Жоғарғы дәрежелі жүйке әрекеті

Презентация қосу

ЖҮЙКЕ ЖӘНЕ ҚИМЫЛ
ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ
ҚҰРЫЛЫСЫ, ҚЫЗМЕТІ
ДАЙЫНДАҒАН: ЖАНАЙДАРОВА НУРДАНА, БК 205
ПӘН ОҚЫТУШЫСЫ: ЖАРКАЕВА БОТАГОЗ
ЖОСПАР
1. Жоғарғы дәрежелі жүйке әрекеті.
2. Шартты, шартсыз рефлекстер.
3. Екі сигналдық жүйе.
4. Ес. Эмоциялардың биологиялық рөлі.
5. Ұйқы және сергектік.
ЖОҒАРҒЫ ДӘРЕЖЕЛІ ЖҮЙКЕ
ӘРЕКЕТІ
Жоғары дәрежелі жүйке қызметі - үлкен ми сыңарлары, ми қыртысы
және қыртыс асты бөліктері арқылы атқарылатым адамның күрделі іс-
өрекеті мен мінез-құлқының, танымдық іс әрекеті процестерінің
физиологиялық механизмдерін қамтамасыз ететін жүйкелік реттеудің
жоғарғы түрі. Жоғары жүйке қызметі өте күрделі рефлекторлық жолмен
жүріп, ағзаны, адам мінез-құлқын реттеп отырады. Жоғары жүйке
қызметі арқылы адам және жануарлар сыртқы ортамен тығыз байланыста
болады. Жоғары жүйке қызметі өз алдына ілім ретінде И.М. Сеченов пен
И.П. Павлов зерттеген.
«Жоғары жүйке қызметі» термині алғаш рет И. П. Павловтың ғылымға
енгізілді. И. П. Павлов жоғары жүйке қызметінің физиологиясында екі
негізгі бөлімді атап көрсетті: анализаторлар физиологиясы және шартты
рефлекстің физиологиясы. Одан әрі бұл бөлімдер адамның екінші
сигналдық жүйесі туралы оқумен толықтырылған.
И. П. Павловтың жұмысының арқасында жоғары жүйке қызметінің
физиологиясы сыртқы әлемнің рефлекторлық көрінісі қағидатына
негізделген психика мен мінез-құлықтың нейрофизиологиялық
механизмдері туралы ғылым болып табылады.
И. П. Павловтың
жұмысының арқасында
жоғары жүйке
қызметінің
физиологиясы сыртқы
әлемнің рефлекторлық
көрінісі қағидатына
негізделген психика мен
мінез-құлықтың
нейрофизиологиялық
механизмдері туралы
ғылым болып табылады. ПАВЛОВ ИВАН ПЕТРОВИЧ
(1849-1936)
ШАРТТЫ ЖӘНЕ ШАРТСЫЗ
РЕФЛЕКСТЕР
1.Шартсыз рефлекстер туа пайда болған, тұқым қуалайды және тұрақты болады. Ал шартты
рефлекстер жеке ағзаның тіршілік ету барысында пайда болады, тұқым қуаламайды және
онша тұрақты емес.
2. Кез келген шартсыз рефлекс, егер орталық жүйке жүйесі тиісті даму дәрежесіне жетсе,
белгілі тітіркендіргішті бірінші рет және бір-ақ рет қолданғанның өзінде-ақ пайда болады.
Жаңа туған баланың аузына тамақ түссе, шартсыз рефлекторлық жолмен сілекей ағады. Ал
шартты рефлекстер бірден пайда болмайды, олар белгілі жағдайларға байланысты, біртіндеп
дасалады.
3. Шартсыз рефлекстің дайын рефлекторлық доғасы бар, ал шартты рефлекстер болу үшін
шартты байланыс деп аталатын, ми қыртысында жаңа байланыс орнауы қажет. Сөйтіп,
бұрын болмаған жаңа рефлекторлық доға тұйықталуы қажет.
4. Шартсыз рефлекс доғасын рецептор, кондуктор (қозу өткізетін – сезгіш, қозғағыш,
аралық нейрондар жүйесі) және эффектор құрайды. Ал шартты рефлекстердің доғасының 1-
звеносы – анализатор (тітіркендіру әсерін қабылдап, одан сапалы түйсік тудырады); 2-сі –
тұйықтағыш (замыкатель) - өзгергіш келеді, анализатор клеткаларын эффекторды
жабдықтайтын жүйке клеткаларымен байланыстыратын жүйке жолы; 3-сі – эффектор.
5. Шартсыз рефлекстерді түрлік деп, яғни бір түрдің барлық өкілдеріне тән деп қарау керек.
Ал шартты рефлекстер жануардың жеке басының тіршілік ету барысында пайда болған.
Дегенмен, сыртқы ортаның ұзақ уақыт өзгермейтін факторлары бар жағдайда, кейбір жеке
тұрақты шартты рефлекстер (көбінесе атадан атаға қайталайтын, особътың (дараның)
тіршілік етуінің жас кезінде пайда бодатын рефлекстер), біртіндеп тұқым қуалайтынға, яғни
шарттыдан шартсызға айналуы да мүмкін.
6. Шартты рефлекс - бұл организм
өмір бойы үйренетін және
рецепторды әсерінен пайда
болатын жауап немесе реакция.
7. Шартты рефлекс мидың
жоғарғы бөлімдерімен
