Нейрондардың жіктелуі

Презентация қосу

Тақырыбы:
Нейрондардың жіктелуі.
Жоспар:
1.Кіріспе
2.Негізгі бөлім
2.1. Нейрон – ОЖЖ құрамындағы
морфофункционалдық бірлігі.
2.2. Нейроглия, оның қызметі.
2.3.Гематоэнцефалдық кедергі, қызметі.
2.4.Синапс, құрылысы.
2.5.Синапстардан қозудың өту механизмдері.
2.6.Химиялық және электрлік синапстар.

3.Қорытынды
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
• Нейрон - бұл орталық жүйке жүйесінің электр және химиялық сигналдар түріндегі
ақпаратты қабылдау және декодтау, оларды басқа жасушаларға беру қабілеті бар
жасуша.
• Нейрондар - бұл ең маңызды жасушалар, өйткені олар синапс процесі арқылы
электрлік импульстардың берілуіне жауап береді, бұл ми жұмысының принципі.
• Нейрон грекше «neûron», яғни жүйке дегенді білдіреді.Нейрондарды өлшемдеріне
байланысты, тіпті жоғары ажыратымдылықтағы суреттерде байқау қиынға соғады.
Осы себепті, 19 ғасырдың аяғына дейін оның жұмыс істеуі туралы аз мәлімет
болған, бірақ 1873 жылы итальяндық анатомист Камилло Гольджи күміс
тұздарының нейрондарды қара түске боялғанын анықтап, олардың құрылымын
көрнекі түрде анықтап, әр түрлі түрлерін анықтады.Бұл процесс Гольджиді бояу
деп аталады және бұл миды құрайтын нейрондық желілерді түсінудің кілті ғана
емес (Камилло Гольдиге медицина бойынша Нобель сыйлығын алған), сонымен
қатар бұл оның тиімділігі арқасында әлі де тиімді бүгінде морфологияны және
мүмкін болатын нейрондық патологияларды анықтау үшін қолданылады.
Орталық жүйке жүйесінің құрылысы.

Орталық жүйке жүйесі- жүйке
клеткалардың немесе нейрондардың
жиынтығы.

Нейрон. Мөлшері 3 тен 130 мкм.
Нейрондардың құрылысы:
1. Денесі (сома).
2. Өсінділері

Аксон

Дендрит

Нейрон денелерінің жиынтығы сұр зат
құрайды, өсінділердің жиынтығы ақ зат.
:

Жасуша элементінің әр бөлігінің қызметі:

Нейрон мембранасының
Нейрон денесінде
бетінде көптеген синапстар
орналасқан әртүрлі
ораналасады. Солар
органеллалар осы
арқылы басқа
жасушаның іс-әрекетін
нейрондардан келген
қамтамасыз етеді.
серпіністер қабылданады.

Дендриттер (қысқа, көп
тармақты) – жүйке
Аксон (ұзын өсіндісі) – серпіністерді нейрон
жүйке серпіністерді нейрон денесіне өткізеді. Дендрит
денесінен перифериямен ұштарында
басқа нейрондарға өткізеді. тітіркендіргіштерді
қабылдайтын құрылымдар
– рецепторлар орналасады.
НЕЙРОН ТҮРЛЕРІ

1. Тармақтардың санына қарай

- униполярлы – бір өсінді

- биполярлы – бір аксон және бір дендрит

- мультиполярлы – бірнеше дентриттер мен бір
аксон

2. Атқаратын қызметіне қарай:

- аралық нейрондар –
афференттік және
- афференттік немесе рецепторлық - (рецепторларда пайда эфференттік нейрондарды
болған қозуларды орталыққа (ОЖЖ) жеткізеді. байланыстырады.

- эфференттік – серпіністерді
орталықтан шеткі ағзаларға
жеткізеді. қоздырушы - тежеуші
ВЖЖ нейрондары мен
мотонейрондарға бөлінеді
Нейроглия
1.Астроциттер: гематоэнцефальдық
Нейроглия кедергі жасауға
қатысадымедиаторлардың
нейрондар аралығын резорбциясы иммундық реакция
толтырады.
Жасушаларды 2. Олигогендроциттер:Миелинді
қабатын жасауға қатысады.Фагоцитоз
глиондар деп
атайды.
Глиондардың 3. Микроглиальды
клеткалар:Фагоцитоз
түрлері:

4. Эпендималы глия Ликвор (ОЖЖ
цероброспиналды сұйықтық) түзуіне
қатысады.Гематоэнцефальдық кедергі
Гематоэнцефалдық кедергіні құрады:
1.Гистогематикалық кедергі, оларды құрайды:
• Капиллярлар қабырғасы
• Қан тамырлардың эндотелийі
• Базальды мембранасы
• Эндоплазмалық тор
• Ядролық мембрана
• Эритроциттер
2.Нейроглия
3. Ликвор кеңістіктер жүйесі
Гематоэнцефалды кедергінің қызметі:

Биологиялық
Улы заттардың,
белсенді заттарды
токсиндердің миға
(ББЗ) қаннан,
өтуіне кедергі
ликвордан миға
жасайды.
өтуін реттейді
Жүйке талшығының құрылысы :

I. Миелинсіз талшықтар
бойымен қозу тегіс таралады.

II. Миелинді талшықтар
бойымен қозу секірмелі, яғни
сальтаторлы таралады.
Жүйке талшығының қозуды өткізу жылдамдығы:

Талшықтар типі Талшықтар Өткізу
диаметрі (мкм) жылдамдығы (м/с)

А
Аα 12-22 70-120
Аβ 8-12 40-70
Аγ 4-8 15-40
Аδ 1-4 5-15
В 1-3 3-14
С 0,5-1,0 0,5-2
Синапс

Синапс – бұл қозуды (немесе
серпіністі) жүйке
талшықтарынан
бұлшықетке немесе жүйке
жасушасына өткізетін
құрылымдық ұласу.

