Психологиялық - педагогикалық қолдау

Презентация қосу

Оңтүстік Қазақстан Мемлекетік Педагогикалық Университеті

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы: Ерекше білім беруге қажеттілігі бар тұлғаларды əлеуметке қосу

Тобы: 109-18.
Орындаған: Қожанова А.
Қабылдаған: Турмаханова С.
Жоспар:
I. Кіріспе.
II. Негізгі бөлім:
Әлеуметтік ортаға бейімдеу ұғымына түсінік;
Мүмкіндігі шектеулі баланы әлеуметтік ортаға енгізудің
жолдары
Психологиялық-педагогикалық қолдау
III. Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер.
I. Кіріспе.
Мүмкіндігі шектелген бала ерекше қарауды қажет етеді. Осындай тұлғаны қалыптастыруды нәтижелі
басқару үшін, түрлі жас кезеңіндегі бала дамуының өзіндік психологиялық-педагогикалық заңдылықтары
туралы терең білу керек. «Психологиялық ой түйіндісі бойынша физиологиялық кемшілік әлеуметтік тәртіп
нормаларының бұзылуын туындатады. Осындай кемшіліктері бар балалардың барлық психологиялық
ерекшеліктері биологиялық емес, әлеуметтік құбылыс болып табылады», Баланың бойындағы кез-келген
кемшілік, баланың қоршаған ортамен қарым-қатынасын шектеуде, оған адамзаттың мәдени, әлеуметтік
тәжірбиесін игеруге кедергі келтіретіні бәрімізге белгілі.
Мүмкіндіктері шектеулі адамдарға өзгелермен бірдей оқуға, жұмыс істеуге, демалуға т.б. яғни қоғамдық
өмірге араласуға құқық беру қажеттігі еш күмән келтірмейді, дегенмен бұны шынайы түрде іске асыру оңай
емес. Психофизиологиялық ауытқушылықтары бар балалармен психологиялық-педагогикалық оқытудың
тәрбиелік сипаты, көрнекілік, жеке ықпал ету сияқты жалпы дидактика принциптерімен қатар арнаулы
педагогикадағы түзете-дамыта оқыту және практикалық бағытта оқыту принциптерін басшылыққа алады.
Дегенмен осы балалармен жүргізілген жұмыстардың нәтижелілігі қосымша факторларға да байланысты. Ең
алдымен оқу сабақтарының оқушыларды қоғамдық тәртіп ережелеріне, белсенділіктерін дамытуға,
коммунакабельдік дәрежесіне сәйкес келуі үлкен орын алады. Сонымен қатар барлық пәндер арасындағы
байланыс, яғни бір тақырыптың түрлі пәндерде қаралып, түсіндірулермен қатар, жағымды тұлға қасиеттерін
қалыптастыруда еңбекке оқыту, еңбекке баулу ерекше маңызды. Практика барысында оқушыларда әлеуметтік
бейімделуіне өте маңызды ұжымда бірлесе жұмыс істеу, еңбек етуге деген икем, жауапкершілік сияқты
адамгершілік қасиеттері қалыптасады.
Әлеуметтік ортаға бейімдеу ұғымына түсінік

Әр адам қайталанбас тұлға болып есептеледі, сондықтан адам, адамгершілік
тұрғылық қарым-қатынасқа құқылы. Әлеуметтік ортаға енгізу – әлеуметтік
қатынастың жалпы жүйесіне және баланың өз жағдайына қарай білім алу
ортасына мүмкіндігі шектеулі балалардың әлеуметтік бейімделуін
қалыптастыру. Бейімделу – бұл жеке тұлғаның әлеуметтік құрылымдарға енуі.
Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік ортаға енгізудің негізгі бір факторы,
ортаны мүмкіндігі шектеулі баланы қабылдауға дайындау. Мектепте даму
мүмкіндігі шектеулі балалардың мектепте оқуына, басқа балалармен бірдей
білім алып, түрлі шараларға қатысуына толықтай жағдай жасалған. Мектептегі
мүмкіндігі шектеулі балаларды қамқорлыққа алып, олардың жеке тұлға болып
қалыптасуына мүмкіндік жасап, өз бетімен өмір сүруге бағыт-бағдар беру,
тұрмыстық еңбек үдерісін меңгерту мақсатында түзете-дамыта оқыту
сыныбында аптасына 2 сағат әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау сабағы
жүргізілді. Бұл сабақ кезінде мүмкіндігі шектеулі балаларға өзіне-өзі қызмет
көрсетуге, қоршаған ортада өзін ұстауға өз бойындағы кемістіктерін қалпына
келтіріп, қабілеттерін көрсету, қарым-қатынаста өзін басқара алуға, қоршаған
ортаны танып білуге үйретіледі
Мүмкіндігі шектеулі баланы әлеуметтік ортаға енгізудің екі жолы бар

