Майда еритін витаминдер. Витаминдердің маңызы

Презентация қосу

Дәрумендер
Жоспар:
1. Витаминдердің маңызы.
2. Витаминдердiң ашылуының
қысқаша тарихы
3. Витаминдердiң кластары. Майда
және суда еритiн витаминдер.
Витаминдердің маңызы.
Витаминдер - химиялық табиғаты әр түрлі
органикалық заттар. Витамин латынша vіtа
— өмір, тіршілік; vitman — тіршілік амині
деген мағынаны білдіреді. Олар тағамдық
заттармен организмге түсіп, зат алмасуға,
организмнің өсіп-өнуіне әсерін тигізеді.
Организмнің қорғаныштық қабілетін
арттыруда витаминдердің атқаратын
міндеті өте зор.
Адам ағзасында витаминдер жетіспеген
жағдайда патологиялық жағдайлар –
авитаминоздар болуы мүмкін. Бұл жағдайларда
витаминдердің биологиялық қызметіне байланысты
метаболизмнің белгілі бір кезеңі зақымдалады да, ол
сәйкес симптомдар түрінде көрінеді. Мысалы, В12
витамині жетіспегенде - қатерлі анемия пайда
болады, В1 витамині – Бери-Бери полиневриттің, С
витамині – цинга, Д витамині – рахит ауруларын
туғызады.
Витаминдердiң ашылуының
қысқаша тарихы

1881 жылы орыс дәрігері Н.И.Лунин өз
эксперименттері негізінде тамақ
құрамындағы қандайда бір ерекше
заттардың болмауынан ауруға ұшырауын
анықтады.

1911жылы поляк ғалымы К.Функ
тазартылмаған күрішпен қоректенген
көгершіндерді сал(паралич) ауруынан
емдеген затты күріш кебегінен алды. Ол бұл
затты витамин(лат.vita-тіршілік)деп атады.
Витаминдердiң ашылуының
қысқаша тарихы
19 ғ. өнiмдердiң тағамдық құндылығы – олардың құрамында ақуыздардың, майлардың,
көмiрсулардың, минералды тұздардың және сулардың бар болуымен анықталады. Кейiн тәжiрибеде
көптеген аурулардың пайда болу тағамда құнды заттардың жетiспеушiлiгiнен екендiгi түсiндiрiлдi.
Мысалы, соғыс тарихында тағамда жаңа еттiң және көкөнiстiң жоқ болуы цинга ауруына алып келiп
соқты. Цинга ауруымен көбiнесе моряктар ауырған. Көпке белгiлi Васко да Гамма экспедициясының
Индияға саяхатында 160 адамның 100-i цингадан қайтыс болған. Бұндай аурулардың қатарына
рахитты жатқызуға болады. шығыстағы тұрғындар тек күрiшпен тамақтанғандықтан, оларда бери-
бери ауруы тараған. Бұл бұлшық еттiң атрофинiн, қалтырауға, нерв жүйесiнiң параличiне, ең соңында
өлiмге әкелiп соғады. Көп жылғы тәжiрибеде бери-бери, цинга, рахит ауруларынан күнделiктi тағамға
әртүрлi өнiмдердiң түрiн енгiзу арқылы құтылуға болатындығы анықталды. 19 ғ. Соңына қарай бұл
аурулармен күресу тәсiлдерi табылды. Бұл ауруларды емдеу витаминдердiң ашылуымен белгiлi болды.

