Мұхиттану немесе мұхиттар гидрологиясы - дүниежүз

Презентация қосу

Гидрологиялық

Гидрология — су туралы ғылым. Гидросфераның қасиетін, динамикасын және жердің географиялық
қабығындағы басқа элементтермен өзара байланыстылығын зерттейтін ғылым. Зерттейтін объектілері
бойынша ол құрлық гидрологиясы және мұхиттар мен теңіздер (океанология) гидрологиясы болып екіге
бөлінеді. Сумен қамтамасыз ету, электр қуатын алу, егін суару, көпірлер салу тағы басқалар. мәселелерді
шешу жөнінде гидрологияның маңызы өте зор.[1]Гидрология( гидро-су және грек. logos – ілім) – табиғи
суларды, оларда өтіп жатқан процестерді, олардың атмосферамен, литосферамен және биосферамен
байланысын зерттейтін ғылым. Гидрологияның зерттеу нысандарына мұхиттар, теңіздер, өзендер мен
көлдер, бөгендер, батпақтар, мұздықтар, топырақ және жер асты суларының физика-химия қасиеттері
жатады. Жалпы гидрология мұхиттар гидрологиясына (мұхиттану) және құрлық гидрологиясына
жіктеледі. Құрлық гидрологиясы зерттеу нысандары бойынша: өзендер гидрологиясы; көлдер мен
бөгендер гидрологиясы (лимнология); батпақтар гидрологиясы (гельматология); жер асты суларының
гидрологиясы (гидрогеология); мұздықтар гидрологиясы (гляциология) болып, ал зерттеу бағыты мен
әдіс-тәсілдеріне қарай жалпы гидрология, гидрография, гидрометрия, инженер идрология және
гидрологиялық болжам салаларына жіктеледі. Мұхиттану немесе мұхиттар гидрологиясы – дүниежүз.
мұхитта өтіп жатқан физика, химия, геология және биология процестерді зерттейді.
Мұхиттану мұхит физикасына (физ. мұхиттану, теңіз физикасы), мұхит биологиясы мен геологиясына,
мұхит гидрографиясына, т.б. бөлінеді. Республика аумағындағы 85 мың өзен мен маусымдық жылғалар,
48 мыңнан астам көлдер, үлкенді-кішілі жүздеген бөгендер мен тоғандар, т.б. су объектілерінің
гидрологиялық жағдайы олардың география орнына, жер бедеріне және климатқа тығыз байланысты
қалыптасқан. Қазақстан жерінің жазық бөлігінде жиналған қар жамылғысындағы су ресурстары, қардың
еру режимі, қар түсу мен қар еру кездеріндегі метеорология жағдайлар мен
топырақтың гидрофизика ахуалы, т.б. факторлар мен деректер әр жыл сайын шығатын гидрология
жылнамаларда жарияланып отырады
Гидрология — табиғи суларды және оларда болатын құбылыстар мен
процестерді зерттейтін ғылым саласы. Жер туралы ғылымдар санатына
жатады. Геофизикамен, географиямен (көбіне физикалық географияның
бөлігі деп қарастырылады), сондай-
ақ геология және биология ғылымдарымен тығыз байланысты.
Гидрология пәніне гидросфера суының барлық түрлері: мұхиттар,
теңіздер, өзендер, көлдер, батпактар, топырақ және жер асты сулары,
сондай-ақ атмосфера сулары жатады. Зерттейтін нысандары бойынша
гидрология құрлық гидрологиясы және мұхитты зерттеу болып бөлінеді.
Гидрология XVII ғасырда қалыптаса бастады
Гидрология — су туралы ғылым. Гидросфераның қасиетін, динамикасын және жердің географиялық
қабығындағы басқа элементтермен өзара байланыстылығын зерттейтін ғылым. Зерттейтін объектілері
бойынша ол құрлық гидрологиясы және мұхиттар мен теңіздер (океанология) гидрологиясы болып екіге
бөлінеді. Сумен қамтамасыз ету, электр қуатын алу, егін суару, көпірлер салу тағы басқалар. мәселелерді
шешу жөнінде гидрологияның маңызы өте зор.[1]Гидрология( гидро-су және грек. logos – ілім) – табиғи
суларды, оларда өтіп жатқан процестерді, олардың атмосферамен, литосферамен және биосферамен
байланысын зерттейтін ғылым. Гидрологияның зерттеу нысандарына мұхиттар, теңіздер, өзендер мен
көлдер, бөгендер, батпақтар, мұздықтар, топырақ және жер асты суларының физика-химия қасиеттері
жатады. Жалпы гидрология мұхиттар гидрологиясына (мұхиттану) және құрлық гидрологиясына
жіктеледі. Құрлық гидрологиясы зерттеу нысандары бойынша: өзендер гидрологиясы; көлдер мен
бөгендер гидрологиясы (лимнология); батпақтар гидрологиясы (гельматология); жер асты суларының
гидрологиясы (гидрогеология); мұздықтар гидрологиясы (гляциология) болып, ал зерттеу бағыты мен
әдіс-тәсілдеріне қарай жалпы гидрология, гидрография, гидрометрия, инженер идрология және
гидрологиялық болжам салаларына жіктеледі. Мұхиттану немесе мұхиттар гидрологиясы – дүниежүз.
мұхитта өтіп жатқан физика, химия, геология және биология процестерді зерттейді.
Мұхиттану мұхит физикасына (физ. мұхиттану, теңіз физикасы), мұхит биологиясы мен геологиясына,
мұхит гидрографиясына, т.б. бөлінеді. Республика аумағындағы 85 мың өзен мен маусымдық жылғалар,
48 мыңнан астам көлдер, үлкенді-кішілі жүздеген бөгендер мен тоғандар, т.б. су объектілерінің
гидрологиялық жағдайы олардың география орнына, жер бедеріне және климатқа тығыз байланысты
қалыптасқан. Қазақстан жерінің жазық бөлігінде жиналған қар жамылғысындағы су ресурстары, қардың
еру режимі, қар түсу мен қар еру кездеріндегі метеорология жағдайлар мен
топырақтың гидрофизика ахуалы, т.б. факторлар мен деректер әр жыл сайын шығатын гидрология
жылнамаларда жарияланып отырады.
Гидрологиялық төтенше жағдайлар түрлері

