Христиандық антропология

Презентация қосу

Христиандық антропология:
адам Құдайдың бейнесі (Әулие
Аугустин, Акуинолық Томас)
Христиандық
Христиан діні (гр. Χριστός, Khristos, cөзбе-сөз аудармасы
мәсіхтелгендер) Ибраһимдік дін (грекше Χριστός (Khristós)
ағылшын тілінде 'anointed' - орыс тілі 'помазанный' - қазақша
'басты уқалау, сулау немесе басқа мәсіһ шалу') — Христостың
өмірі мен Жаңа Өсиет іліміне негізделген монотеистік дін.
Әлем бойынша ең көп таралған дін. Шамамен 2.2. млрд
христианХристиандардың басым бөлігі Исаның Құдайдың ұлы
және Көне өсиетте айтылған адамзатты құтқарушы екеніне
сенеді. Сондықтан христиандар Исаны Христ немесе Мессия
көреді.
Христиан теологиясы Христиандықты ұстанушылар
мойындаған экумендік сенімдерді негізге алады.
Сенімдері
Христиандық пен Інжілді түсіндіруде
ортақ бір пікірлер жоқ. Бірақ бүкіл
христиандар діннің негізі болатын,
келісілген ортақ ұстанымдар бар екенін
айтады. Аса көп таралған тармақтары
- католицизм, православтық және
протестантизм.
Католицизм Православие

Протенстатинзм
Католицизм
Католицизм (көне грекше: καθολικός –
жалпыға ортақ, ғаламдық), католик
шіркеуі, католиктер – христиан дініндегі
үш тармақтың (православие және
протестанттықпен қатар) бірі.
Католиктердің діни сенімі православиелік
діни сеніммен көп жағынан үндес
келгенімен, айтарлықтай айырмашылығы
да бар. Католиктік шіркеу басшысы Рим
папасы болып табылады.
Православие
Православ шіркеуі — христиан
дінінің негізгі тармағының бірі. 395 ж.
Римнің батыс және шығыс
империясына бөлінуіне байланысты
туындады. Православ шіркеуінің
теологиялық негізі Византияда 9 —
11 ғ-ларда қалыптасты. Өз алдына
шіркеу ретіндегі бағыты 1054 ж.
христиан шіркеуінің католиктік және
православтық болып бөлінуіне
байланысты айқындалды. Бөлінудің
басты себептерінің бірі Рим папасын
бүкіл христиандардың бірінші
басшысы деп тануы және батыс
шіркеуінің киелі рух, әке және бала
“құдайлар” жайлы ұғымдарының
қайшылығынан туындады.
Протестантизм
Протестантизм (лат. protestatio, onis f [protestor] — қарсылық,
келіспеушілік) — Рим Католик шіркеуі және Православ
шіркеуімен бірге христиан әлемінің басты бөлімшелерінің бірі
болып табылады. Протестанттық Реформация (Еуропадағы XVI
ғасырдағы Рим-католик шіркеуінің қарсы қозғалысы) кезінде
пайда болған христиан сенімі мен практикасының нысаны
болып табылады. Протестантизмнің басы – өткен христиандық
дәстүрді мойындамау, мирасқорлық және католиктік шіркеудің
теріс сипаты, сонымен қатар барлық шіркеулік өсиеттен,
үздіксіз шіркеулік тарихи болмыстан бас тарту.
Христиандық
антропология.Теологияның негізгі
қағидалары