Витаминi орыс ғалымы Н.И.Лунин ашты. Ол 1880 жылы ақ тышқандарға тәжiрибе жасады. Ол
тышқандарға жасанды дайындалған таза өнiмдер қоспасынан тұратын тағаммен сүттiң майы, сүттiң
қанты, минералды тұздардан және суды бердi, олар салмағын жоғалтып өспедi, ал 20-30 күннен кейiн
бiртiндеп өле бастады. Ал сонымен қатар басқа тышқандарға арнайы жасанды тамағына кәдiмгi табиғи
сүттi қосып берiп отырған, ол тышқандар өсiп, әрi қарай көбейген. Бұл тәжiрибенiң негiзiнде ғалым
Н.И.Лунин қорытындыға келдi, сүтте казеин, қант, май, тұздардан басқа тағам үшiн алмастырылмайтын
заттың бар екендiгiн бiлдi. 1896 ж Ц.Эйкман аса маңызды зерттеу жүргiздi. Күрiштiң қабығында бери-
бери ауруынан қорғайтын белгiсiз заттың бар екендiгi мәлiм болды. 1911ж К.Функ күрiштiң қабығын
кристал түрiндегi биологиялық активтi затты бөлiп алды. Бұл заттың 1мг бери-бери ауруынан өлейiн деп
жатқан көгершiндi сақтап қалды. Бұл заттың құрамында амин тобы болды және ол аминдердiң кейбiр
қасиетiн бердi. К.Функ 1912 жылы басқа осындай қосылыстарды витаминдер деп атауды ұсынды. Латын
тiлiнен vita- өмiр, vitamin- өмiрдiң аминi.
Қазiргi кезде 30-ға жуық витамин
белгiлi. Бұдан басқа табиғаты бойынша
витаминге жақын жүздеген қосылыстар
белгiлi болды. 20 витаминнiң химиялық
құрылысы анықталған. Бiздiң елiмiзде
халықтың және ауылшаруашылығының
жанураларының вмтаминге қажеттiлiгiн
толық қамтамасыз ететiн витамин
зауыттарының ең сетi құрылды.

Қазiргi витаминдердiң химиялық
құрылысы белгiсiз болып қалды, оларды
латын әрпiмен (А, В, С, Д және т.б.)
белгiледi. Кейiн витаминдердi
физиологиялық әсерiмен және химиялық
табиғатына қарай атауларымен атайтын
болды.
Витаминдердiң кластары.
М
Су ай
да да
ер ер
иті ит
C нд
ін
ер
D де
р
B1 H

E A
B6 B12
B2 K
Майда еритін витаминдер

Каротиноидтар (А витамині)

А вит жетіспегенде -
өкпенің қабынуы, туберкулезге
ұшырау тез жүреді. Көптеген
инфекциядан қорғайтын
А витамин көздері – жануарлар лизоцим ферментінің түзілуі
өнімдері – балықтың майы, сиырдың майы тоқтайды, түнде көрмеу, тауық
және бауыр. Өсімдіктерден тамырлы соқыр аурулары дамиды.
жемістерде сәбіз, брюква, қызылша, асқабақ
және т.б. крапива, клевер, люцерн. А вит
ересек адамдар үшін тәулік бойынша 1-2,5
А витаминінің 2 түрі бар
мг н/е 2-5мг.

А1 - ретинол
А2 - дегидроретинол
А1 витаминінен өзінің
Витаминнің мол мөлшері ағзаға теріс эмпириялық және құрылыстың
әсер етеді – гипервитаминоз деп атайды. формуласымен ерекшеленеді. А1 –
С20Н30О- 5 қос байланысы бар.
А2 - С20Н28О-6 қос байланысы бар
3
т
қ
ж
а,
х
Кальцеферол (рахидке қарсы витамин)
ж
и
ас
м
ы Д витаминінің жетіспеушілігінен -
и
л сүйектегі фосфор және кальцийдің
я
ө алмасуы бұзылады. Жасөспірімдерде
л
сі рахит ауруы пайда болады. грек тілінде
ы
м – rhаchis- жұлын
қ
ді
та
к Д витамині балық майында, ұсақ қоректенуші және құстардың бауырында,
Еб
те
и
в сүтте, сары майда, жұмыртқаның сарысында. Д вит мол мөлшері жазғы сүтте және
р
ға
и одан алынған сары майда болады.
д
та
т
е,
ым
б
и
б
ұ
ні
е
р
л
ш
гі
а
лі
қ
б
та
о
,
л
ү
а
р
д
м
Суда еритін витаминдер

