
математиктері

Орындаған: Айтқұл Арайлым, МОК-191
Қабылдаған: аға оқытушы Тукенова Л.
Жоспар

Кіріспе
Әлімхан Әбеуұлы Ермеков
Орымбек Ахметбекұлы Жәутіков
Тынысбек Шәріпұлы Кәлменов
Асқар Серқұлұлы Жұмаділдаев
Мұхтарбай Өтелбаев
Уалбай Утмаханбетұлы Өмірбаев
Қорытынды
Пайдаланылған ресурстар тізімі
Кіріспе

Математика ғылымы адамзат өркениетінің ерекше бір
бөлігі. Оның тарихы адамзаттың дамуымен тікелей
байланысты. Ғылымның патшасы болған математика
саласына кез келген жанның тісі батпайды. Қазіргі
уақытта математика ғылымы мәуелі бәйтерек секілді
бұтақтары кең жайылған қалың орман сияқты. Сол алып
орманның ішінде тілін білмейтін кез келген адам жүре
алмайды. Ал қазіргі таңда осы саланың жілігін шағып,
майын ішкен үш қазақтың аты жарты әлемге жайылған.
Оларға осы презентацияда жеке тоқталатын боламыз.
Әлімхан Ермеков

Әлімхан Әбеуұлы Ермеков (1891 - 1970) —
мемлекеттік қоғам қайраткері,табиғатынан
зерек тұлға, математика ғылымдарынан
тұңғыш қазақ профессоры.Оның өз атымен
бірге, еңбектері де оқылмақ түгілі
атауының өзі аталмай кеткен қазақ
топырағында алғаш ана тілімізде дүниеге
келген ғажап оқулық «Ұлы математика
курсы» (1935) оқулығын біреу білсе біреуі
білмес. Басқаша атауы – «Аналитикалық
геометрия мен дифференциал және
интеграл есептеу негіздері».
Сонымен қатар тағы “Координат методы”,
“Функциялық байланыс және оны көрсету тәсілдері”,
“Сызықтық функция”, “Екінші реттік қисықтар”,
“Кеңістіктегі координат методы”, “Жазықтық”, “Түзу
сызық” деп аталатын үлкен-үлкен сегіз тараудан және
“Детерминант теориясының элеметтері”
деген қосымша бөлімнен тұратын кітаптары бар.
Орымбек Жәутіков

Орымбек Ахметбекұлы Жәутіков —
ғалым, физика-математика
ғылымдарының докторы (1961),
профессор (1961), Қазақстан ұлттық
академиясының академигі (1962),
Қазақстанның еңбек сіңірген ғылым
және техника қайраткері (1974).
Негізгі ғылыми еңбектері қозғалыстың
орнықтылық теориясына, математика физика
теңдеулеріне, дифференциалдық теңдеулердің
шексіз жүйелеріне, теориялық және қолданбалы
механикаға, математика тарихы мен оның
методологиясына арналған. Орынбек
Ахметбекұлы Жәутіков — республикалық
физика-математика мектебін
ұйымдастырушылардың бірі (1968). Бұл мектеп
қазір Орынбек Ахметбекұлы Жәутіковтің
есімімен аталады. Ол республикамызда математик
ғалымдарды дайындауда және математиканы
насихаттауда көп еңбек сіңіріп, отандық
математиктер мектебін қалыптастырды. Қазақстан
Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1976).
Октябрь Революциясы орденімен, 2 рет “Құрмет
Белгісі” орденімен және медальдермен
марапатталған.
Шығармалары:
Математикалық анализ курсы, Алматы, 1958;
Математиканың даму тарихы, Алматы, 1967;
Бесконечные системы дифференциальных
уравнений, А.-А., 1974 (сооавтор);
Теория бесконечных систем дифференциальных
уравнений, А.-А., 1978 (соавтор).
Мектеп мұғалімдері мен оқушыларына, жалпы
зиялы қауымға арналған «Білім және еңбек»
журналының шығуына атсалушылардың бірі
болды.[
Тынысбек Кәлменов