Бірінші жолы, мүмкіндігі шектеулі
баланы қоршаған ортаға бейімдеу.
Екінші жолы мүмкіндігі
Бұл жолдың кемшілігі –
біржақтылығы. Бұл жолмен шектеулі баланы әлеуметтік
керекті нәтижеге жету мүмкін ортаға енгізу дайындығымен
емес, әлеуметтену процесі екі бірге, әлеуметтік ортаны
жақтылы болуы керек. Бұл мүмкіндігі шектеулі баланы
дайындық процесінде
қабылдауға дайындау. Негізгі
интеграцияның объектісі ғана
емес, сонымен қатар белсенді факторы да осы.
субъектісі болу керек.
Мүмкіндігі шектелген бала ерекше қарауды қажет етеді. Осындай
тұлғаны қалыптастыруды нәтижелі басқару үшін, түрлі жас
кезеңіндегі бала дамуының өзіндік психологиялық-педагогикалық
заңдылықтары туралы терең білу керек. Егер адамды тарих пен
табиғаттың бір бөлігінің өнімі ретінде биоәлеуметтік нәрсе деп
қарастырар болсақ, мұнан дамуға әсер ететін биологиялық
(табиғи) және әлеуметтік (әлеуметтік орта) фактор шығады.
«Психологиялық ой түйіндісі бойынша физиологиялық кемшілік
әлеуметтік тәртібі нормаларының бұзылуын туындатады. Осындай
кемшіліктері бар балалардың барлық психологиялық
ерекшеліктері биологиялық емес, әлеуметті құбылыс болып
табылады». (Л.С.Выготский) Психиканың тарихи-мәдени
қалыптасу теориясында Л.С.Выготский кезкелген кемшілік,
баланың қоршаған ортамен қарым-қатынасын шектеуде, оған
адамзаттың мәдени, әлеуметтік тәжірбиесін игеруге кедергі
келтіретініне баса назар аударады.
Балалармен жүргізілген жұмыстардың нәтижелілігі
қосымша факторларға да байланысты.

Ең алдымен, оқу сабақтарының балаларды қоғамдық тәртіп
ережелеріне, белсенділіктерін дамытуға, коммуникабельдік
дәрежесіне сәйкес келуі үлкен орын алады. Сонымен қатар,
барлық ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері арасындағы
байланыс, яғни бір тақырыптың түрлі пәндерде қаралып,
түсіндірулермен қатар, жағымды тұлға қасиеттерін
қалыптастыруда еңбекке оқыту, еңбекке баулу ерекше
маңызды. Практика барысында балаларда болашақ әлеуметтік
бейімделуіне өте маңызды ұжымда бірлесе жұмыс істеу, еңбек
етуге деген икем, жауапкершілік сияқты адамгершілік қасиеттері
қалыптасады.
Жеке тұлғаны әлеуметтік бейімдеу сабақта және сабақтан тыс уақыттардағы
ұйымдастырылған сабақтар мен экскурсияларда өткізіледі. Сабақ барысында
арнайы құрылған жағдаяттар бойынша балалар қажетті тұрмыстық икемдерді,
қоғамдық тәртіп ережелерін игереді. Ол үшін сабақтан тыс уақыттарда «Дүкенде»,
«Шаштаразда», «Автобуста» т.б. сияқты сюжеттірольді ойындар өткізіледі.
Балаларға белгілі бір жағдайда қалай жасау керектігін бірнеше рет қайтара көрсету
керек. Бірнеше қайтара жаттығу, жүйелі қойылатын талаптар балаларда қоршаған
ортаға икемделуге көмектесетін жағымды әдеттерді шыңдайды. Ал, танымдық
әрекеттерін дамыту олардың жеке бас қасиеттеріне әсер етеді. Жас ерекшеліктеріне
сай балалар еңбек әрекетін сәйкес бағалай алады, орындаған жұмысының
сапасына да жәй қарамайды. Тапсырманы жаман орындаса қынжылып, ал жақсы
бұйым жасаса жолдасына, тәрбиешісіне көрсетіп, мадақтауды ұнатады. Балалар
осылайша еңбек әрекетіне қатысудың маңыздылығын түсіне бастайды. Бұның бәрі
балалардың тұлғалық қалыптасуы туралы айта отырып, олардың өмірлеріндегі
еңбектің рөлі мен адамдар арасындағы қарымқатынастың қалыптасуына әсер етеді.
Көрнекілік әдісі

