Публицистикалық стильдің жанрлық типтері

Презентация қосу

Публицистикалық
стиль,
қолданыс аймағы
Орындаған: Ағыбай Асылжан
Терминге Мақсаты:
түсінік :
Публицистика (лат. publіcus – Публицистикалық стильдің негізгі
«көпшілік», «әлеумет») термині мақсаты өмірдегі оқиғалар мен
фактілерді бағалау, философиялық
«қоғам өмірі үшін маңызды
дүниетанымдық көзқарас тұрғысынан
мәселелерді талқылау» деген пайымдау мен түйін жасау болып
ұғымда жұмсалады. табылады.

Публицистикалық стильдің тақырыптық диапазоны

өте кең: саясат, идеология, философия, экономика

проблемалары, қазіргі уақыттың кезектегі

міндеттері, ағымдағы саясат мәселелері, әлемдегі,
Публицистикалық стильдің тілдік ерекшеліктер
Публицистикалық стильде метафора жиі кездеседі, айтылмақшы
зат пен құбылысқа жұрт назарын аудару үшін ол зат пен құбылысты
басқа экспрессивті-эмоционалды реңі бар сөздермен ауыстыруда жиі
қолданылады.
Мысалы: жүгері- дала падишасы, мақта- ақ алтын, көмір- қара алтын
т.б Публицистикалық стильде жалпы
саяси лексика, интернационалды
терминдер жиі қолданылады: жоспар,
съезд, өкімет, елбасы,елорда, мәжіліс,
парламент, Астана т.б
Публицистикалық стильде көркем сөз тәсілдерінің
барлығы, сондай- ақ тұрақты сөз тіркестері, мақал мен
мәтелдер, афоризмдер мол пайдаланылады. М: Кәрі
Қаратау жотасы бүгін ажарлы- ақ.

Публицистикалық стильге тән терминдер көп болады. Мысалы
солардың кейбіріинтервью (сұхбат), репортаж (жергілікті хабар),
хроника (күнделікті хабар), корреспонденция (күнделікті оқиғалар
туралы газет- журналға жіберілген хабар) т.б.
Публицистикалық стиль түрлері

Ауызша
Жазбаша

шешендік сөздер,
радио, теледидар
саяси тақырыпқа шолушылары мен
жазылған газет,
комментаторлардың
журналдардағы
әңгімелері
мақалалар, памфлет,
очерк т. б. шығармалар
Публицистикалық стильдің жанрлық типтері

Газет-
журналдар
Зерттеуші Ф.Жақсыбаева: «Газеттік-
публицистикалық стиль әр түрлі
жанрлармен беріледі. Газеттік-
публицистикалық стильдің
жанрларын екі жанрлық-
стилистикалық топқа бөлуге болады.
Олар: таза газеттік жанр –
ақпараттық жанр және әсер ету
функциясын атқаратын –
аналитикалық жанрлар», – деп екі
топқа бөліп қарастырады.
Репортаж
Р епортаж (латын report – «жеткізу»)
– баспа, радио, теледидарға оқиға орнынан
берілетін ақпарат, әңгіме. Репортаж оқиға
болған жердің топырағында туады.
Сондықтан да репортаж дегеніміз –
оқиғаның өзі. Репортаждың басқа
жанрлардан ерекшелігі – өткен оқиғаны
емес, болып жатқан оқиғаны баяндайды,
соны суреттейді.