байланысты, ал шартсыз
рефлекстердің доғасы мидың
түрлі төменгі бөлімдері арқылы да
өте алады. Жоғары сатыда
ұйымдасқан, үлкен жарты шарлар
қыртысы бар жанураларда шартты
рефлекстер жасалу үшін мидың
осы бөлімінің болуы міндетті.
Мысалы: иттердің ми қыртысын
алып тастаса, оның шартты
рефлекстік әрекеті толығымен
тоқтайды.
ЕКІ СИГНАЛДЫҚ ЖҮЙЕ
• Алғашқы сигнал жүйесі адам мен жануар құрылымында да бар. Ал екіншісі - тек адам.
Бұл әрбір адам қандай да бір жағдайға қарамастан белгілі бір бейнені қалыптастыруға
қабілетті. Мысалы, кез-келген сөйлейтін сөздер адамның жадында тиісті бейнені
(екінші сигнал жүйесі) тудыруы мүмкін. Алғашқы сигнал жүйесінің болуы, егер
сілекей күшейген болса, өзі үшін сөйлейді.
1. Осылайша, сигналдың алғашқы жүйесі адамға қоршаған ортаны қабылдауға
көмектеседі. Жануарлар мен адамға ортақ, бұл сыртқы ортадан, осы жүйені құрайтын
объектілерден келетін кейбір сигналдарды, құбылыстарды талдау және синтездеу
мүмкіндігі. Адамның, жануардың алғашқы сигнал жүйесі - тітіркендіргішке (дыбыс,
жарық және т.б.) жауап ретінде белгілі рефлекстердің кешені. Ол нақты сигналдарды
шындықтан нақты суретке айналдыратын арнайы рецепторлардың көмегімен жүзеге
асырылады. Бұл алғашқы сигнал жүйесінің анализаторлары сенсорлық органдар
болып табылады. Олардың көмегімен мидың жарты шарларына қозғау салады.
2. Екінші сигнал жүйесі адам миының дамуына жаңа принципті берді. Осындай адамның
көмегімен дерексіз ұғымдардың немесе суреттердің көмегімен ойлануға болады. Бұл
сигнал жүйесі ауызша-логикалық ойлау мен айналамыздағы әлем туралы білімді
қалыптастырудың негізі болып табылады.
ЕС. ЭМОЦИЯЛАРДЫҢ
БИОЛОГИЯЛЫҚ РӨЛІ
Ес — адамның бұрын көрген,
естіген, білген нәрселері мен
бейнелерін ойында ұзақ уақыт
сақтап, қажет кезінде қайта
жаңғырту қабілеті, жүйке жүйесінің
негізгі қызметтерінің бірі. Естің
физиологиялық сипатын
И.П.Павлов зерттеді:
ассоциацияларды шартты рефлекс
теориясымен түсіндіріп, ми
қабығындағы екі қозу процесінің
қабаттасуынан пайда болып, сан
қайталау нәтижесінде бекітілі
отыратын уақытша байланыстар
деді.
ЭМОЦИЯЛАРДЫҢ БИОЛОГИЛЫҚ
МАҢЫЗЫ
Эмоциялардың биологиялық
маңыздылығы олардың бағалау
функциясымен анықталады,
нәтижесінде организм қоршаған
ортаның өзгеруіне алдын ала және тез
жауап беруге, бағытталған әрекеттерге
қажетті энергия ресурстарын
жұмылдыруға ұмтылады.
ҰЙҚЫ ЖӘНЕ СЕРГЕКТІК
• Ұйқы– адам мен жануарлардың
міндетті физиологиялық жағдайы.
Бұл кезде сыртқы орта
тітіркендіргіштеріне ешқандай жауап
қайтарылмайды және организмде
жүріп жататын физиологиялық
процестердің белсенділігі
төмендейді. Оның қалыпты
(физиология) ұйқы және терең ұйқы
түрлері болады.
• Сергектік — адамның белгілі бір іс-
әрекеті жүзеге асыру жағдайындағы
жүйке жүйесі белсенділігінің не
функциялық күйінің мінез-құлықтық
көрінісі. Сергектік мезгіл-мезгіл
ұйқымен орын ауыстырып, сергектік-
ұйқы циклін құрайды. Сергектіктің
мынадай деңгейлері сараланады:
ширығудың шекті деңгейі, белсенді
сергектік, байсалды сергектік. НИКИФОР КРЫЛОВ -
ҰЙҚЫДАҒЫ БАЛА
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
• https://melimde.com/biologiya-kafedrasi-v3.html?pag
e=5
• https://kk.wikipedia.org/wiki/Шартты_рефлекс
• https://kk.tierient.com/
бірінші-және-екінші-сигналдық/
және де тағы басқа интернет ресурстары.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Тірек-қимыл жүйесінің дамуы

Шартты рефлекс

Жоғары дәрежелі нерв әрекеті

Темперамент жөнінде түсінік

Шеткі жүйке жүйесі

Жоғары жүйке әрекеті

Шартты рефлекстің тежелуі

Шартты рефлекс түрлері

Жүйке жүйесінің құрылысы, қызметі мен дамуы Жүйке жүйесінің маңызы

Жүйке жүйесінің маңызы

Пәндер