Тәрбиеленушілерді әлеуметтік оқыту барысында көрнекі құралдар негізгі тиімді әдіс
болып табылады. Бұл жерде «көрнекілік» - шынайылық деген мағынаны білдіреді.
Педагог мүмкіндіктері шектелген балаларды экскурсия, сюжетті-рольді ойындар, ертегі
қойылымдар, театрландырылған қойылымдар барысында сыртқы
ортаныңқасиеттерімен, құбылыстарымен таныстырады. Бұл балалардың
мүмкіндіктерін пайдалана отырып, өздеріне қызмет ету, тұрмыста және арнаулы
өндірісте қиын емес еңбек операцияларын орындауға, мүмкіндігінше қоршаған ортаға
икемделуге бағытталған жұмыстар. Осындай жұмыстар барысында дамуында
проблемасы бар балалар белсенділік көрсетіп, өз беттерінше жұмыс істей алуға, түрлі
жағдаяттар барысына сай әрекет етуге, өзін өзгелердің бағалауына парапар ұстауға
үйренеді. Түзету жұмыстары барысында жасаған жұмыстарына сын көзбен қарауға
үйреніп қана қоймай, салыстырмалы түрде бағалауға, өзгелердің сындарын қабылдай
және текшелей алуға, керек кезінде жолдастарын қолдауға, көмек қолын созуға үйренеді.
Әлеуметтік-тұрмыстық білім мен икем

Ерекше балалардың қоғамдық өмірге араласулары үшін әлеуметтік- тұрмыстық білім мен
икемдерін қалыптастыру екенін назарда ұстай отырып, педагог арнайы сабақтарда балалардың
қоғамдық орындарда өздерін ұстай алу, қажетті хабарламалар мен жарнамалық ақпараттарды
түсіне бастауға үйрету керектігін де басты назарда ұстайды. Мысалы, жаяу жүргіншіге
арналған белгілер, ойнауға тиым салынатын белгілер, жақын жердегі асхана, емхана бар екені
туралы айтатын белгілерді көріп, керегіне жарата алу, кез-келген жағдаяттан шығатын жол
болатынын түсіндіру әрине білім беру барысында алатын біліммен байланысты.
Мүмкіндіктері шектелген балаларда қоршаған орта туралы сәйкес түсінік қалыптастыру көп
жағдайда педагогтың оқыту мен тәрбиелеудің түрлі әдістері мен формаларын қолдана отырып,
дұрыс педагогикалық процесс ұйымдастыруымен анықталады. Ерекше көзқарасты қажет
ететін балардың дамуы оқу мен тәрбие барысында практикалық әрекеті негізінде құрылады.
Сондықтан, бұл балаларды өмірге бейімдеу экскурсия және сабақтар, түрлі ойындар
формасында ұйымдастырылып, бала дамуында жетекші орын алады. Егер ұйымдастырылған
оқу іс-әрекетінде «Тағамдар», «Дүкенде» тақырыптары өтілсе, сабақтан тыс уақыттарда
тақырыптық эксурсия өткізудің маңызы ерекше. Бірақ балалар белгілі бір объектіні сырттай
бақылап қана қоймай, ересектердің әрекеттеріне еліктей отырып, өздері де жас шамаларына
қарай әрекет ете алатындай етіп ұйымдастыру өте маңызды.
Психологиялық-педагогикалық қолдау

