Моноклональды антиденелер - жеке антиген детерминантына қарсы антиденелер

Презентация қосу

КЛОНДАУ ДЕГЕН
НЕ?
ДАЙЫНДАҒАН: ЖАНАЙДАРОВА НУРДАНА
ОҚЫТУШЫСЫ: ЖАРКАЕВА БОТАГОЗ
ЖОСПАР
- КЛОНДАУ
- МОНОКЛОНАЛДЫ ДЕНЕЛЕРДІҢ МАҢЫЗЫ
- ӨНЕРКӘСІПТЕ, ХИМИЯДА, МЕДИЦИНАДА
ФЕРЕНТТЕРДІҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ
КЛОНДАУ
Клондау (грек. clon – ұрпақ, бұтақ) – организмдерді жыныссыз жолмен көбейту
арқылы сол организмдерге ұқсас ұрпақтар алу. 20 ғ-дың 60-жылдарының басында
кейбір жоғары сатыдағы өсімдіктер мен жануарларды Клондау әдістері жете
зерттелді. Бұл әдістерге даму сатысын аяқтап, толық жетілген клеткалар ядросында
организмнің барлық белгілері болатыны туралы ақпарат анықталғаннан кейін қол
жеткізілді. Клондау кезінде клеткадағы белгілі гендер жоғалмайды (тек Клондау
процесіне қосылмаған гендер ғана жойылып отырады). Клондау туралы алғашқы
мағлұматты Корнелль универстетінің (АҚШ) профессорлары жүргізген
тәжірибелерден көруге болады. Олар өсуге қажетті қоректік заттар мен гормондары
бар ортада сәбіз тамырының жеке клеткаларын өсіру арқылы, осы өсімдіктің жаңа
формасын алды. Кейінірек Ұлыбританияның Оксфорд университетінің ғалымы
Д.Гердон (1933 ж. т.) алғаш рет жануар омыртқасын Клондауға болатынына қол
жеткізді. Ол өзінің ядросы алдын ала ультракүлгін сәулелері арқылы жойылған
құрбақаның жұмыртқаклеткасына, ішек клеткаларынан алынған ядроны егу
(қондыру) арқылы әуелі итбалықты, соңынан сол ядро алған құрбақаға ұқсас
дарабасты алды. Бұл тәжірибелер тек дифференциалданған (арнайы) клеткаларда
организмнің дамуына қажетті барлық ақпараттардың болатынын дәлелдеп қана
қоймай, сондай-ақ, жоғары сатыдағы организмдерді, соның ішінде адамды да,
Клондауға болатынын көрсетті. Клондау арқылы өте пайдалы өсімдік сорттарын
алуға және мал тұқымын асылдандыруға болады. Бірақ Клондаудың мұндай
әдістері (өсімдік сорттары мен асыл тұқымды мал алатын) адамдарға қолдануға
келмейді. Теориялық түрде әйелдің де, еркектің де генетикалық көшірмелерін
жасауға болады.
Организмдерді клондау
мүмкіндігін беретін қазіргі
процестер - бұл зерттеушілер
мен ғалымдардың бір
ғасырдан астам уақыттағы
қажырлы еңбегінің нәтижесі.
Процестің алғашқы белгісі
1901 жылы пайда болды,
онда амфибия жасушасынан
ядро ауысуы басқа жасушаға
өтті. Келесі жылдары
ғалымдар сүтқоректілердің
эмбриондарын сәтті
клондады - шамамен 1950-
1960 жж.
1962 жылы бақаның өндірісі
таяқша ішегінен алынған
жасуша ядросын ядро
жойылған ооцитке ауыстыру
арқылы жүзеге асты.
АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ
Клондаудың негізгі қосымшаларының бірі - емдеу оңай емес ауруларды емдеу.
Даму тұрғысынан алған кең білімімізді, әсіресе бастапқы кезеңдерін
пайдаланып, оны регенеративті медицинада қолдана аламыз.
Соматикалық жасушалардың ядролық трансфертімен (SCNT) клонданған
жасушалар аурудың себебін зерттеу үшін модель жасушалары және әртүрлі
дәрілік заттарды сынау жүйесі ретінде қызмет ете отырып, ғылыми зерттеу
