Балалардың сөздік қорын байыту сабақтары

Презентация қосу

М. Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті

№15 Практикалық сабақ
Тақырыбы:«Бала өмірінің алғашқы жылының
психикалық дамудың негізгі бағыттары»

Орындаған:Иманжан Жаннат
Тобы:Дов 20-1
Оқытушы:Оспанбаева А. Р
Жоспары:
1.Бір жастағы балалардың әлеуметтік жағдайы және анатомиялық
физиологиялық дамуы. Бала тілінің даму барысында дербес сөзді
мәні.Баланың дербес сөздері түсінуі. Автономиялық сөйлеу әрекетіне
көшуі.Өзіне ғана түсінікті дербес сөздің ерекшеліктері.
2.Баланың актив және пассив сөздер
Бала физикалық, психикалық және әлеуметтік тұрғыда баланың дамуы өте
тез, аз уақыт ішінде дәрменсіз жаңа туған нәрестеден туа біткен
реакциялардың аз жиынтығымен үлкен жолды еңсеріп, белсенді сәбиге
дейін өтеді, ол қарап, тыңдауға, әрекет етуге, көмек алуға, қуануға
қабілетті.
Баланын сөйлеу тілі дамуын
екі негізгі кезеңге бөледі:

Сөйлеу тілі шыққанға дейінгі (баланың Сөйлеу тілі шыққан кезең.(бір жастан кейін).
туылған кезінен бір жасқа дейін) Мектеп жасына дейінгінің алдыңғы кезеңі бір
Сөйлеу тілі шыққанға дейін кезеңді жастан үш жасқа дейін созылады.Сөйлеу тілі оны
дайындық кезең деп атайды.Өйткені бұл құрайтын компоненттері бойынша дамиды: дыбыс
кезде сөйлеу тілін меңгеруге дайындық айтуы,сөздік қоры,грамматикалық құрылысы.
Баланың бірінші сөздері жалпылама мағынада
жүреді.Баланың туылған кезінен бастап
қолданылады (бір сөзбен немесе дыбыс
дауыс реакциялары пайда болады.Олар тіркестерімен бала затты,сезімін,өтінішін
айқай және жылау.Бірақ бұлар әліде білдіреді).Мысалы, «су» деген «мынау су», «су
адамның сөйлеу тілінің дыбыстарынан бер», «су суық» дегенді білдіруі мүмкін.Баланы тек
бөлек. ситуацияға қарай түсінуге болады.Сондықтан бұны
Сөйлеген адамға басын бұрып және оның ситуациялық сөйлеу деп атайды.Бұндай сөйлеуде
артынан көзімен қарайтын болады. бала жест және мимика көп қолданады.
• Алғашқы кезде сәбидің сөзі үлкендердің сөзіне аздап қана ұқсайтын
болады. Мұндай сөзді дербес ( автономиялық) сөз деп аталады. Тіпті
кейде үлкендер пайдаланбайтын сөздерді де қолданады. Мысалы олар
мағынасы бірдей бір сөздің өзін үш түрлі етіп айтады. (ням-ням, мам-
мам,ня-ня) тамақ ішемін деген сөзі және баланың мұндай дербес
сөздері үлкендердің нағыз сөзінен бұрмаланып алынған сөз болады.
Мысалы: сүт- түт, шәй-тәй, ішемін-тем.
• Автономды сөйлеу балада тез ( әдетте жарты жыл көлемінде) өзгеріске
түсіп, жылдам жойылып кетеді. Айтылуы және мәні жағынан түсініксіз
сөздер «үлкендердің» сөзімен алмаса бастайды.
Баланың сөздік қорының дамуы 2-3 жастың арасында белсенді болады.Әр
түрлі авторлар баланың сөздік қорының толуы жайында әр түрлі сандық
мәліметтер береді.Ең көп таралған мәліметтер мынандай:

1ж. 6 айда – 10-15 сөз;
2ж. Соңында – шамамен 300 сөз
3ж.қараған шағында -1000 сөздің көлемінде.