Баланы психологиялық-педагогикалық қолдау күрделі де маңызды процесс. Баланы
психологиялық-педагогикалық қолдау – инклюзивті білім беру жүйесінде баланың
тәрбиесіне, оқу процесіне, жақтын дамуына, әлеуметтенуіне, бейімделуіне жағдай
жасауға бағытталған кәсіби белсенді жүйе. Психологиялық-педагогикалық қолдау
көрсету қызметіндегі мұғалім-дефектолог баланы психологиялық-педагогикалық
қолдауда тек білім мазмұнына ғана өзгерістер енгізіп қоймай, баланың танымдық
қабілеттерін дамыту мен жалпы баланың өмірін ұйымдастыруды көздейді.
психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету қызметінің барлық бағыттарына
жетекшілік ететін қызмет координаторы, мұғалім-дефектолог, логопед, психолог,
әлеуметтік педагог, медицина қызметкерлері жұмыс атқарады. Яғни, психикалық
дамуы тежелген баланы психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету қызметінің
тиісті мамандарымен жүзеге асырылады. Психологиялық-педагогикалық қолдау
көрсету қызметінің әр маманы өз бағыттары бойынша жұмыс істейді. Бұл біріккен
психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету қызметінің басты мақсаты –
мүмкіндігі шектеулі балаға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету.
Педагог-дефектологтың психикалық дамуы тежелген балаға психологиялық-
педагогикалық қолдау көрсетуі мынадай бағыттарда іске асырылады

Әдістемелік-
Түзете- Кеңес беру мен Әлеуметтік-
Диагностикалық ұйымдастырушыл
дамыту ағартушылық бейімдеу ық

