Іргелес салалас құрмалас сөйлемдер

Презентация қосу

СЕБЕПТІК, ШАРТТЫҚ ҚАТЫНАСТЫ БІЛДІРЕТІН
ІРГЕЛЕС САЛАЛАС СӨЙЛЕМДЕР, ОЛАРДЫҢ
ГРАММАТИКАЛЫҚ СИПАТЫ

Орындаған: Абдуманапова Дилфуза
Ағыбай Асылжан
Қамза Жаннұр
• Профессор Н. Сауранбаев
жалғаулықсыз салаластарды
«іргелес құрмалас» деп атап,
оны салалас құрмаластың
қатарынан шығарып,
салаластар мен
сабақтастардың арасындағы
категория деп қарайды.
Іргелес салалас құрмалас
сөйлемдер

Ауыспалы іргелестер (бірде
Тұрақты іргелестер (үнемі
жалаулықты, бірде
жалғаулықсыз қолданылатын);
жалғаулықсыз қолданылатын).

Іргелес салалас сөйлемдердің өзіне тән қызметі
төмендегідей :
1. Іргелес салалас сөйлемдер сөзді эмоциялы етіп айту қажет
болғанда жұмсалады;
2. Іргелес салалас сөйлемдер сөзді үнемді, жинақы құрап
айту қажет болғанда жұмсалады.
• Тұрақты іргелес салалас құрмалас сөйлемдер грамматикалық-
мағыналық түрлері мынандай:
1. Жалғастық қатынасты білдіретін іргелес салалас құрмалас
сөйлемдер;
2. Мезгілдік іргелес салалас құрмалас сөйлемдер;
3. Қарсылықтық іргелес салалас құрмалас сөйлемдер;
4. Себептік іргелес салалас құрмалас сөйлемдер;
5. Шарттық іргелес салалас құрмалас сөйлемдер;
6. Теңдік қатынасты білдіретін іргелес құрмалас салалас сөйлемдер;
7. Айқындауыштық қатынасты білдіретін іргелес салалас құрмалас
сөйлемдер;
8. Обьектілік қатынасты білдіретін іргелес салалас құрмалас
сөйлемдер;
9. Телінбе компонентті іргелес салалас құрмалас сөйлемдер;
10. Биноминативтік сипатындағы іргелес салалас құрмалас сөйлемдер.
• З.М.Базарбаева Іргелес салалас құрмалас
сөйлемдерді байланыстыратын
амалдарды қарастырады, олар:
1. Бұл конструкцияның компоненттерін
біріктіріп, оны бір синтаксистік тұлға
етіп көрсететін фонетикалық амал бар,
ол – интонация.
2. Іргелес салалас құрмалас сөйлемдерді
байланыстыруға анафористік сөздер
қатысады. Мыс: Кім келді, кім кетті,
оны біле алмады.
Себептік қатынасты білдіретін
іргелес салаластардың жасалу
жолдары:
• І: бастауышы есімше- баяндауышы сол –ІІ: оқиғаға
себеп болған хабар;

• ІІ: бастауышы есімше-баяндауышы сол;

• І: көргендей, көретіндей тұлғалы есімше.
Шарттық қатынасты білдіретін
іргелес салаластардың жасалу
жолдары:
• І: жедел өткен шақ+ бар ғой;
• І: келер шақ есімше+ бар;
• І: жедел өткен шақ/есімше-ған + екен;

• І: өткен шақ етістік +ба;
• І: бұйрық райлы етістік.
Топтық жұмыс
1-топ 2-топ
• 1.Іргелес құрмалас • 1. Тұрақты іргелес салалас
сөйлемнің ерекшеліктері, құрмалас сөйлемдер,
грамматикалық, оның грамматикалық-
функционалдық сипаты; мағыналық түрлері.
• 2.Себептік қатынасты • 2.Шартты қатынасты
білдіретін іргелес салалас білдіретін іргелес салалас
құрмалас сөйлемдер. құрмалас сөйлемдер.
Мысал келтіру. Мысал келтіру

Ұқсас жұмыстар

Сөздердің байланысу тәсілдері

ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМНІҢ ҚАЛЫПТАСЫП ДАМУ ЖОЛДАРЫ

ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ

КҮРДЕЛІ ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМДЕР

Салалас құрмалас сөйлем туралы түсінік

Салалас құрмалас сөйлем түрлері

Толымсыз сөйлем Атаулы сөйлем

Салалас құрмалас

Аралас құрмалас сөйлем туралы ақпарат

Түсіндірмелі салалас

Пәндер