Журналист оқиғаны неғұрлым тез, айқын,
әсерлі түрде жеткізсе, ол соғұрлым бағалы,
ықпалды да тартымды болады. Репортаж
өмір шындығына сүйенеді. Тілі нәрлі, стилі
тартымды келеді.
Мақала
Мақала ғылыми және публицистикалық стильмен
жазылады. Автор өзі жазатын мәселені анық білетін және
оны белгілі деректерге сүйеніп баяндай алатын
дәрежеде болуы керек.
Мақала 4 түрге бөлінеді:
● Бас мақала заманымыздың негізгі бағытын,
үкіметтің алға қойған саяси, шаруашылық, мәдени
міндеттерді түсіндіріп, іске бағыт береді;
● Проблемалық мақала шешуді, тексеруді, зерттеуді
қажет ететін теориялық және практикалық
мәселелерді көтереді;
● Насихаттық мақала ғылым, техника, өнер
жаңалықтары заман талабына сай бүгінгі өмірдің
практикалық міндеттерімен байланыстырып
отырады;
● Публицистикалық мақала қоғамдық-әлеуметтік
және саяси маңызы зор оқиғалар мен
құбылыстарды, дәуір тынысын көтеріңкі үнмен,
Радио
Радио тілі қарапайым, түсінікті, тапқыр,
бейнелі, әуезді болуы керек. “Радио тілі” сөзден,
сөйлеуден, әңгімелесуден келіп құралады екен.
Сол сөйлесудің бәрі жай айтыла салмай,
радионың, яғни, ақпарат құралының мақсатын
орындауы керек.
Радионың ерекшелігіне байланысты дыбыс
айрықша рөл атқарады. Сондықтан сөйлегенде
дауысты жоғарылату мен төмендетудің және
екпіннің, үн ырғағының радиода сөйлеу үшін
орны бөлек.
Тілді радиохабарларда орнымен, өзінің
заңдылығымен қолдану тыңдаушыға оңды әсер
етсе, керісінше дұрыс қолдана білмеу көңіл-күйге
ыңғайсыз әсер беретіні белгілі.
Теледидар
Теледидардың негізгі тілі – сөз деуге келіспеске болмайды, -
дейді теоретик-режиссер М.Е.Голдовская өзінің «Көрі
ніс пен сөздің арамөлшері» деген мақаласында.

Кадрде сөйлеу. Мұнда диктордың, шолушының,
коментатордың, хабар жүргізушісінін сөйлеу шеберліктері
талданады, сарапталады.

Телехабарды жасауда сөйлеу тілі мен экран тілін монтаждау
турасында біршама тәжірибеден түйінделген тәсілдер бар.
Кадрде сөйлеу мен кадрден тыс сөйлеуді қабыстырудың да өз
заңдылықтары бар. Сөйлеу тілі мен музыка және дыбысты
үйлестіру тәсілдері турасында айтылады.

Мысалы, телехабарда сөйлеудің өзін өысөа бірақ мән
мағынасын бай етуге болады. Ол үшін, образды сөз, мақал-
мәтел, өлеңдер, классик жазушыларымыздың ел арасына түгел
тараған ойлы да ұтымды тіркестерін телесөзге енгізу керек.
Тележурналистика cөз
жанрлары үш топқа бөлінеді:
а т тық
Ақ п ар
● ар;
р л
жан

ы ж ан р ла
д амал
● Тал

кем
ере кті-көр
● Д
ар.
жа н р л
Әлеуметтік желілердегі
публицистика
Қазақстанда қазіргі кезде ең көп
қолданыстағы әлеуметтік желілердің бірі
nur.kz сайты болып есептеледі. Одан
Басқа да Birge.kz, Ilike.kz, on.kz,
www.kazlife.com, Zhelide.kz сайттары
жұмыс істеуде. Солардың ішінде
Zhelide.kz сайтына келетін болсақ,
Желіде.кз сайты 2011 жылдың тамыз
айында ашылды, сондай аз уақыт ішінде
10000-нан аса қолданушы жинап үлгерді.
Бұл ҚАЗНЕТ үшін өте жоғары көрсеткіш
болып есептеледі. Zhelide.kz сайты қазіргі
күнде жұмыс ісетемейді
Шешендік сөз
Публицистикалық стильдің ауызша түрі —
шешендік сөз. Публицистиканың бұл түрі өте
ерте дамыған. Біздің дәуірімізге дейінгі 335
жылы жазылған Аристотельдің
“Риторикасында” шешендік сөздің құрылысына
жан-жақты талдау жасалынады. 1748 жылы
Ломоносовтың “Краткое руководство к
красноречью” деген кітабы басылып шығады.
Қай халықтың болмасын шешендік өнері оның
мәдениетінің бөлінбес бір саласы болған
Назарларыңызғ
а рақмет!

Ұқсас жұмыстар

Публицистикалық стильдің тіл ерекшеліктері

Иран - Қазақстанның тәуелсіздігін мойындаған алғашқы мұсылман мемлекет

ӘДЕБИ ТІЛГЕ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

Қазіргі қазақ әдеби тілінің функционалды стильдері

Публицистикалық стиль

Стиль және оның түрлері

Ресми іс қағаздары тілінің сөз бедері

Іс –қағаздарының стилі

Мәтіндердің ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық стильдері

Оқылым мәтіні

Пәндер