процестеріне үлкен үлес қосады.
Сонымен қатар, аталған әдістеме бойынша жасушаларды
трансплантациялауға немесе мүшелерді құруға пайдалануға болады.
Медицинаның бұл саласы регенеративті медицина деп аталады.
Дің жасушалары кейбір ауруларды емдеу жолында төңкеріс жасайды.
Регенеративті медицина зақымдалған адамның иммундық жүйесінен бас тарту
қаупін жойып, бағаналы жасушаларды аутологиялық трансплантациялауға
мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, оны өсімдіктер мен жануарларды өндіру үшін қолдануға
болады. Қызығушылық танытқан жеке тұлғаның бірдей көшірмелерін жасау.
Оның көмегімен жойылып кеткен жануарларды қалпына келтіруге болады.
Ақырында, бұл бедеулікке балама.
КЕМШІЛІКТЕРІ
Клондаудың негізгі кемшіліктері процедураның айналасындағы этикалық
пікірлерден туындайды. Іс жүзінде көптеген елдерге клондау заң жүзінде тыйым
салынған.
1996 жылы әйгілі Долли қойын клондау орын алғаннан бері, көптеген даулар
адамдарда қолданылатын осы процеске қатысты болды. Бұл күрделі пікірталаста
ғалымдардан бастап заңгерлерге дейін әр түрлі академиктер өз ұстанымдарын
ұстанды.
Процестің барлық артықшылықтарына қарамастан, оған қарсы адамдар
клондалған адам орташа психологиялық саулыққа ие болмайды және қайталанбас
бірегейлікке ие бола алмайды.
Сонымен қатар, олар клондалған адам өзін тудырған адамның белгілі бір өмір
салтын ұстану керек деп санайды, сондықтан олар өздерінің ерік-жігеріне
күмәндана алады деп сендіреді. Көбісі эмбрионның тұжырымдамасы пайда
болғаннан бастап оның құқықтары бар деп санайды және оны өзгерту оларды
бұзуды білдіреді.
Қазіргі уақытта келесі тұжырым жасалды: жануарлардағы процестің сәтсіздігі
және олардың балаға да, анаға да тигізетін денсаулыққа қауіп-қатерлеріне
байланысты, қауіпсіздік мақсатында адамды клондау әрекеттері этикаға жатпайды.
МОНОКЛОНАЛДЫ ДЕНЕЛЕРДІҢ
МАҢЫЗЫ
Моноклональды антиденелер — жеке антиген детерминантына қарсы
антиденелер. В — торшалардың бір клонының туындысы. Әртүрлі
антигендер арасындағы ең аз айырмашылықты тани алады өйткені олардың
тәнділік (спецификалық) қасиеті өте басым. Вирусологияның көптеген
салаларында өте жоғары дәрежелі зерттеу құралы ретінде қолданылады.
Моноклональды антиденелердің қолданылуы әр түрлі. Онкологиядағы
зерттеулердің нәтижелері ісік жасушаларын тану және олардың өсуін бәсеңдету
немесе тоқтату үшін моноклональды антиденелерді қолдануға мүмкіндік берді:
бұл тәсіл иммуно-онкологиялық терапия деп аталады. Бұл салада айтарлықтай
жетістіктерге қол жеткізілді. Атап айтқанда, бұрын -соңды болмаған нәтижелер
моноклональды антиденелерді қолдану кезінде алынды, олар лимфоциттерге
қосылу арқылы ісік жасушаларына қарсы белсенділігін қалпына келтіреді және
осылайша дененің ісікке қарсы қорғанысын қамтамасыз етеді. Бұл
препараттардың кейбірін жеке немесе химиотерапиямен және / немесе
хирургиямен бірге қолдануға болады. Бірнеше жылдар бойы зерттеушілер