Академик Тынысбек Шәріпұлы
Кәлменов – қазақ математика ғылымының
төрінен орын алған азамат. Ол өзінің
тынымсыз да берекелі еңбегінің арқасында
ғылым шыңына көтерілді. Соның белгісі, ол
физика-математика ғылымдарының докторы,
профессор, академик, ғылымға еңбегі сіңген
қайраткер. Сонымен қатар, ол жастарды
тәрбиелеуге, шәкірт тәрбиелеуге де зор үлес
қосқан белгілі педагог, ұстаз-қайраткер.
Білім беру саласындағы барлық кәсіби
басшылық сатысынан өткен: оқытушы, аға
оқытушы, доцент, профессор, академик,
кафедра меңгерушісі, факультет деканы,
институт ректоры, ғылыми-зерттеу
институтының директоры.
2003 Қазақстан ҒА-ның академигі,
1996 Қазақстанның еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері.
1969 Новосибирск университетін (Ресей) бітірген.
1969–72 КСРО ҒА Сібір бөлімшесінің Математикалық
институтының аспиранты,
1972–85 Қазақстан ҒА Математика және механика институтында
кіші, аға ғылыми қызметкер, лаборатория меңгерушісі,
1985–91 ҚазМУ-да (қазіргі ҚазҰУ) кафедра меңгерушісі және декан,
1991–97 Қазақ химия-технология институтының ректоры
қызметтерін атқарды.
Негізгі ғылыми еңбектері вольтерлік емес трикоми операторы
проблемасын шешуге арналған. Сондай-ақ ол гиперболалық,
эллипстік және аралас типтегі теңдеулер үшін локальді емес
шекаралық есептердің спектрлік теориясын құрды. Қазақстан Ленин
комсомолы сыйл. лауреаты (1978).
Асқар Жұмаділдаев

Асқар Серқұлұлы Жұмаділдаев (25 ақпан 1956 жылы, Қызылорда
облысы, Шиелі ауданы, Шиелі кенті) – белгілі қазақстандық ғалым
және қоғам қайраткері, физика-математика ғылымдарының докторы
(1988), профессор (1990), Қазақстан ҰҒА-ның академигі, 12-
шақырылған Қазақ КСР Жоғары Кеңесінің және 13-шақырылған
Қазақстан Республикасы Жоғары Кеңесінің депутаты.
Асқар Жұмаділдаевтің негізгі ғылым-зерттеу
еңбектері Ли алгебрасының когомология теориясына
арналған. Ол оң сипаттамалы Ли алгебрасының
когомологиялары мен деформацияларын және олардың
қолдануын зерттеген. Векторлық өріс алгебрасының
бөлшектенбейтін кеңеюін есептеген. Ассоциативті емес
алгебраның тепе-теңдіктерін тапты. Қазақстан
президентінің жалақысын тұңғыш болып есептеген
математик ұялы телефонды мүлде ұстамайды. Ол
«Төрткен» және «Төртқара» алгебрасын ойлап шығарған
қазақтың тұңғыш математигі.
Мұхтарбай Өтелбаев

Мұхтарбай Өтелбаев (3 қазан 1942 жыл, Жамбыл облысы, Қордай
ауданы Қаракемер) – физика-математика ғылымының докторы (1978),
профессор (1982), Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының академигі
(2003). 1969 Мәскеу мемлекеттік университетін бітірген.
1973–2000 жылдары Қазақстан Ғылым Академиясының Математика
және механика ғылым-зертттеу институтында, ҚазҰУ-да, Жамбыл
педагогикалық институтында, Қарағандыдағы Қолданбалы математика
ғылымының зерттеу институтында, ҚазҰПУ-да ғылыми-зерттеу
жұмыстарымен айналысып, басшылық қызметтер атқарды.
Негізгі ғылыми еңбектері
Функционалдық анализ және оның қолданыстарына,
дифференциалдық операторлардың спектрлік теориясына,
функционалдық кеңістік теориясына, есептеу математикасына,
шекаралық есептердің жалпы теориясына арналған. 160-тан астам
ғылыми жарияланымның, оның ішінде 2 монографияның авторы. 5
патенттің иегері.
Шығармалары:

Весовые функциональные пространства и спектр дифференциальных
операторов (соавтор), М., 1988;

Оценки спектра оператора Штурма-Лиувилля, А.-А., 1990.

