Тілдің сөз

Презентация қосу

Тарихи морфология. Сөз түбірінің
дамуы.
Қосымшалардың арғы негізі.
Сөз жасаудың қалыптасқан тәсілдері

Орындаған :Ағыбай Асылжан
Абдуманапова Дилфуза
• Тілдің морфологиялық құрылымының
тарихи дамуы оның туыс тілдер
матеиалдарымен, тілдік тарихи
ескерткіштер фактілерімен салыстырып
зерттеу арқылы ғана емес, сол тілдің өз
құрамында қалыптасқан тілдік
элементтерді зерттеу арқылы да
ашылады. Қазіргі қазақ тілінің осы күнгі
морфологиялық құрылымының бүгінгі
қалыпқа жету жолында аталған әдістерді
қатар қолдана отырып зерттегенде ғана
айқын түсінуге болады.т
• Егер қазіргі қазақ тілінің фактілерін тарихи
ескерткіштер фактілерімен салыстырсақ,
онда бүгінгі тілімізде негізгі, я алғашқы
түбір делініп жүрген біраз түбір сөздердің
өзін алғашқы түбір мен өлі қосымшаға
айыруға болатынын көреміз.
• Морфологиялық элементтердің
динамикалық дамуын қарастырғанда белгілі
бір тілге тән тұлғаларды, мүмкіндігіне
қарай, көне заман ескерткіштері
фактілерімен де, туыс тілдер фактісімен де
салыстыра қарау қажет.
•
аналогия, дифференсация,

Тілдің сөз
Халықтық
морфологиялық мағынасының
этимология;
заңдылықтары өзгеруі.

Морфологиялық Морфологиялық
қарапайымдану; ығысу;
• Морфологиялық қарапайымдану - түбір мен
қосымшаның бірігіп бөлуге келмейтін ұғымға ие болуы.
• Морфологиялық тұлғалардың ығысуы - белгілі бір дәуірде
сөз құрамындағы морфемалар алғашқы тұлғасын сақтап
бөлінсе де, уақыт өте келе олардың қолданылуының
жиілігіне қарай жігінің басқаша ажырайтыны болады.
• Дифференсация - бір тұлғаның әр түрлі варианттары
грамматикалық және мағыналық жақтарынан
дифференсацияланып, әрқайсысы өзінше грамматикалық
және семантикалық дербес мәнге ие болатын кездері де
болады.
• Аналогия - тілді қолданушылар санасында бір-
біріне ұқсас, орайлас деп табылатын сөздердің
морфологиялық жағынан да ыңғайлас
қолданылатын кездері де болады.
• Дыбыстардың конвергенциясы - генезисі жағынан
әртүрлі топтарға жататын сөздер мен тұлғалардың
дыбыстың акустикалық заңына негізделіп, бір ғана
фонетикалық пішін алады да, сырттай қарағанда
морфологиялық бір ұя, бір тұлға тәрізді көрінеді.
• Қорытындыласақ, түркі тілдеріндегі қосымшалардың
біразы - жеке сөзден тараған, ал біразы о бастан-ақ
қосымша қызметін атқарып келген. Тіліміздегі сөздер
құрамына қарай түбір мен қосымшаға жіктеледі.Алайда
тарихи тұрғыдан қарайтын болсақ, кей сөздердің түбірі
мен қосымшасы жымдасып кеткенін байқауға болады.
Бұл - бастапқы түбірдің өзінің дербес мағынасын
жоғалтып ескіруінен болуы мүмкін. Ондайда түбірдің
бастапқы сипаты басқа сөздермен салыстырғанда
немесе қосымшаның құрамын айқындау
арқылыанықталады. Мысалы: байла - бау+ла, сөйле -
сөз+ле т.б.

Ұқсас жұмыстар

Стилистика пәнінің зерттеу нысаны мен бағыттары

ЛЕКСИКОЛОГИЯ, ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ

Қазақ тілі білімі қазақ тілін зерттейтін ғылым саласы

Лексикология туралы түсінік

Грамматикалық мағына

Тілдік байланыс

Алгоритмдік тілдің алфавиті, синтаксисі және семантикасы. Тілдің синтаксисін синтаксистік

Тіл білімінің салалары

Тілдің пайда болуы мен дамуы. Сөйлеудің даму теориялары

Тіл дамуының лингвистикалық, экстралингвистикалық факторлары

Пәндер