Су тасқыны
Цунами
Мұз көшкіні
Құрғақшылық
Қатты аяз
Су тасқыны — бұл қардың еруі, жауын-шашын, суды желмен айдаған және кептелу кезінде
өзендердегі, көлдер мен теңіздердегі су деңгейінің көтерілуі нәтижесінде жерді су
басуының жоғарғы деңгейі. Ескерту.Су басу су тасу немесе тасқын кезіңдегі су
деңгейінің көтерілу нәтижесінде, жинақтау, жел толқыту нәтижесіңде, сондай-ақ
гидротехникалық құрылғылардың бұзылу кезінде болуы мүмкін.Су басулар адам өлімімен,
тұрғын және кәсіпорын нысандарының қирауымен байланысты, мал басының өлім — жітімі
мен дәнді дақылдардың құруымен, сондай-ақ қоршаған ортаға кері әсерін тигізумен
айтарлықтай шығынға ұшыратады. Соңғы 10 жылда әлемде су басудан 100 мыңға жуық
адам қаза тауып, 1,5 млн. аса адам зардап шеккен, ал су басудан келген жалпы шығын 300
млрд. долларды құраған.
Қазақстанда апаттық құбылыстардың қатарында су басуларды да атап көрсетуге болады.
Республикада белгілі бір жағдайларда су басулар болатын ұзындығы 50 км және одан да
асатын 800-ге жуық өзен бар. Соңғы 10 жылдың ішіңде Қазақстанда әртүрлі генезисті 300-
ден аса су басулар болды, 70%-ы көктемдегі су тасулармен байланысты су басулар болса,
20% -ы жауын – шашынның салдарынан болған және 10%-ы басқа да себептерге
байланысты болған су басуларға тиесілі. Су басулар Республикада жыл сайын тіркеліп
отырады, 1993 жылдың көктеміндегі болған су басу тектес апаттық су басулар өте сирек
кездеседі, онда қар қорының шамадан тыс көп болуына байланысты, сондай-ақ қатты
жауынның жаууы кенеттен күннің жылуымен сәйкес келіп, республиканың барлық жазық
өзендерінде апаттық тасқындар қалыптасқан еді.Айтарлықтай қауіпті Каспий теңізінің көп
жылдық деңгейінің көтерілуі алып келетін, теңіздің солтүстік жағалауында жел толқытуынан
пайда болған су басулар туғызады.
Су тасу – жыл сайын белгілі бір
климаттық жағдайда мерзім сайын
қайталанатын, шағын су көлемімен,
жоғарғы және ұзақ мерзімді су
деңгейінің көтерілуімен
сипатталатын және қардың еруімен
немесе қар мен мұздықтың бірге
еруінен болатын өзеннің сулық
тәртібінің фазасы
Апаттық тасқын — қирау мен құрбандыққа алып келетін, көлемі
жағынан көрнекті, қайталануы жағынан сирек тасқын. Апаттық
тасқын түсінігі, сондай — ақ салдары қиратуға алып келген су
тасуға да қатысты қолданылады.Казақстанда 2003-2004 ж.
апаттық салдары бар тасқындар тіркелген. Мысалы, Қызылорда
облысындағы Сырдария өзенінің арнасына айтарлықтай
мөлшердегі судың құйылуынан су басу аймағы 660м3 құрады,
360 – тан аса тұрғындық құрылыс су астында қалды,қауіпсіз
аймаққа 2085 адам көшірілді. Тасқын кезіндегі өндірістік
қызметкерлер мен халықтың өзін-өзі ұстау тәртібі және іс-
әрекеті. Халыққа көшудің басталуы мен тәртібі туралы жергілікті
радиохабар торабы мен теледидар бойынша , ал жұмыс
істейтіндерге кәсіпорын, мекеме және оқу орындары арқылы, ал
өндіріс пен қызмет көрсету саласында жұмыс істемейтін халыққа
тұрғын үй басқармасы органдары арқылы хабарланады .
Цунами – су асты және жағалаулардағы жер сілкінісі кезінде
пайда болатын теңіз толқындары. Қазақстан үшін орын алуы
екіталай құбылыс, алайда Каспий теңізі айлағында орын алу
мүмкіндігін естен шығаруға болмайды. Индонезияда 26
желтоқсанда 2004 жылы жер 9 баллдық жер сілкінудің
әсерінен цунами болды. Ол кезде көптеген адам қаза болып ,
қала толығымен жойылған.
Мұз көшкіні – адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп
төндіретін, экономика нысандарына және қоршаған табиғи ортаға
шығын келтіретін, жылдам әрі кенеттен болатын қардың және
(немесе) мұздың таудың тік баурайымен қозғалуы.