Ақпарат қорғау мен криптография негіздері Астана 2003 ж.
Уалбай Өмірбаев

Уалбай Утмаханбетұлы Өмірбаев
(1960 жылы 7 мамырда Түркістан
облысы, Ордабасы ауданы, Төрткөл
ауылында дүниеге келген) —
Қазақстандық математик-алгебраист,
физика-математика ғылымдарынығ
докторы. Еңбек жолын 1986-1989
жылдар аралығында әл-Фараби
атындағы ҚазҰУ-дың жоғары алгебра
кафедрасының ассистенті болып
бастаған. 1989-1991 жылдары ҚазҰУ-
дың аға оқытушысы, 1991-1995
жылдары доценті атанған.
1993-2007 жылдар аралығында Испанияның Овиедо,
Канаданың Манитоба, Бразилияның Сан-Паулу, АҚШ-тың
Вашингтон, Мичиган, Кливлен, Майами
университеттерінде, Францияның Марсель-Люмини
атындағы математика орталығында, Германияның Макс
Планка атындағы математика институтында дәріс оқыған.
2007 жылдан бері Детройттағы Уейн университетінде сабақ
береді. 2001 жылы 30 жыл бойы шешілмеген жапон
математигі М.Нагатаның, 2004 жылы ағылшын математигі
П.Конның есебін шешкен.
Қорытынды

Математика адамзаттың жаратылысты тануында,
мемлекеттердің ғылыми дамуына Қазақстанда математика жақсы
дамыған ғылымдар санатында. Бастауын әйгілі Әл-Фарабидан
алатын Қазақстан математикасының дамуына және оның
өркендеуіне атақты ғалымдарымыз,академиктер О.Жәутіков,
Ө.Сұлтанғазин, Қ.Қасымов, Т.Кәлменов үлкен үлес
қосты.Еліміздің тәуелсіздігі жылдары ерекше жетістікке жеткен
ғалымдар М.Өтелбаев, Ш.Смағұлов, Б.Жұмағұлов, Н.Данаев,
У.Өмірбаевтар Мемлекеттік сыйлықтың лауреттары атақтарын
алды. Осындай ғылыми жетістіктерді жастарға жеткізіп, оларды
ғылымның жаңа шыңдарына жетелеу ғалымдар мен математика
мұғалімдерінің негізгі мәселесі болып табылады.
Қазақты алып шығар жалғыз жол ғылым екенін ұрпағымыз
білу керек.
Пайдаланылған ресурстар тізімі

1.https
://kopilkaurokov.ru/matematika/prochee/k_azak_standag_y_matiem
atika_g_alymdarynyn_zhietistighi_tak_yrybyndag_y_g_ylymi
_

2. https://massaget.kz/layfstayl/bilim/zharatylystanu/45116/

3. https://kk.wikipedia.org/wiki/Санат:Қазақстан_математиктері
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Денелердің өзара әрекет энергиясы

НАТУРАЛ САН ЖӘНЕ НӨЛЬ

Мұсылман мәдениеті

АЛГЕБРА АҒЫЛШЫН ТІЛІ

Ықтималдық теориясының басты түсініктері және теоремасы. Моменттер. Дисперсия. Орташа квадраттық ауытқулар

Грек математикасының Римдік дамуы

Квадрат теңдеулерді шешудің әр түрлі тәсілдері

ЫҚТИМАЛДЫҚ ТЕОРИЯСЫ ТУРАЛЫ

АУКЦИОН - сұрақ

Гипотезаға жалпы түсінік

Пәндер