Христиандық антропология адамды Жаратушының
өзіне тектес тудырған Құдайдың жаратқан санаға ие
туындысы деп анықтайды. Православиелік
антропология апологетика мен патристика, исихазм
мен неополамизм сияқты діни ілімдерде көрініс
табады. Нақ осында ХІХ–ХХ ғасырлардағы орыстың
діни философиясының антропологиялық
тұжырымдары қарастырылады, олар: соборшылдық
философиясы, софиология, персонализм, гегельшілдік,
рухани-академиялық философия.
Христиандық
антропология.Теологияның
негізгі қағидалары
Теологияның негізгі қағидалары: 1) Әлеуметтік
статусының қандай еке-ніне қарамастан, кез-келген
адам Жаратушының жердегі көрінісі; 2) адам-заттың
түбі бір; 3) адам жердегі күйбең тіршіліктен бас тартып,
Иисус Христостан үлгі ала отырып, Жаратушыға
махаббат жолымен өзін-өзі жетілдіруге ұмтылуы тиіс.
Бұл қағидалар ең әуелі Орта ғасыр философи-ясының
мазмұнынан, оның негізгі өкілдері Августин Аврелий
мен Томас Аквинаттың ілімдерінен айқын көрінеді.
Әулие Августин
Августин Аврелий – 354 ж. Тагаст қаласында дүниеге
келген. Еңбектері ете көп, негізгілері: «Құдайы қала туралы»,
«Жан сыры» (Тәубе, Исповедь). Оның өмірін екі кезеңге
болуге болады: дінге дейінгі және дінді қабылдап, Құдайға
деген Сенім оның жүрегі мен жанында берік орын алған
кезең. Құдайға деген Сенім оның өмірін түгел өзгертті, Сенім
оның өмірі мен ойының, философиялық пайымдауының
субстанциясына айналды. Августин өзінің философияға
деген бұрынғы сүйіспеншілігін тым артық деп бағалады,
нағыз рахат философияда емес, Құдайға деген махаббатта,
бірақ бұл рахат — болашақта болатын рахат, оған жеткізетін
жалғыз жол — Христос жолы. Осылайша философияның
құндылығы төмендетіліп, оның орнын теологиялық ойлау
басты. Сонымен қатар, Августин Ақылдың рөлін де жоққа
шығармайды: «Адам Құдайды іздегісі келуі үшін ақылды
болуы қажет. Құдай өзін түсініп іздегендерді ғана қалайды».
Ең басты мәселе — космос емес, жеке адам мәселесі.
Өзіңді сырттан іздеме, өзіңе орал, ақиқат адам жанының
тұңғиығында. Адамның жанында Құдай бейнеленеді,
жанымыздың қатпарларына үңіле отырып, біз Құдайды
табамыз. Өзінді өзің танып-біл дегеніміз — өзіңді Құдайдың
бейнесі ретінде тану, біздің ойымыз — Құдайды еске алу,
біздің танымымыз — Құдайдың ақыл-ойы, парасаты.
Нағыз адам, Августиннің ойынша, сүйе білген және сүюге лайық адам. Бұл
махаббат Құдайға, өзін қоршаған алыс және жақын адамдарға, Құдай-дың
бейнесі — заттарға бағытталған болуы керек. Адамның, тұлғаның өлшемі —
сүйе білу деңгейі. Философиялық ойлау осы принципке, Құдайға Сенімге
негізделген болуы тиіс. Августиннің кейбір ойлары:
«Табиғи деп аталып жүрген теология туралы әңгімені кез-келген адам-мен емес,
аттары латын тілінен аударғанда даналыққа махаббатты білдіретін
философтармен жүргізу керек; даналық дегеніміз бәрін Жаратушы болса, онда
нағыз философ Құдайды сүйеді». «…философтар даналыққа талпынысқа
немесе даналықтың өзіне үйретеді». «…Дүниені жаратқан Құдайға жүгініп емес,
дүниенің желісіне жүгініп пайымдайтын философтардан сақ болу қажет».
Августиннің Құдай болмысына
келтірген үш дәлелі
Құдай болмысының
үш дәлелі

Гректердің өзі дүниені Екінші дәлел -адамзаттың Ең жоғарғы бақыт бұл
жаратушының бар екені ауызбіршілігі. Табиғаты өмірде емес, о дүниеде.
туралы идеяны айт-қан. түгелімен бұзылған Оған Құдайды сүйе алған
Дүниенің сантүрлілігі мен адамдардан басқа адам ғана жетеді.Құдай
өзгермелілігі, оның адамзат ұрпағы Құдай Дүниені Жаратушы. Неден
объектілерінің әдемілігі дүниені Жаратушы деп жаратты? «Ештеңеден»,
оны ұлы да әсем, көзге мойындайды. онымен бірге Құдай уақытты
көрінбейтін және да жаратты. Адамды Құдай
білінбейтін Құдай сезімдік дүниенің соңғы
жаратқанын дәлелдейді. «рациональді жануары»
ретінде жаратқан, оның
жаны өлмейді, мәңгілік, ол
өлетін болса, Ақиқат та еледі.
Акуинолық Томас
Томас (Фома) Аквинат (1225-1274) — Сенім мен
Ақылдың гармониясын негіздейтін ілім қалыптастырды.
Оның негізгі тұжырымдары:
1) Сенім мен Ақылдың көмегімен жүзеге асырылатын
таным процесінің тәсіл-әдістерінің ортақ жақтары кеп.
Сенім де, Ақыл да бір затты — Құдайды және ол жаратқан
дүниені танып-біледі;
2) Екі тәсіл де бірін-бірі жоққа шығармайды, толықтырып
отырады. Адам Құдайға тәуелді болғанымен, оның ақыл-
ойының салыстырмалы автономиясы бар. Теология
философияны, Сенім Ақылды терістей алмайды, ақиқат
көзі — осы тұжырымда.
3) Екі тәсілді де Құдай жаратқан, сондықтан өмір сүру
құқықтары бірдей. Бірақ екі тәсілдің ерекшеліктері де бар:
1) Сенім Құдай-жаратушы туралы ақиқатты сезім, жігер,
тілекке сүйене отырып қабылдайды.
2) Ақыл ақиқат туралы үнемі күмәнданады, тіпті Құдай
Болмысы ту-ралы ақиқаттың да дәлелін іздейді.
Сондықтан, Аквинаттың ойынша, Сенім Ақылдан жоғары.
Ол Қүдай-дың жаратылыстан тыс нұр-шапағаты. Інжілді
толтырып тұрған да осы Құдайдың жарығы. Ақыл —
адамның қабілеті, құралы, табиғи нұры, ол философияның
ақиқаттарында көрініс тапқан. Ақыл «діннің қызметшісі»
болу үшін жаратылған. Яғни, Аквинат дін мен философия-
ғылымның’ арасындағы компромисс идеясын негіздеді.
Аквинаттың Құдайдың бар
екендігіне бес дәлелі
Дүние дегеніміз қозғалыс. Әрбір зат қозғалысының бастауы бар, бұл
қағида сезімдеріміз арқылы дәлелденеді. Осы қозғалысқа алғашқы күш
беретін — Құдай.