антиденелерді химиялық препараттардың молекулаларына вектор ретінде қолдану
бойынша жұмыс жүргізді: антиденелер негізгі міндетінен басқа, химиялық
қосылысты ісік жасушасына мүмкіндігінше жақынырақ жеткізе алады, дәлдіктің
дәлдігін қамтамасыз етеді. әрекет
Жұқпалы ауруларды емдеуге арналған терапевтік антиденелердің дамуы тез
қарқын алуда, және бірнеше антиденелерді бүкіл әлем бойынша денсаулық сақтау
органдары мақұлдаған. Жақында SARS-CoV-2 (COVID-19) -мен күресу үшін
моноклоналды антиденелер белсенді түрде зерттелуде.
ӨНЕРКӘСІПТЕ, ХИМИЯДА, МЕДИЦИНАДА
ФЕРЕНТТЕРДІҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ
Ферменттер (лат. fermentum - «ашу») барлық тірі организмдер
құрамына кіретін арнайы ақуыздар.
Биологиялық катализатор. XX ғасыр басында ашыту және
микробиологиялық өнеркәсіп белсенді дамыды. Осы жылдары
ашытқылардан алынған антибиотиктерді, тамақ концентраттарын өндіруді
жолға қоюға, өсімдіктекті және жануартекті өнімдердің ферментациясын
бақылауға алғашқы қадамдар жасалды. Сол кезден бастап ферменттер
өнеркәсіптік өндірісте сәтті қолданылуда. Қазіргі кезде тамақ өнеркәсібінің
ірімшік жасау және ашымалы сүт өнімдерін, алкогольді өнімдер (бірінші
кезекте шарап жасау және сыра қайнату) өндіру сияқты дәстүрлі бағыттары
ферменттерсіз жүзеге асырылмайды. Сонымен, ферменттер ерте кезден
бастап сыра қайнату, мал азығын сүрлеу, былғары өндірісінде және т.б.
қолданылды. Бірақ қазір ферменттер салыстырмалы түрде жаңа ұн
өнеркәсібі, шырын жасау, кір жуғыш ұнтақтар шығару, фармакология,
өсімдік шикізаттарын өңдеудің алуан түрлері сияқты және т.б. салаларда
қолданыла бастады. Неліктен ферменттер өнеркәсіпте қолданылады?
• Реакциялар төмен температура мен қысым кезінде жүріп, энергия мен
ақшаны үнемдеуге мүмкіндік береді;
• Олар биологиялық ыдырауға ұшырайды, сондықтан қоршаған ортаны
ластамайды;
• Олар тек белгілі бір реакцияны катализдейтіндігімен ерекшеленеді.
ӨНЕРКӘСІПТЕ ҚОЛД. ӨНЕРКӘСІПТЕ ҚОЛД.
КЕМШІЛІКТЕРІ АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ
Олар бұзылады – қолайсыз факторлар
әсерінен денатурацияланады. Жоғары 1) тиімділігі жоғары
температура, күшті сілтілер немесе
қышқылдар, оттектің жоғары мөлшері, тіпті
(бейорганикалық
жағымсыз факторлар қатысынсыз ұзақ уақыт катализаторлардан
сақталғанда «тозуы» мүмкін. Бұл –
ферменттер жоғары температура, өте қышқыл көбінесе жүз және мың
немесе сілтілік орта, жоғары қысым және т.б.
байланысты реакцияларда қолданылмайды
еседей артық);
дегенді білдіреді.
Екінші кері жағдай – ферменттер өндірісі
2) ерекшелігі жоғары –
көбінесе бейорганикалық катализаторлардан ферменттер әдетте тек
арзан болмайды және нәруызды қатаң белгілі
бір аминқышқылды ретпен синтездеу керек. бір реакцияны
Бар-жоғы тек 1 аминқышқыл ретін өзгерту
ферментті катализдік белсенділіктен айыруы
катализдейді және
мүмкін. Сондықтан олардың өндірісі өте сәйкесінше басқа
күрделі және мұқияттылықты талап етеді.
