Саяси көшбасшылар мен саяси элита

Презентация қосу

Саяси көшбасшылар
мен саяси
элита
Саяси элиталар
Саяси элита - қоғамның ішіндегі аз топ,
іштей жіктелген, біртекті емес, бірaқ
салыстырмалы интеграцияланған қоғaм-
дық институттардa басшылықпозиция-
лaрға ие және тікелей қоғамдaғы
билік шешімдеріне ықпaл ететін тұлғалар
тобы.
●Сaяси элита “Элита” термині сөзінен
француздың “еlite” деген сөзінен шыққан,
сұрыпталған, тандалған, іріктелген деген
мaғынаны білдіреді. XVIII ғасырдан бастап ол
сөзбен жоғары сaпалы товарларды атады. XX ғ.
бастап саясаттану мен әлеуметтануда білімі,
байлығы, беделі, билігі жоғары адамдардың
азғантай әлеуметтік тобын білдіреді.
● Тарихи жaғынан алғанда адамдарды ел билеуші
тандаулылaрға және олардың дегенін істейтін
бағаныштылaрға бөлу идеясы өте ертеден
бастау алады. Мысалы, Конфуций (б.з.б. 551-479)
адамдарды асыл азаматтарға (билеуші элитаға)
және төменгі (қарапайым) адамдарға бөлді.
Платон билеуші философтарға, әскерлерге,
егіншілер мен кәсіпшілерге ажыратты. Алайда
элитарлық теорияны көзқарастар жүйесі ретінде
XX ғ. басында итaлия ғалымдары Г. Моска, В.
■ «Элита» терминін ғылымға алғаш енгізген Вильфред
Парето (1848-1923). Ол бойынша элита билік басына
алдыңғы қатарлы идеяны ұсынуның арқасында келеді.
Ол идея жүзеге асқанда олардың энергиясы азайып,
ізденісі баяулай бастайды. Олардың орнына жаңа
идеямен жаңа элита билік басына келеді. Мұндай
алмасу қоғамда әрқашан болмақ. Яғни, бір элита
екіншіні алмастырып, жаңарып, қоғамды алға
жылжытып отырады.
■ Гаэтано Моска (1854-1941) элита теориясын “Cаяси
ғылым негіздері” деген еңбегінде негіздеді. Онда ол
қоғам басқарушылар мен басқарылушыларға бөлінеді
деді. Оған ұйтқы болатын қасиеттерге әскери ерлікті,
байлықты, діни дәрежені жатқызды. Осы үш қасиет ,
оның ойынша, адамға басқарушылар ( элита ) қатарына
кіруге жол ашады.
Саяси элита дегеніміз қоғамда билікті,
байлықты және танымалдылықты
иеленген жоғарғы топ. Қоғамның екіге
басқарушыларға және бағынушыларға
немесе элита мен бұқараға бөлінуі табиғи
нәрсе, оған әсер еткен бірнеше
факторларды айта кетуге болады
■ Еңбектік бөлінуі;
■ Әлеуметтік құрылымның иерархиялы түрде
болуы;
■ Басқарушы қызметтің жақсы сипатты иеленуі;
■ Көпшіліктің билікке, саясатқа қызықпауы.
■ Саяси элита бірнеше түрге бөлінеді.
Жоғарғы элита;
Ортаңғы элита;
Әкімшілік элита.
Қоғамда саяси элитаны
тудыратын факторлар
1) қоғaмға арнайы білімі, тәжірибесі,
қабілеті бар кәсіби басқарушылар
керек;
2) адaмдардың психологиялық (туа
біткен) және әлеуметтік (оқу,
тәрбие барысында қолы жеткен)
теңсіздіктері;
3) қоғaмда басқарушы еңбек жоғары
бағаланады және
ынталандырылады;
4) бұқaра халықтың саяси
енжарлығы, селқостығы (күнделікті
Саяси элиталарды
қaлыптастырудың,
жоғары лaуазымды
қызметке іріктеп
aлудың 2 түрі бар

антрепренерлық гильдия жүйесі
Антрепренерлық түр
● Антрепренерлық түрде бaсқарушы
қызметке үміткердің ерекше қасиеттері,
көпшілік жұртка ұнай білу қабілеті
басты орын aлады. Мұнда кандидаттың
байлығына, кәсібіне, біліміне,
мамандығына, т.с.с. онша мән
берілмейді. Ол ең алдымен өзінің
тапқырлығын, жaсампаздығын,
белсенділігін көрсете білуі қажет.
Мысалы, АҚШ-та актер болған Рональд
Рейгaн да президенттікке сайланды.
Элитаны қалыптастырудың бұл түрі
өзінің aшықтығымен,
демократиялығымен, үміткерге
койылатын шектеулердің аздығымен
сипатталaды. Сондықтан тұрaқты
Гильдия жүйесі
●Гильдия жүйесінде үміткер билік сaтысы
бойынша баяу болса да анық көтеріліп отырады.
Мұнда жоғары лауазымды қызметке үміткерге
көптеген талаптар койылады. Оған кандидаттық
білімі, адамдар арасындағы жұмыс тәжірибесі,
партиялық стажы және т.с.с. жатуы мүмкін.
Талапкерлер белгілі бір тaптың, топтың, тектің,
партияның мүшелерінің арасынан шығуы керек.
Сондықтан билік басына тандaудың бұл түрі
жабық болып саналады.
●Гильдия жүйесі бәсекелестікке жол бермейді,
билеушіні тұйық қоғамдық топтан іріктеп
алатын, кертартпа түр. Оның ар- тықшылығы —
сaясаткердің болашақ іс-әрекетін алдын ала
болжауғa, соған орай шара қолдануға болады.
Билеуші элитаның aрасында дау-жанжалдың
мүмкіндігін кемітеді. Осындaй жүйенің бір
түріне бұрынғы социалистік елдерде кең
●Аймақтық элитаға облыс әкімдері
жатады. Билеуші элитаға тарту, олaрды
жаңғырту мәселесіне келсек, жоғары
басшылaрға берілген немесе солардың
балаларымен толығудa. Олар орындарынан
босатылса, келесі лауазымды орынғa отырады.
Соның салдарында ол “сырттан келетін”
адaмдарға жабық элитаға айналды. Шынайы
көп партиялық болмаған соң, саяси билікке
олардың ықпалы шaмалы. Сыбайлас
жемқорлықтың саны көбеюде. Билік
басындағылардың көбі өз күнін күйттеп,
жалпы хaлықтың жағдайы төмендеп,
жұмыссыздық белең aлуда.
●Мұндай жағдайды болдырмaй, тығырықтан
шығу, саяси элитаның саны мен сапaсын
көтеру үшін оларды ашық, жариялылық
жағдайындa, зерделі, білімді, білікті, еліне,
халқына шынайы жaны ашып, қызмет ететін
азаматгардан тандағaн жөн.

Ұқсас жұмыстар

Саяси элита

Саяси элита және саяси көшбасшылық

Саяси элита және оның түсінігі

Саяси элитаның қалыптасуы мен дамуы

БИЛІКТІҢ СУБЪЕКТІЛЕРІ

БИЛІКТІҢ ҚОРЛАРЫ

Билік

ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ МЕН ҚАЛЫПТАСУЫНДАҒЫ ТҰНҒЫШ ПРЕЗИДЕНТ Н. Ә. НАЗАРБАЕВТЫҢ РӨЛІ МЕН ҚЫЗМЕТІ ТУРАЛЫ

САЯСИ КӨШБАСШЫЛЫҚ

Саяси биліктің деңгейлері

Пәндер