Табиғатта массалық саны

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Е.А.БӨКЕТОВ АТЫНДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Химия факультеті

Титан
Орындаған: ХТНВ-31 тобының студент
Зейнеабедын Ә.М.
Қабылдаған: Татеева А.Б.

Қарағанды 2019
Кіріспе
Титан табиғатта өте кең таралғандығына қарамастан тек 1971
жылы ғана ашылды, ал металл күйінде 1910 ж. алынды.
Ластану салдарынан ол өте осал болып шықты. Осының себебі
титанның металдық иілгіштік қасиеттерін күрт төмендететін
оттегіні, азот пен сутегіні белсенді сіңіруі өзіне тән ерекшелігі
болып табылады. Сыртқы түрі бойынша титан болатқа
ұқсайды. Оның механикалық беріктігі, таға темірге қарағанда 2
есе көп, алюминийге қарағанда 6 есе жоғары. Титан таза
күйінде иілгіш және механикалық өңдеуге оңай беріледі.
Титан (Tіtanіum), Tі - элементтердің
периодтық жүйесінің IV тобындағы
химиялық элемент. Атомдық нөмірі
22, атомдық массасы 47,88.
Табиғатта массалық саны 46 – 50
болатын 5 тұрақты және жасанды
жолмен алынған 5 радиоактивті
изотоптары бар. Түсі күмістей ақ,
созылғыш және берік. Тығыздығы
4,505 г/см3 және 4,32 г/см3. Ұзақ
уақыт бойы оны 1800ºC-та балқиды
деп есептелініп келсе, 50-
жылдардың ортасына қарай
ағылшын ғалымдары таза титанның
балқу температурасы 1668°С екенін
анықтады. Қайнау t 3330°С. Титан
химиялық активті ауыспалы
элемент, тотығу дәрежесі +4, сирек
+3, +2. Титан бос күйінде
кездеспейді, тек оксидтер түрінде
болады.
Титанды алғаш Ті түрінде ағылшындық әуесқой-

минеролог У.Грегор ашқан (1790). 1795 ж. неміс химигі М.Г.
Клапрот (1743 – 1817) Грегор тапқан “менакит” элементі
металдың табиғи тотығы ТіО2 екендігін анықтады, ал таза
күйіндегі титанды нидерландық зерттеушілер А. ван Аркел
мен Де Бур алды (1925).
Тазалығына қарай титанның бір киллограммға бағасы $5,9-6,0
құрайды.
Табиғатта таралуы
Титан табиғатта таралуы бойынша 10-орында. Массасы бойынша
жер шарында – 0,57%, ал теңіз суында – 0,001 мг/л құрайды.
Табиғатта титан тек 4 валентті болып келеді және оттекті
қосылыстарда ғана кездеседі. Бос күйінде кездеспейді. Құрамында
титан бар 100-ден астам минералдар бар. Олардың ішінде рутил
мен ильмениттің өнеркәсіптік маңызы зор. Рутил – Tiтитанның
табиғи оксиді титан өндірісі кезінде шикізаттың ең жақсы түрі
болып табылады, бірақ рутил рудаларының ірі кен орындары
сирек кездеседі. Ильменит - FeTi титанның анағұрлым кең
таралған минералы. Ильмениттік рудалар көбінесе магнитетит
қоспасында кездесетін шашылғыш тау жыныстары болып
табылады.
Титанның ірі кен орындары Оңтүстік
Африка, Ресей, Украина, АҚШ,
Канада, Қытай, Норвегия, Швеция,
Египет, Австралия, Индия және
Қазақстанның территорияларында
орналасқан. Шөгінділері Бразилия,
АҚШ, Индия, Австралияда кездеседі.
Ресейдегі ең ірі кен орны – Ярегское.
Өндірістік қоры