Ферменттерді өнеркәсіптік ауқымда химиялық үдерістерге
қолдануды тиімсіз ететін үшінші және ең
маңызды жағдай – реакциядан кейін фермент
«араласа алмайды» және
молекуласын субстраттан бөлу өте қиын. оларды бұзбайды.
Гендік инженерияда адам білімінің жаңа саласы ретінде ферменттер жұмысы қолданылады.
Мақсатқа сай генетикалық материалдың in vitro (сынауықта) жаңа үйлесімін жасауға
байланысты барлық үдерістер де тірі жасушадағы барлық басқа тіршілік әрекетінің үдерістері
сияқты ферменттер арқылы бақыланады. Молекулярлық-генетикалық зерттеулер кезінде
бактерия жасушасында ДНҚ молекуласын қатаң белгілі бір бөліктерде фрагменттерге «кесуге»
қабілетті рестриктаза-ферменттер болатыны анықталған. Сонымен қатар ДНҚ фрагменттерін
қосатын («тігетін») лигаза-ферменттер де болады. Зерттеу қорытындысында прокариот
жасушаларында да, эукариот жасушаларында да тұқымқуалаушылық ақпараттың өзін-өзі
көшіру және жүзеге асыру үдерісін бақылайтын барлық ферменттер біртіндеп
сәйкестендірілді. Гендік инженерия негізіне іргелі төрт жаңалық алынды:
- ДНҚ-ны «кесетін» ферменттер – эндонуклеаз бен экзонуклеаз немесе рестриктазаның
ашылуы.
- ДНҚ-ны «тігетін» ферменттер – лигазаның ашылуы.
- ДНҚ және РНҚ синтезін жүзеге асыратын жасуша ферменттері – полимеразаның ашылуы.
Репликация ферменттері: ДНҚ-тәуелді ДНҚ-полимераза. Транскрипция ферменттері: ДНҚ-
тәуелді РНҚ-полимераза немесе транскриптаза. РНҚ матрицасы бойынша ДНҚ синтезін
катализдеуге қабілетті құрамында РНҚ бар вирус ферменттері – РНҚ-тәуелді ДНҚ-полимераза
немесе олардың едәуір қарапайым атауы – кері транскриптаза басқа ферменттерден кейіндеу
анықталды. Бұл жерде тек негізгі ферменттер аталды. Шын мәнінде, жасушада
тұқымқуалаушылықты жүзеге асыру үшін едәуір көп ферменттер қажет.
- Бөтен геном фрагментінің басқа жасушаға орналасуын жүзеге асыруға қабілетті «вектор» –
ДНҚ-ның кішкентай фрагменттерінің ашылуы және зерттелуі. Соңғы жаңалық ферменттердің
ашылуымен және зерттелуімен тікелей байланысты болмаса да, жоғарыда үш пунктте аталған
ферменттерсіз адамзатта ДНҚ-мен манипуляция, «будан» молекулаларды жасау және оларды
жасушаға енгізу мүмкіндігі болмайтын еді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

• https://ust.kz/word/fermentterdi_himiyada_onerk
asipte_jane_medecinada_paidalany-264855.html
• https://servier.ru/monoklonalnyie-antitela-rol-i-p
otentsial/
• https://kk.wikipedia.org/wiki/Клондау
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!

Ұқсас жұмыстар

Моноклоналды антиденелер өндıрıсı

Иммунологиялық әдіс - қан сарысуының спецификалық антиденелер мен антигендерді зерттеу немесе анықтау үшін қолданылатын әдіс

Моноклоналды антиденелер туралы

Антигендер мен антиденелер

МОНОКЛОНДЫ АНТИДЕНЕЛЕРДІҢ ИММУНОЛОГИЯДАҒЫ

МОНОКЛОНАЛЬДЫ АНТИДЕНЕЛЕР

Дәрі - дәрмек алудағы микробиологиялық өнеркәсіп

Иммуноферментті анализ. Полимеразды тізбекті реакция

Реакцияның қолданылуы

Иммундық ферменттік талдау

Пәндер