–сенсорлық және
-баланы алғашқы дефектологиялық – педагогтармен жеке жұмыс жүргізу; жұмыс консилиумға
сенсомоторлық дамуын
тексеру; – баланың психикалық – баланың жас, жеке, типтік дайындық, іс-шараларға
қалыптастыру; – кеңістік- ерекшеліктерін ескере отырып ата-
– баланың
дамуының динамикасын жүйелі дайындық, баланың жеке
уақыт түсініктерін аналарға, педагогтарға бірқатар әлеуметтенуіне,
түрде кезең бойына бақылау; – құжаттарын толтыруды
қалыптастыру; – пішін мен ұсыныстарды даярлау; – балалардың қоршаған ортаға
баланың даму деңгейіне әсер еткен жеке ерекшеліктерін есепке ала отырып қамтамасыз етеді.
әдіс-тәсілдер мен таңдалған көлем, түсті қабылдауын педагогтың оқу жоспарына түзету
бейімделуіне жағдай
Сонымен қатар мынадай
бағдарламаның тиімділігін қалыптастыру; - жұмыстарын енгізу; – эксперименталды жасау; – баланы
міндеттерді жүзеге
анықтау; – мүмкіндігі шектеулі салыстыру, талдау, топта жұмыс істейтін педагогпен жеке шығармашылыққа
кеңес жүргізу; – әлеуметтік асырады: -ұстаздар мен
баланың жеке ерекшіліктерін, жинақтау, қорытындылау, қызметкерлермен жұмыс; – ата-
тарту; – баланы
ата-аналарға арналған
танымдық қызметін, ерік-жігер жалпы ойлау аналармен жұмыс: – баламен мерекелік іс-шараларға
әдістемелік құралдарды
саласын, отбасындағы тәрбиелік операцияларын жүргізілген жұмыстың жалпы қатыстыру; – баланы
жағдайдың даму ерекшеліктерін қорытындысымен ата-аналарды жасау; -оқушыға
қалыптастыру; – зейіннің таныстыру; – ата-аналарға баланың
әлеуметтік-тұрмыстық
зерттеу; – жалпы білім беру портфолио құрастыру.
тұрақтылығын, зейін тәрбиесіндегі қиыншылықтары туралы бағдарлауға үйрету; –
ұйымдарының бағдарламасын Портфолио – бала жеткен
шоғырлануын дамыту; – нақты ұсыныстар даярлау; – ата- қоғамдық ортада өзін
меңгерудің деңгейін анықтау; – аналарға баланың психофизикалық жетістіктердің, баланың
көру, есту арқылы есте мүмкіндіктеріне сай баланы оқыту мен
еркін сезінуге, өзін-өзі
компенсаторлық мүмкіндіктерді білім-білік
сақтауын дамыту; – оны дамытудың маңыздылығын басқара білуге, өзі өмір
іздеп табу; – баламен жұмыстың дағдыларының, баланың
бағыттарын айқындау мен бала психомоторлық дамуды түсіндіру; – психологиялық- сүретін ортаны толық
педагогикалық қолдау көрсету қызметі жеке өсуін қадағалайтын,
дамуындағы ауытқулардың алдын жүзеге асыру мен сөйлеу мамандарымен тығыз қарым-
бағдарлай білуге үйрету.
бала дамуының
алу тілін, сөздік қорын
арттыру.
қатынаста болу . көрсеткіші.
ҚОРЫТЫНДЫ.
Бүгінгі күні мүмкіндігі шектеулі баланы ортаға кіріктіру, жалпы білім беру процесіне қосу,
мүмкіндігі шектеулі балалардың құқығын қамтамасыз ету маңызды мәселенің бірі болып
отыр. Бала-ата-ана-педагог, отбасы және білім мекемесі арасындағы сабақтастықтың
ойдағыдай жүзеге асуы мүмкіндігі шектеулі тұлғаның әлеуметтік бейімделуінің алғы
шарттарының бірі болмақ.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасына сәйкес инклюзивті білім беруді дамытудың жоғары
көрсеткіштеріне жетуге, барлық адамдардың сапалы білім алуына толыққанды тең
қолжетімділігін қамтамасыз етуге, инклюзивті үдеріспен қоғамның қанағаттануына,
мүмкіндіктері шектеулі тұлғаларды толерантты қарым-
қатынас қалыптастыруға; инклюзивті білім
беруді ресурстық қамтамасыз етуге, нормативтік-құқықтық және
ұйымдастырушылық-экономикалық негіздерін қамсыздандыруға мүмкіндік береді.
Жүсіпбек Аймауытов «Мұғалім істеген ісі өнімді, берекелі болуын тілесе, әуелі өз қызметін
шын көңілмен жақсы көрсін» деген екен. Олай болса, өз мамандығын шексіз сүйе білген
маман иесі ғана үздіксіз ізденіс пен асқан шыдамдылық, қажырлы еңбектің арқасында
баланың біліміне, оның болашағына үлкен сәулесін түсіріп, бала өмірін дұрыс бағытқа
бағыттары сөзсіз.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған
Мемлекеттік бағдарламасының. Астана. 2010 ж.
2. Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы
қолдау туралы Қазақстан Республикасының Заңы. 2002 ж.
3. Малофеев, Н.Н. Специальное образование в меняющемся мире. Европа:
учеб.пособие для студентов пед. вузов / Н.Н. Малофеев. – М.: Просвещение, 2009. – 319
с.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Оқытудағы қиындықтары бар балалардың психологиялық және педагогикалық сипаттамасы

Критериалды бағалаудың құралдары

Психологиялық - педагогикалық қолдау көрсету

Ерекше білім беру қажеттілігі бар балалардың психологиялық - педагогикалық сипаттамасы

Мектептегі қолдау

Қазіргі таңдағы мектептің тәрбие үдерісіне педагогикалық қолдау

АРНАЙЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ - ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚОЛДАУ

Психологиялық - педагогикалық қолдауда кеңінен енгізу проблемалары

ЕББҚ Бар балаларды ППҚ

Баланың жеке қабілеттерін дамыту - өмір талабы

Пәндер