Тілдік таңба

Тіл ерекше сипаттағы таңбалық жүйе ретінде.

Семиотика негіздері

Орындаған: Абдуманапова Дилфуза

Ағыбай Асылжан

Төленова Назерке

‹#›

Жоспар:

І. Кіріспе

Семиотика - хабаршы таңбалар туралы жалпы теориялық ілім;

ІІ. Негізгі бөлім

Жалпы семиотика мен тілдік семиотика;

Негізгі таңба, көмекші немесе жасанды таңба;

Тілдік таңбалардың түрлері.

ІІІ. Қортынды.

‹#›

Таңба. Семиотика ұғымы

‹#›

семиотика - хабаршы таңбалар туралы жалпы теориялық ілім, ол таңбалардың табиғатын, жүйесін, түрлерін, қолдану процесіндегі құбылыстарын, таңбалардың бір - бірімен және өздері білдіретін мағынамен қарым - қатынасын зерттейді.

Жалпы семиотика мен тілдік семиотика

‹#›

Жалпы семиотика бүкіл таңба атаулыға бірдей дәрежеде қолдануға болатын ортақ теория қалыптастыруды көздейді.

Тілдік семиотиканың объектісі - тілдің таңбалық сипатын зерттеу, тілдік таңбалардың тек өзіне ғана тән белгілерін, басқа таңбалар жүйелерінен ерекшеліктерін, таңбаның өзі білдіретін хабармен қарым-қатысын ашу.

Лингвистикалық семиотика біраз мәселеде жалпы семиотиканың қағидаларына сүйенеді, соны басшылыққа алады

Таңба

‹#›

Негізгі таңба

Көмекші не жасанды таңба

графикалық

акустикалық

Заттық таңбалар

Ақша таңбалар

Ымдау, нұсқау таңбалары

Сәуле таңбалар

Семиотикалық таңбалар

Сигнал таңбалар - көру, есту арқылы қабылданатын таңбалар. Мұның қатарына қоңырау, дабыл, темір жолда, су жолында, дала жолдарында, көше бойында қолданылатын алуан түрлі белгілер жатады.

‹#›

Символ таңба көмекші таңбалардың басқа түрлеріне қарағанда анағұрлым күрделі, ол дерексіз, бейнелі ұғымдарды білдіреді. Мұның мағынасы жағдайға қарай түрленбейді, тұрақты болады.

субституттық таңбалар - лингвистикалық семиотиканың негізгі объектісі болып табылатын негізгі таңбалар.

Тілдік таңбалардың түрлері

‹#›

Тілдің негізгі тұлғалары қатарына дыбыс, морфема, сөз, сөйлем жатады.

Дыбыс - тілдің ең кіші материалды бөлшегі. Ол, біріншіден, тілдің өзінен бірер басқыш жоғары тұратын тұлғаларын жасауға материал болса, екінші жағынан, бір тұлғаны екінші тұлғадан айыратын танытқыш белгі қызметін атқарады.

Морфема - атауыштық мәні бар лексемалар мен фонемалар арасындағы аралық категория. Ол - тілдің структуралық тұлғасы, бірақ хабаршы таңба бола алмайды

Сөйлем - сөйлеудегі, пікір алысудағы ең негізгі және бірден-бір коммуникативтік тұлға.

Тілдік таңба

‹#›

Шындығында, тілдік жүйе көмекші, шартты таңбалар жүйесіндей емес, мейлінше күрделі, көп сатылы, көп қабатты, көп элементті жүйе. Тілдегі алуан түрлі тұлғалар тек құрылымдары жағынан емес, мағыналары мен қызметі жағынан да түрлі - түрлі. Олардың ішінде екі жақты да, жартылай екі жақты да, бір жақты да тұлғалар бар. Екі жақтыға сөздер, сөз тіркестері, сөйлемдер жатады. Жартылай екі жақтыға көмекші морфемалар жатады. Бір жақтыға фонемалар жатады.