НЕГЕ БЕЛОКТАР ТІРШІЛІКТІҢ МАҢЫЗДЫ ҚҰРАМБӨЛІГІ

Белоктар

Тіршілік бұл белок молекулаларының өмір сүру жолы

Неге белоктар тіршіліктің маңызды құрамбөлігі

Белоктар биохимияның ең маңызды бөлімі және зерттеу нышаны. Ол ең маңызды тіршілік процесстерін жүргізіп белсенді қатысады. Себебі олардың бойында басқа органикалық қосылыстарға тән емес қасиеттерге ие.

Олар өздерінің құрамындағы шексіз әртүрлі әрі қатаң тәртіппен сақталатын аминқышқышдармен ерекшеленеді

Олар молекулаішілік реакцияларға тұсу арқылы динамикалық, майысу, пішін өзгерті және глобулярлы түрден фибрилярлы тұрге ауысады.

Белоктардың пептидтік тізбегіндегі аминқышқыл қалдықтарының радикалдары түрлі физикалық және химиялық реакцияларға түсу арқасында күрделі комплекстерді құрайды. Бұл тірі жасуша құрылымының негізі болып табылады.

Пайда болатын комплекстердің ең маңызды қасиеті олардың автоматты принципі бойынша құралуы. Яғни, қосылысқа қатысатын элементтер бірін бірі танып өзара әрекеттесіп комплекс пайда болады.

Белоктар өзінің құрылымын сыртқы ортаның әсерінен өзгертіп, оның әсері аяқталғанда кері қалпына келе алады(термо әсер)

Көп деген белоктар тірі организм ішінде жүретін химиялық реакциялардың катализаторы болып табылады.

Сонымен қатар олар реттеуші рецепторлық қорғаушы морфогендік және тағы да басқа функцияларды атқарады

Аминқышқылдар

Белоктардың химиялық құрамын анықтау үшін гидролиз әдісін пайдаланады. Алғаш рет 1820 жылы А. Браконно қышқылдық гидролиз әдісі бойынша желатин белогынан глицин аминқышқылын бөліп алды. 1871 жылы Н. Любавин ферменттік гидролиз кезінде белоктар аминқышқылдарға дейін ыдырайтынын анықтаған. Кейін осы зерттеулер бойынша белоктың гидролизі нәтижесінде тек аминқышқылдар түзілетіні дәлелденді. Ең алғаш аминқышқы 1806 жылы спаржа шырынынан алынған болатын.

Сол уақыттан бері тірі организмдерден жүздеген аминқышқылдар алынып зерттелген. Олардың 30 ғана белоктардың құрамында болады, ал қалғыны бос күйінде кездеседі

Аминқышқылдарды 2 категорияға бөледі:Жиі және Жиі емес кездесетін аминқышқылдар.

Жиі кездесетіндерге 18 аминқышқыл және 2 амид, Аспарагин мен Глутамин жатады

14. 10. 2021

Аминқышқылдардың жалпы құрылысы

14. 10. 2021

Аминқышқылдардың құрамы

Адам ағзасында және басқа жануарларда аминқышқылдарын синтездеуге болатындығына байланысты мыналар бар: маңызды емес амин қышқылдары - синтезделуі мүмкін; алмастырылмайтын амин қышқылдары - синтезделмейді. Маңызды амин қышқылдары тамақпен бірге жұтылуы керек. Өсімдіктер аминқышқылдарының барлық түрлерін синтездейді.

Аминқышқылдарының құрамына байланысты ақуыздар: толық - амин қышқылдарының барлық жиынтығын қамтиды; ақаулы - кейбір аминқышқылдары олардың құрамында жоқ. Егер ақуыздар тек амин қышқылдарынан тұрса, оларды қарапайым деп атайды. Егер белоктардың құрамында аминқышқылдарынан басқа аминқышқылдық емес компонент (протездік топ) болса, оларды комплекс деп атайды.

14. 10. 2021

Протездік топты металдар (металлопротеидтер), көмірсулар (гликопротеидтер), липидтер (липопротеидтер), нуклеин қышқылдары (нуклеопротеидтер) ұсынуы мүмкін. Барлық амин қышқылдарының құрамында: 1) карбоксил тобы (-COOH), 2) амин тобы (-NH2), 3) радикал немесе R-тобы (молекуланың қалған бөлігі) . Әр түрлі аминқышқылдары үшін радикалдың құрылымы әр түрлі. Аминқышқылдарды құрайтын амин топтары мен карбоксил тобының санына байланысты: бір карбоксил тобы мен бір амин тобы бар бейтарап амин қышқылдары; бірнеше амин тобы бар негізгі амин қышқылдары; құрамында бірнеше карбоксил тобы бар қышқыл амин қышқылдары. Аминқышқылдары амфотерлік қосылыстар болып табылады, өйткені олар ерітіндіде қышқылдар мен негіздердің рөлін атқара алады. Сулы ерітінділерде амин қышқылдары әр түрлі иондық формада болады.