3 жасқа қараған шағында балада сөйлеу тілінің грамматикалық жағы
қалыптаса бастайды.Алғашқыда бала өзінің өтініштерін бір сөзбен
білдіреді,содан кейін қарапайым фразалармен.(«Апа Мина шай іш»-
Апа,Амина шай ішеді.).
Осы кезеңде балалардың ересектерді түсінуі сөйлеу қабілетіне қарағанда
жоғары болады.
2. Баланың актив және пассив
сөздері

Пассив сөздер сирек
Актив сөздер – күн сайын жиі пайдаланылатын, мән-мағынасын
қолданылатын сөздер. түсінгенмен, күн сайын
Ауызша сөйлеуде (оның диалог қолданылмайтын сөздер. Мұндай
және монолог түрлерінде де) актив сөздерге, көбінесе, ғылыми-
және пассив сөздер болады. техникалық атаулар және ескірген
сөздер жатады.
Балабақшада сөздік жұмысын жүзеге асыратын
сабақтардың бірнеше
түрі бар. Олар:
1) Балалардың сөздік қорын байыту сабақтары;
2) Сөз мағыналарын меңгерту сабақтары;
3) Сөздерді бейнелі қолдануға үйрету сабақтары.
Бұл сабақтардың қай-
қайсысында да төмендегідей әдістер қолданылады:
1. Бақылау әдісі;
2. Сурет қарастыру әдісі;
3. Техникалық құралдарды қолдану әдісі;
4. Көркем шығарманы, оқу, жаттау, талдау әдістері.
Бірінші кезеңде (сөйлеу тілі шыққанға
дейінненбылдырға дейін) айқай мен алғашқы
вокализациясы бастапқы болады.Бұл кезеңде Екінші кезең – «былдыр кезеңі».Бұл кезде
негізгі назар дауыс реакцияларының балада дыбыстық белсендігі дамиды,өз
интонациялық сипатына айқайын бақылай бастайды, әрі қарай есту
аударылады.Баланың айқайына анасының түйсігінің (есту анализаторы арқылы әр түрлі
жауабының маңыздылығы зор екенін дыбыстарды қабылдап, ажыратып, бойға
ескереді.Сөйлеу тілінің дамуынң бірінші сіңіру процесі ) дифференциациясы
кезеңінде балалардың акустикалық байқалады.
тітіркендіргіштерді ажырату мүмкіндіктері Шетел ғалымы
байқалады.
П.Менюк сөйлеу
тілінің дамуын
өзгеше қарастыра
отырып, оны 5
Үшінші кезең – бір сөздік деңгейде қарым-
кезеңге бөледі: Төртінші кезең-екі сөздік деңгейде қарым –
қатынасқа түсу.Осы бастан баланың сөйлеу қатынасқа түсу.Бұл синтаксистың дамуының
тілінің нақты дамуы басталады.Сөйлеу тілін бастауыш кезеңі.Сөйлеу тілінің
қабылдауында да, сөйлеуінде де сапалы грамматикалық категорияларын меңгеруі
өзгерістер байқалады.Балада айтылған бесінші кезеңде басталады.
сөздің ұзақтылығын байқай алатын
мүмкігшілік туады.Моторлы және сенсорлы Қарастырылған кезеңдерге бөлу сөйлеу
сөйлеу тіл арасында алғашқы рет өзара тілінің дамуының кешеуілдеу және
байланысы пайда болады. бұзылуының механизімін түсінуге
мүмкіншіліктерін кеңейтеді.
Назарларыңызға рахмет

Ұқсас жұмыстар

Балалардың сөздік қорын дамытуға арналған жаттығулар

ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

Балабақшадағы балалардың тілін дамыту әдістемесі

Сөздік қорларын байыту

Балалардың тілін дамыту жүйесіндегі лексикалық, синтаксистік, стилистикалық жаттығулардың маңызы туралы ақпарат

ЕТІСТІКТІҢ ШАҚТАРЫ

Математиканы оқытудағы дайындық кезеңі

Тілдік қанығу мектеп жасына дейінгі балаларға тілді оқытудың тиімді технологиясы ретінде

Менің ойыншықтарым

Тіл дамыту әдістемесінің курсы

Пәндер