2002 жылғы көрсеткіш бойынша, титанның 90%-ы титан диоксидін алу
өндірісінде қолданылған. Титан диоксидінің жалпы қоры әлемдік өндірісте
жылына 4,5 млн. т. құрайды. Титан диоксидінің расталған қорлары (Ресейсіз)
800 млн т. құрайды.
Ресей титан қорлары бойынша Қытайдан кейінгі 2-орында тұр. Ресейдің
титан минералды-шикізат базасы 20 кен орнын құрайды. Ресейдің ең ірі кен
орны Ярегское. Ол Ухта қаласынан 25 км жерде орналасқан. Руда құрамында
10% титан диоксиді бар кен қорлары 2 миллиард тоннаны құрайды.
Әлемдегі ең ірі титан өндіруші – Ресей компаниясы «ВСМПО-АВИСМА»
Алынуы
Титан өндірісі үшін және оның қосылыстары үшін негізгі
бастапқы материал титан диоксиді болып табылады. Титан
кендерінің концентратын күкірт қышқылымен немесе
пиррометаллургиялық жолмен өңдейді. Пиррометаллургиялық
өңдеуде титан диоксидінің ұнтағын кокспен пісіріп, хлормен
өңдейді. Нәтижесінде төртхлорлы титан хлориді алынады:
Ti+ C + 2 = Ti +

Түзілген буларын 850º C температурада магниймен
тотықтырады. Алынған титанды қайта балқытып, тазартады.

Ti + 2Mg → 2 + Ti
ҚОЛДАНЫЛУЫ
Титан
авиация, зымыран, кеме, автомобиль жасауда қолданылатын
беріктігі жоғары титан құймаларын (Al, V, Mo, Mn, Cr, Sі, Fe, Sn, Zr, Nb,
т.б.) дайындауға
және радиоэлектроникада, тамақ, шарап, қағаз, бояу өнеркәсіптеріне
қажетті аспаптар мен қондырғылар жасауда кеңінен қолданылады. Ті
және BaTi диэлектрикалық қасиеттері болғаны үшін электроизоляциондық
материалдар дайындауда қолданылады. Металлургиялық титанның
көптеген салаларда қолданылуы ол 45%-ға жеңіл екендігіне қарамастан,
беріктілігі шамамен болаттың беріктігіне тең екендігінде.
Титан физиологиялық инертті болып келеді, соның арқасында
медицинада, тіс емханасында, эндодонтикалық инструменттерде,
пирсингке арналған әшекей бұйымдар жасауда қолданылады.
Титан жоғары вакуумды насостарда қолданылатын кең таралған
геттерный материал болып табылады.
Ақ түсті титан диоксиді бояу, қағаз және де пластик өндірісінде
қолданылады.
Титан органикалық қосылыстары катализатор ретінде
қолданылады.
Титан карбиді, титан диборид, титан карбонитрит металл
өңдеуде қолданылады.
Титан нитриді алтын түстес болғандықтан, ол әшекей
бұйымдарын жасауда қолданылады.
Титан әшекей жасауда кең
қолданылады. Титан қолмен өңделеді,
оны өңдеу өте ұзақ және ауыр процесс
болып табылады. Сондықтан титан
әшекейлері қымбат болып келеді.
Титан әшекейлері, тіпті өте сезімтал
теріге де аллергиялық әсер бермейді.
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Атом - күрделі бөлшек

Атомдық және молекулалық массаларды анықтау тәсілдері. Заттық мольдік массасы. Эквивалентті және эквивалент арасындағы қатынас. Газдардың заттық мольдік массаларын анықтау

Атом ядросы

Ядролардың бөліну энергиясы

Көмірсутектердің галогентуындыларының қасиеттері

Күкіртті кендерді байыту технологиясы

Химиялық элементтердің салыстырмалы атомдық массасы

МЕТАЛДАР. МЕТАЛДАРДЫҢ ПЕРИОДТЫҚ ЖҮЙЕДЕГІ ОРНЫ. МЕТАЛДАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ

Ядролық реакциялар

Органикалық заттар

Пәндер