Тарихи морфология: сөз түбірінің дамуы, қосымшалардың арғы негізі және сөзжасам тәсілдері

Скачать

Тарихи морфология. Сөз түбірінің дамуы. Қосымшалардың арғы негізі. Сөз жасаудың қалыптасқан тәсілдері

Орындаған :Ағыбай Асылжан

Абдуманапова Дилфуза

Тілдің морфологиялық құрылымының тарихи дамуы оның туыс тілдер матеиалдарымен, тілдік тарихи ескерткіштер фактілерімен салыстырып зерттеу арқылы ғана емес, сол тілдің өз құрамында қалыптасқан тілдік элементтерді зерттеу арқылы да ашылады. Қазіргі қазақ тілінің осы күнгі морфологиялық құрылымының бүгінгі қалыпқа жету жолында аталған әдістерді қатар қолдана отырып зерттегенде ғана айқын түсінуге болады. т

Егер қазіргі қазақ тілінің фактілерін тарихи ескерткіштер фактілерімен салыстырсақ, онда бүгінгі тілімізде негізгі, я алғашқы түбір делініп жүрген біраз түбір сөздердің өзін алғашқы түбір мен өлі қосымшаға айыруға болатынын көреміз.

Морфологиялық элементтердің динамикалық дамуын қарастырғанда белгілі бір тілге тән тұлғаларды, мүмкіндігіне қарай, көне заман ескерткіштері фактілерімен де, туыс тілдер фактісімен де салыстыра қарау қажет.

Тілдің морфологиялық заңдылықтары

Морфологиялық

қарапайымдану;

Морфологиялық ығысу;

Халықтық этимология;

сөз мағынасының өзгеруі.

аналогия,

дифференсация,

Морфологиялық қарапайымдану - түбір мен қосымшаның бірігіп бөлуге келмейтін ұғымға ие болуы.

Морфологиялық тұлғалардың ығысуы - белгілі бір дәуірде сөз құрамындағы морфемалар алғашқы тұлғасын сақтап бөлінсе де, уақыт өте келе олардың қолданылуының жиілігіне қарай жігінің басқаша ажырайтыны болады.

Дифференсация - бір тұлғаның әр түрлі варианттары грамматикалық және мағыналық жақтарынан дифференсацияланып, әрқайсысы өзінше грамматикалық және семантикалық дербес мәнге ие болатын кездері де болады.

Аналогия - тілді қолданушылар санасында бір-біріне ұқсас, орайлас деп табылатын сөздердің морфологиялық жағынан да ыңғайлас қолданылатын кездері де болады.

Дыбыстардың конвергенциясы - генезисі жағынан әртүрлі топтарға жататын сөздер мен тұлғалардың дыбыстың акустикалық заңына негізделіп, бір ғана фонетикалық пішін алады да, сырттай қарағанда морфологиялық бір ұя, бір тұлға тәрізді көрінеді.

Қорытындыласақ, түркі тілдеріндегі қосымшалардың біразы - жеке сөзден тараған, ал біразы о бастан-ақ қосымша қызметін атқарып келген. Тіліміздегі сөздер құрамына қарай түбір мен қосымшаға жіктеледі. Алайда тарихи тұрғыдан қарайтын болсақ, кей сөздердің түбірі мен қосымшасы жымдасып кеткенін байқауға болады. Бұл - бастапқы түбірдің өзінің дербес мағынасын жоғалтып ескіруінен болуы мүмкін. Ондайда түбірдің бастапқы сипаты басқа сөздермен салыстырғанда немесе қосымшаның құрамын айқындау арқылыанықталады. Мысалы: байла - бау+ла, сөйле - сөз+ле т. б.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс