Қазіргі қазақ әдеби тілінің функционалды стильдері

Презентация қосу

Қазіргі қазақ әдеби тілінің
функционалды стильдері.
Ауызекі сөйлеу стилі, оның
қолданыс аймағы мен қызметі

Орындаған:Абдуманапова Дилфуза
Ағыбай Асылжан
Төленова Назерке
• Функционалды стильдер –
стилистика ғылымының негізгі
категориясы. Функционалды
стильдер тілдің қолданысымен,
қызмет ету ерекшеліктерімен
тікелей байланысты, шынайы
қарым-қатынаста, сөйлеуде,
мәтінде көрінеді.
Функционалды стильдердің
қалыптасуына әсер ететін
факторлар неше топқа бөлінеді?
Функционалды стиль термині – орыс
тіл білімі ғалымдарының танымынан
туындап, қалыптасқан ғылыми атау.
Лингвистикада функционалды стиль
мәселелерімен айналысқан ғалымдар
В. Виноградов, Г. Винокур, Л. Щерба, Р.
Будагов, М. Кожина «функционалды
стильді – тарихи және әлеуметтік
категория» ретінде түсіндіреді.
В.В. Виноградовтың функционалды
стиль жөніндегі ой-пікірі қандай?
• Ғалымдар арасында функционалды стиль
ұғымы туралы екі түрлі көзқарас бар: біріншісі,
функционалды стильдер әдеби тілдің түрлері;
екіншісі, функционалды стильдер – тілдесімдік
құбылыс, яғни тілдесім стильдері. Екінші
көзқарас доминанттық көзқарас, сондықтан бұл
пікір басым көпшілік ізденістердің ғылыми негізі
болып табылады. А.Байтұрсынұлы функционалды
стиль ұғымын тілдік және тілдесім деп түсінген,
ғалымның пайымдауынша функционалды стиль –
«сөйлеудің» бір түрі.
Стиль туралы М.Серғалиевтің тұжырымы
қандай?
• Функциональдық стильдердің ішінде ерекше тілдік жүйеге құрылған
ауызекі сөйлеу стилі қазақ ұлттық әдеби тілінің жіктелуінде айрықша
орын алады.
• Тұрмыстық қарым-қатынаста ауызекі сөйлеу тілі қолданылады. Оның
өзіне тән фонетикалық, лексикалық, морфологиялық, синтаксистік
ерекшеліктері бар. Ол тұрмыстың, күнделікті қарым-қатынас тілі болса
да, функциональдық стильдердің негізгі жүйесін құрайды. Ауызекі сөйлеу
стилінің өзіне тән ерекшелігі алдын ала дайындықты қажет
етпейтіндіктен, еркін қолданысқа түседі, сондықтан ауызекі сөйлеу
тілімен тығыз байланыста жұмсалады.
Ауызекі сөйлеу стилінің лексикалық ерекшеліктеріне тоқталыңыз
бейресмилік;

СӨЙЛЕУДІҢ
• Ауызекі сөйлеу стилі негізгі ЕРКІНДІЛІГІ;
тілдің қызметімен қарым-
сөйлеу қарым-
қатынас функциясын қатынасының
атқарады,тікелей хабар берудің экспрессивтілігі;
айрықша формасын құрайды.
ТІЛДІК ТӘСІЛДЕРДІ
Ауызекі сөйлеу тілінің тілдік СҰРЫПТАУДЫҢ
белгілері оның қызметінің ҚАЖЕТСІЗДІГІ;
ерекше шартын анықтайды.
Ауызекі сөйлеу стилінің сөйлеудің
морфологиялық ерекшеліктері автоматтығы;
қандай? Сөйлеудің мазмұны
диалогтық форма мен
қарапайымдылық.
• Қазіргі таңда ауызекі сөйлеуде сленг, жаргон сөздерді көп қолдану
белең алды. Лингвистердің зерттеуі бойынша сленг сөздер 13-23 жас
аралығында кеңінен қолданылады. Сонымен қатар, жастар
арасындағы жаргон сөздерден бөлек, әскери, журналистік,
қылмыстық сленгтер де бар. О баста аталмыш сөздер жасырын
топтар арасында, ұйымдардың бір-бірімен қарым-қатынасы
нәтижесінде,құпия ақпараттармен араласу нәтижесінде жүзеге асқан.
кейін жастар арасында қолданысы артып, сәнге айналған. Өзіміз
білетіндей әр өңірдің өзіне диалект сөздері бар. Әр мамандықтың
өзіне термин сөздері бар. Сол секілді ғылымға сленг сөздер де іштей
енді. Сленг сөздер дөрекі әрі көңіл-күйді білдіретін сипатта болады.