Екінші дәлел «туындатушы себеп» ұғымынан шығады. Дүние себеп пен
салдардан тұрады. Әр заттың себебі бар. Алғашқы себеп — Құдай.

Үшінші себеп кездейсоқтық пен қажеттілік ұғымдарына негізделген.
Дүниеде кездейсоқ нәрселер көп, бірақ қажеттілік, заңдылықтың бар
екендігі күмәнсіз. Мысалы, планеталар қозғалысы, адамдардың өмірі.
Осы қажеттілік-заңдылықтарды туғызатын Құдай.

Заттардың жетілу дәрежелері әр түрлі. Бір зат толық жетілген, екіншісі
шамалы жетілген. Абсолютті, ең жоғары жетілген — тек Құдай ғана.

Ақылы жоқ заттар да белгілі бір мақсатқа, ретке бағынып, табиғатта өмір
сүреді. Олардың бәріне мақсат сілтеп отыратын — Құдай.
Адам мəселесіне де байланысты ортағасырлық ойшылдар көптеген пікір
айтты. Дегенмен, осы жауаптардың екі жалпы негізі болды. Біріншісі – адам
мəнін «Құдайға ұқсас жəне Құдай бейнесі» деген ешбір күмəн келтіруге
болмайтын библиялық анықтамаға негізделсе; екіншіден, Платон, Аристотель
жəне олардың ізбасарлары дамытқан «адам саналы жануар» деген түсінікке
негізделді. Осындай түсінікке негізделген ортағасырлық философтар: адамда не
басым – парасаттылық па жоқ əлде жануарлық па; ақыл, парасат деген не, өмір
деген не. Христиандық антропологияның антикалықтан негізгі айырмашылығы –
адамға екіжақты анықтама беру. Ортағасырлықфилософияда адам табиғаттың
патшасы ретінде тек бірінші орынға қойылып қана қоймайды, ол тіпті «Құдайға
ұқсас жəне Құдай бейнесі» ретінде табиғаттан тыс шығарылып, оның үстіне
орналастырылады. Ал антикалық философияда, ең алдымен платонизм мен
аристотелизмде адамды басқа жүйелерден тыс шығармайды жəне де қарсы да
қоймайды. Мысалы, платониктер үшін адамның шынайы мəні деп оның
парасатты жан деп есептелгенмен, ол парасаттыжандардың ұзақ сатысында –
жандар, періштелер, Құдайлардың ішінде төменгі орында. Аристотель үшін
адам жануар, яғни жаны бар тірі дене, бірақ адамның жануарлардан
айырмашылығы, оның жаны парасатты, ақылды. Ортағасырлық философия
қарастыруда жалпы қорытындылайтын болсақ, оның теоцентристік сипатта
болғанын ерекше атап өту керек: ортағасырлық ойлау тəсілінде барлық негізгі
ұғымдар мен принциптер Құдаймен байланыстылықта қарастырылып жəне сол
арқылы анықталып отырған.
Назар аударып
тыңдағандарыңызға
рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

ДІН ТАРИХЫ ДІН

ФИЛОСОИЯЛЫҚ АНТРОПОЛОГИЯ

Ежелгі шығыс философиясындағы адам мәселесі

Діни санадан

Ортағасырлық философияда

Дүние болмысы екі деңгейде

Анатомияны тірі адамда оқып білу әдістері: антропометрия. Дене бітімінің түрлері ( типтері ) жайлы

Философиялық антропология

Философияның әдістері

Философияның негізгі сауалдарын зерделеу

Пәндер