Тиамин, аневарин(В1) - Жетіспеушілігінен – бери-бери ауруы дамиды.
Полиневрит –нервтің дегенеративтіөзгеруі жүреді, соңында параличке әкеліп
соғады. Тағы судың алмасуы бұзылады, асқазан ішек жолының моторлы және
секреторлы функциясын бұзады. Аурудың асқа тәбеті шаппайды, салмағы
төмендейді. Тәуліктік қажеттілігі- орташа 2-3мг. Жануарлар және өсімдіктер
тағамының өнімдерінде (тазаланбаған күріште, ірі ұнтақты ұнда, бұршақ тамырлы
жемістерде, ашытқыда, бауырда, бұлшық етте, бүйректе, бастың миында болады. В1
– витаминінің көзі- нан.
Рибофлавин (лактофлавин) В2 вит жетіспеушілігі зат алмасуда амин
қышқылдарының пайдалану бұзылады да, яғни ақуыздың синтезі төмендейді. В2
витамині көзі ашытқыда, ет өнімдері (бауыр, бұлшық етте, бүйректе, мида) балық
өнімдері, жұмыртқада, сүтте.
Никотин қышқылының амиді РР- витамині жетіспегенде өте ауыр ауру –
пеллагра- қабыршақтанған тері- терінің жаралануы, нерв жүйесінің жаралануы,
асқорытудың бұзылуы, (іш өту) жүреді. РР витаминінің көзі – ірі және ұсақ мүйізді
малдардың бауыры мен бұлшық еттерінде, нанда, картопта болады. РР вит мол
мөлшері күріш және астықтың қауыздарында (отруби) ашытқыда болады.
Пиридоксин В6 – жетіспеушілігі –ақуыздың алмасуын бұзады, саусақтың іріндеуін,
терінің жарақаттануы (дерматит ауылшаруашылық және үй жануарларында қабан, тауық,
итте) нерв жүйесінің бұзылуынан қалтырау, эпилепсияны, бойдың өспеуі, анемияның
өсуі, терінің жарақаттануы жиіреді. Тәулігіне адамға 1,5-2,0 мг В6 –витамині қажет.
Жануарлар және өсімдіктердің өнімінде болады.

ЦианкобаламинВ12 – витаминінің жетіспеушілігі қан аздық (анемия) ауруының
ауыр түрі туындайды. Эритроциттер азаяды және жүйке жүйесі бұзылады. Бұдан басқа
асқазансөлініңғ қышқылдығының бірден төмендеуі байқалады. Қан аздықтың қауіпті
түрімен емдеу ол күнделікті тағам рационына бауырдың мол мөлшерін енгізу болып
отыр. В12- витаминінің жетіспеуі көмірсу мен май алмасудың бұзылуына әкеліп соғады.
В12-витамині өсімдіктерде кездеспейді. Жануарлар өнімдерінен ірі малдар мен
тауықтардың бауырында мол мөлшерде болады.Дені сау адамның ағзасында (ең бастысы
бауырында) шамамен 1 мг В12 витамині болады.
Аскорбин қышқылы Тағамда С дәруменінің жоқ немесе аз мөлшерде болуы
адамдарда, теңіз шошқасында, маймылда цинга немесе скорбит ауруы дамиды. С
гиповитаминозы ағзаның әртүрлі жұқпалы ауруларға тұрақтылығын төмендетеді және
шаршау, ұйқыкелу және бас ауруы, тәбеттің жоғалуы артады. Ары қарай жүректің соғуы
жиілеп және қан тамырларының қабырғасы зақымданады, қызыл иектің қанауы
жоғарлайды, тіс сүйектері зақымданады. Цинганың ауыр түрі адамды өлімге әкеліп
соғады.

Ұқсас жұмыстар

Витаминдердің адам ағзасы үшін маңызы

Витаминдер. Витаминдердің адам ағзасы үшін маңызы

Тағамдық өнімдердегі витаминдерді сақтау жолдары

Мал организмінде майда еритін витаминдердің биомедициналық қасиеттері

Алициклды витаминдер қатары

Сырт көрінісі сары май түсті зат

Витаминдердің жіктелуі

Майлар және олардың тамактанудағы маңызы. Дәрумендер. Дәрумендердің жетіспеушілігі. Дәрумендердің жіктелуі

Витаминдерге жалпы сипаттама

Д’’ ДӘРУМЕНІ

Пәндер