Шымкент қала атауының мағынасы

Презентация қосу

Қазақстан инженерлік-технологиялық университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Шымкент қала атауының мағынасы

Орындаған: Мәметай Ұлтусын
Тобы:
Қабылдаған: .
Жоспар:
І. Кіріспе.
ІІ. Негізгі бөлім:
1.Шымкент
1.Шымкент қашан пайда болды?
2.“
2.“Шымкент” атауы қайдан шыққан?
ІІІ. Қорытынды.
ІV.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Кіріспе:
Шымкент — Қазақстандағы қала, Республикалық
маңызы бар қала, 2018 жылдың 19 маусымына дейінгі
Түркістан облысының орталығы.

Қалада 1 121 809 адам тұрады (1 қазан 2019).
Қазақстанның басқа қалаларымен салыстырғанда
тұрғыны жөнінен 3-ші орында. Осымен қатар, Шымкент
Қазақстанның негізгі өнеркәсіп, сауда және мәдени
орталықтарының бірі болып табылады. Шымкент
қаласы ТМД-ның 2020 жылғы мәдени астанасы
мәртебесіне ие болды.
ІІ. Негізгі бөлім:
Шымкент қашан пайда болды?
Осы уақытқа дейін
ғалымдардың көпшілігі
қазіргі Шымкент
қаласының аумағындағы
қоныс мекендер XI-XII
ғ.ғ.болған деген
тұжырымдама болатын.
Сонымен қатар
Шымкенттің бұдан да
ертеректе пайда болғаны
жөнінде болжам бар. Бұған
дәлел: археологиялық
қазбалар мен құрылыс
барысында табылған
қабырлардың жерлеуші,
мамандардың болжамы
бойынша, біздің эрамызға
дейінгі V-VІ ғасырларға
тән.
Осы уақытқа дейін ғалымдардың көпшілігі қазіргі Шымкент
қаласының аумағындағы қоныс мекендер XI−XII ғасырларда
болған деген гипотеза болатын. Сонымен қатар Шымкенттің
бұдан да ертеректе пайда болғаны жөнінде болжам бар. Бұған
дәлел - археологиялық қазбалар мен құрылыс барысында
табылған қабырлардың жерлеуші, мамандардың болжамы
бойынша, біздің эрамызға дейінгі V-VІ ғасырларға тән.
“Шымкент” атауы қайдан шыққан?

Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи
деректерді атай отырып, қала атауының мағынасын “бау-
бақшалы қала”, “Жасыл қала”, “Шыммен қоршалған қала” – деп
түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай деп
түсіндіріледі: Шымкент түркінің “Шым” және иранның “Кент”
— қала, мекен деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде
қала атауы Соғдының (Иранның) “чиминь-чемень” яғни, көгалды,
гүлденген алқап, ал бұған “Кент” сөзінің жалғануымен, “жасыл
(гүлденген) қала” деген мағынаны береді. Қандай болғанда да, қала
ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне қолайлы мекен болған.
Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген археологиялық қазба
жұмыстары кезінде табылған мәдениет мұралары дәлел бола
алады. Тау етегінде өзен бойындағы алқаптарда егіншілік пен
жүзімдік, ал көгалды таулы жайылымдарда мал шаруашылығы
дамыған.
тарихи оқиғалардың куәсі болған. Қала бірнеше рет
басқыншылардың жойқын шабуылдарына ұшырған. Шыңғыс хан
жорықтарға жасақтарымен қала арқылы өтіп, ақырында
Шымкент Шыңғыс хан ұрпақтарының қол астына өткен. Ақ
Орда және Алтын Орда хандары жүргізген соғыстардың
нәтижесінде қала Әмір Темірдің қол астына кіреді. XV ғасырдың
басынан Шымкент XVIII ғасырдың жартысына дейін Жоңғар
шапқыншыларының тонауына ұшырайды. Сансыз соғыстар мен
өзара тартыстар жергілікті халықтардың өміріне қайғы-
қасірет әкелгенімен, Сайрам оазисі-жер өңдеу мен бау-бақша
және қол өнері өркендеген аймақ болып қала берді.
Шымкент – Қазақстанның көне қалаларының бірі. Тарихи
деректерге сүйенер болсақ, қала б.з.д. II ғасырда салынған.
Шымкент қаласы Ұлы Жібек Жолы керуен көшінің жолында
орналасқан. Көптеген жылдардан бері көне қалада ғылыми зерттеу
жұмыстары жүргізіліп, шетелден келетін туристердің санында
шейк болмайды. Халық санының көлемі жағынан Шымкент қаласы
бүкіл республика бойынша үшінші орында. Алайда, бейресми
мәліметтер бойынша, Шымкент қаласында халық саны әлдеқайда
көп. Себебі, қалада алис-жақын шетелден келген, тіркеуден өтпеген
мигранта тұрады. Шымкент қаласы – қазақ елінің суда, мәдениет,
өнеркәсіп орталықтарының бірі. Қалада қазақ, славян, өзбек, татар,
неміс, еврей, корей, поляк, башқұрт, әзірбайжан т.с.с. 19 ұлттың
мәдениет орталықтары жұмыс істейді.
1914 жилы Қазақ елінің Ресейдің құрамына енуінің 50 жылдық мерейтойы
құрметіне орай, Шымкент қаласының атауы Черняев болып өзгертілген.
Бірақ та, көп ұзамай 1921 жилы қалаға өз атауы қайта берілді жылдың
тамыз айында Шымкент қаласы үздіктердің қатарынан көрінді.
Халықаралық ірі қалалар мен астаналар ассамблеясы Шымкент қаласының
басшылығына III халықаралық байқауының арнайы дипломы мен
марапаттап, «ТМД және Евр АзЭС қалаларының ішіндегі ең үздік қала»
атағына лайық деп танниды.
Қорытынды:
Қорытынды:

Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында
бір еркек пен әйелдің мәйіті табылды, және ол зороастрлық
салтпен жерленгендігі анықталып отыр, олай болса бұл мәйітке
1500 жыл. Бірқатар археолог-ғалымдардың пікірлері бойынша, бұл
жерде үлкен қорым болған, егер бұл расталса, онда қаланың пайда
болған мерзімі қайта қаралуы мүмкін. Біздің заманымызға жеткен
жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен ретінде парсы
тарихшысы Шараф ад-Дин Әли Йаздидің (1425 ж.) біздің жыл
санауымыз бойынша 1365-1366 жылдардағы Әмір Темірдің әскери
жорық-тары туралы жазған "Зафар Наме" атты ("Жеңіс
кітабы") кітабында кездеседі.
Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне
қолайлы мекен болған.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1.https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D1%8B%D0%BC%D0%BA
%D0%B5%D0%BD%D1%82
2.https://kk.encyclopedia.kz/index.php/%D0%A8%D1%8B%D0%BC
%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%82

Ұқсас жұмыстар

Батыстағы қалалар

Қазақстанның ірі қалалары

Шымкент қаласы

Сақтардың коғамдық құрылысы

Жаңғыру және урбанизация

Медбикелік күтімнің бағасы

ТҮРКІСТАН - ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТАРИХИ ҚАЛАСЫ

Урбанизация және көші - қон мәселелері

Табу сөздер

Ақтөбе облысы.Мәдени мұрасы,қайта қалпына келтірілген ескерткіштері

Пәндер