Если че, Кеше сені бір
кешке Базар чувакпен тіреліп
Басым
тусовкаға жоқ! қалды деватр ғо типа шарит
барам Қумашы?! өзінше боп
етпей қалд
отсың ғо
Сленг сөздерді әдеби
нормаға айналдырыңыз
• Раха- • құлақтан тепті-
• Қумашы- • қораға кірді-
• Лақтырып кетті-
• Өшіп қал-
• Сындырып алғансың ғо-
• Базар жоқ- • Маяк тастау-
• Забей- • Құлаққа лапша ілді-
• Днюха- • Аваң жынды екен-
• Кешке если че маған қарай тартыл-
• Хата- • Ағашка грамтно айтып тастады-
• Кароче- • Ана районда тірліктер бар, соларды
• Типа- добавить етіп тастау керек-
• Кеше бір типпен тіреліп қалдыым,
• Ботан- орнына қойып тастадым-
• Чувак- • Мамка батяларың курста ма? –
• Аваң жынды екен- • Өзіне көп алады
Топтық тапсырма
1. Функционалды 1. Публицистикалық стильдің
стильдің зерттелуі ерекшеліктері шағын
2. Ауызекі сөйлеу стильдерге (подстиль) бөлу
стилінің лексикасы 2. Ауызекі сөйлеу стилінің
мен фразеологиясы ерекшеліктері, әдеби тіл
формасына қайшы келетін
тұстары
Тест
1.Жазба тілдің стильдік 3.Тілдесу үстіндегі қойылатын
тармақтарын көрсетіңіз. талаптар қалай аталады?
А)Ауызекі сөйлеу стильі А)коммуникативтік талап
В) Ғылыми стиль, сөз мәдениеті В) грамматикалық талап
С) жүйелі сөйлеу мәдениеті С) лексикалық талап
Д) Көркем әдебиет стилі Д) мәнерлеп сөйлеу талабы
Е) мақала, баяндама Е) ғылыми стиль тұрғыда

2. Ауызекі сөйлеу тілінің
стильдік ерекшелігін табыңыз. 4. Стильдің қанша түрі бар?
А)үндемей тыңдау А) 4
В) қарапайым сөздерді қолдану В)5
С) тіл тазалығын сақтау С) 6
Д) қыстырма сөздерді қолдану Д) 3
Е) диалогке құрылмайды Е) 2
5.Бұлт көлеңкесімен түтеген дала 7. Бірін-бірі бетпе бет көріп отырған
үнсіз бағынып, жаңбыр күтуде еді. екі не одан да көп адамдардың
Жел ұйытқытып қара жолдың өзара пікір алысуы, түсінісуінде қай
күлгін шаңын көкке көтерді. Мәтін стиль қолданылады?
қай стиль үлгісінде жазылған? А)Ғылыми стиль
А)Ғылыми стиль В) Көркем әдебиет стилі
В) ресми стиль С) Жазба тіл
С) Көркем әдебиет стилі Д) ауызекі сөйлеу стилі
Д) мақала, баяндама Е) мақала, баяндама
Е) ауызекі сөйлеу стилі
8. Ақуыз синтезі” қай стильге
6. Стилистика қай тілдің сөзі? жатады?
А)Араб А)Ғылыми стиль
В)Латын В) ауызекі сөйлеу стилі
С)Орыс С) Көркем әдебиет стилі
Д)грек Д) публицистикалық стиль
Е)француз Е) ресми стиль
9.Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы 11. “Хаттама, мінездеме,
Қиыннан қиыстырар ер данасы.......
Өлең қай стильде жазылған? хабарлама” стильдің қай түріне
А) Әдеби стиль
жатады?
В) Көркем әдебиет стилі А) публицистикалық стиль
С) Ғылыми стилі В) Ғылыми стиль
Д) ауызекі сөйлеу стилі С) ресми стиль
Е) іс-қағаздар стилі1
Д) әдеби стиль
Е) ауызекі сөйлеу стилі
10. Құрмалас сөйлем дегеніміз кем
дегенде екі жай сөйлемнен тұрып,
күрделі ойды білдіреді..... Мәтін қай
стиль түріне жатады?
12. Ресми іс-қағаздар түрін
көрсетіңіз.
А) ресми стиль
В) ауызекі сөйлеу стилі А) мақала
С) әдеби стиль В) роман
Д) Ғылыми стиль С) кейіптеу
Е) публицистикалық стиль Д)өтініш
Е) шығарма
15. Экспрессивті сөздер, мақал-мәтелдер, тұрақты
тіркестер, сөйлемдер, неологизмдер, сұраулы,
13. Газет журналдар тілі қай лепті сөйлемдер қандай стильдің сипатына сай
стильге жатады? келеді?
А) публицистикалық стиль
А) публицистикалық стиль
В) Ғылыми стиль
В) Ғылыми стиль С) ресми стиль
С) ресми стиль Д) Көркем әдебиет стилі
Е) ауызекі сөйлеу стилі
Д) әдеби стиль
16. “Айтпақшы”, “тәйірі”, “ұят-ай” сияқты сөздер
Е) ауызекі сөйлеу стилі қолданылатын стиль түрін анықтаңыз.
А) публицистикалық стиль
В) Ғылыми стиль
14. Өмірбаян, кепілхат қай стиль
С) ресми стиль
түріне жатады?
Д) әдеби стиль
А) публицистикалық стиль
Е) ауызекі сөйлеу стилі
В) Ғылыми стиль 17. Сөйлем соңынан қойылатын тыныс белгіні
табыңыз.
С) ресми іс-қағаздар стилі
А) сызықша
Д) әдеби стиль В)сұрау, леп белгісі
Е) ауызекі сөйлеу стилі С)үтір
Д)жақша
Е) Қос нүкте
Рефлексия
Назарларыңызға рақмет!

Ұқсас жұмыстар

СӨЗДІҢ ФУНКЦИОНАЛД

Шығарманың тілі

Публицистикалық стильдің тіл ерекшеліктері

ӘДЕБИ ТІЛГЕ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

Ауызекі Көркем сөйлеу стилі әдебиет стилі

Әдеби тіл жайында түсінік

Ресми іс қағаздары тілінің сөз бедері

Функционалды грамматикалық категория ұғымдары туралы кейбір мәселелер

Қазіргі қазақ әдеби тілі

Қазақ жазба тілін сипаттайтын тілдік деректер

Пәндер