Қар немесе мұз көшкінінің тууына ықпал ететін маңызды
факторлар қалың қар мен таудың тік баурайлары болып
табылады. Қар көшкінінің алуан түрлі қалыптасу жағдайының
нәтижесінде олардың түрі мен көлемінің айтарлықтай
айырмашылықтары бар. Қар көшкіні тау баурайындағы қардың
салмағы оның беріктігінен асып кеткен кезде пайда болады.
Қазақстаңдағы қар көшкіні қауіпі бар аймақ 95 мың км2 жуық
аймақты алып жатыр, жоғарғы және орташа қар көшкіні қауіпі бар
аймақ – 25 мың км2 жуық. Олар негізінен еліміздің таулы
аймақтарының шығыс және оңтүстік – шығыс аймақтарында
орналасқан. Республикада жаңа жауған қардан пайда болатын
және қаркынды жылымық кезінде пайда болатын қар көшкіндері
саны жағынан көптеп кездеседі
Құрғақшылық — ыстық күнде,
ауаның ылғалдылығы төмен
болған кезде жауын-шашынның
ұзақ уақыт және елеулі түрде
жетіспеушілігі.
Қатты ыстық – қоршаған ауаның
орташа
плюстік температурасының
бірнеше күн бойы 10 және одан
да астам градусқа артық болуын
айтады
Мұз көшкіні қауіпі бар аймақ –
адамдардың өмірі мен
денсаулығына, экономика
нысандарына және қоршаған
табиғи ортаға зақым келтіретін
немесе келтіруі мүмкін мұз
көшкіні қауіпі бар таулы айма
Құрғақшылыққа дайын болу принциптері:Қосымша ыдыстар
жинап, қажет болса оларға алдын ала су толтырып
қою.Ыстық күнге лайық киімдер, тұрмыстық электр
құралдарын (желдеткіштер, кондиционерлер) әзірлеп
қою.Егер селолық жерлерде тұратын болсаңыз — жаппалар,
қалқалар, даладағы орындықтар құдықтар, сондай-ақ терезе
жапқыштар сайлануы тиіс.Мүмкіндігінше электр
құралдарының жұмысын қамтамасыз ету үшін электр
қуатының автономиялы көздерін сатып алу.Суды үнемдеп
пайдалану.
Қатты аяз— ауа температурасы
39 градустан асатын
мөлшер.Бұндай ауа-райы
Қазақстанның солтүстік жерін
мекендейтін жерлерге тең.

Ұқсас жұмыстар

Географиялық диктант

Гидрологиялық зерттеулердің әдістері

Қар жиегінің биіктігі неге байланысты, сызбаны толтыр

Гидросфера — жердің су қабығы. Гидросфера бөліктері

Ирак

ШПЕНГЛЕР ОСФАЛЬД ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ БАСТАУЛАРЫ

Қазақстанның сәулет өнері

ЕУРАЗИЯ ЖАҒАЛАУЫНДАҒЫ МҰХИТТАР МЕН ТЕҢІЗДЕР

Материктик түбектер Аралдық түбектер

Еуразия материгі

Пәндер