Синапс құрылымы: 1.
Пресинапстық мембрана;2.
Синапстық саңылау;3.
Постсинапстық
мембрана.Рецепторлар:
холинорецепторлар (М
және Н холинорецепторлар,
адренорецепторлар –
альфа, бета)
Медиаторлар
Ацетилхолин, норадреналин, гамма-аминомай қышқылы
(ГАМҚ), глицин, гистамин, серотонин, дофамин.
Ацетилхолин қозуды жүйке клеткалардан ОЖЖ-ға
өткізеді, симпатикалық жүйке жүйесінің преганглийлік
талшықтарынан қозуды гангийлерге
өткізеді.Парасимпатикалық жүйке жүйесімен қозуды
эффекторға өткізеді, қозғалтқыш жүйкелерден
эффекторлық нейрондарға өткізеді.

Норадреналин қозуды симпатикалық жүйке
талшықтардың постганглийлерінен эффекторға
өткізеді.
Медиаторлардың екі түрі болады:
Қоздырғыш медиаторлар-ацетилхолин, адреналин,
серотонин, дофамин.
Тежегіш медиаторлар-ГАМҚ, глицин, аланин.
СИНАПСТАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ:
1. Орналасуына байланысты:
- аксо-аксонды
- аксо-дендритті
- дендро-дендритті
-аксо-сомалық
-ет жүйкелік

2. Әсер ету механизміне байланысты:
қоздырушы
тежеуші.

3. Ақпаратты өткізу түріне байланысты:
- электрлік
- химиялық
- аралас
Химиялық синапстардағы қозуды өткізу
механизмі
Қоздырушы синапста:

Қозу серпінісі → жүйкенің ұшы (жүйке бұршағы) →
пресинапстық мембрананың деполяризациясы (Са++ кіруі
және медиатордың шығуы) → медиатордың синапстық
саңылауға өтуі → постсинапстық мембранада
медиатордың рецептормен байланысуы → ҚПСП → ӘП
генерациясы.
Тежегіш синапстарда :

пресинапстық мембрананың
деполяризациясы → тежегіш медиатор
бөлінеді → постсинапстық мембрана
гиперполяризацияланады ( К+
иондардың қатысуымен) → ТПСП.
ХИМИЯЛЫҚ СИНАПСТАРДЫҢ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ :

Қозу химиялық синапстарда
медиатор арқылы өтеді. Тез шаршайды
Қозу бір жақты өтеді.
(медиатордың азаюынан).
.

Лабильдігі төмен 100-125
имп./сек. Қозудың жинақталуы Із салу

Синапстық кідіру (0,2-0,5 м/
Температуралық өзгерістерге с).
сезімталдығы. Фармакологиялық заттарға
Іздік деполяризациясының іріктеп сезімталдығы .
болуы
Электрлік синапстардың (эффапс)
физиологиялық қасиеттері .

1. Қозуды электр тоғы арқылы өткізеді
2. Қозуды екі жаққа өткізеді
3. Лабильдігі жоғары
4. Синапстық кідіру жоқ (саңылау тар)
5. Тек қозуды өткізеді .
Тұрақты токтың қозғыш тіндерге әсері
(Пфлюгер 1759 ж)
• Тұрақты токтың полярлы әсерлерінің заңдары
1. Тітіркендіру әсері тек қана ток тұйықталғанда
және ажыратқанда ғана байқалады.
2. Ток тұйықталғанда қозу катодта, ал
ажыратқанда анодта пайда болады.
3. Тұйықталғандағы әсері ажыратқандағы әсерден
жоғары келеді.
• Катэлектротон – бұл
тұрақты ток әсерінен
катодтың астында пайда
болатын қозғыштық пен
өткізгіштіктің үдеуі
• Анэлектротон - бұл
тұрақты ток әсерінен
анодтың астында пайда
болатын қозғыштық пен
өткізгіштіктің әлсіреуі
Парабиоз және оның кезеңдері
П а р а б и о з (para – жуық, bios – өмір)
– бұл тітіркендіргіш (химиялық зат)
әсерінен, оның қозғыштығы мен
лабилдігінің төмендеуі.
← Қалыпты жағдай.
Парабиоз кезеңдері:
1. Теңестіру кезеңі;
2. Парадоксалды кезеңі;
3. Тежелу кезеңі.

Толық парабиоз кезеңінде, яғни
тітіркендіру аймағында қозудың жайылу
үрдісі тарамай бір жерде тұрақталады
(«стационарлық қозу»).
Қорытынды:

Жүйке жасушалары (нервные клетки, нейроны, нейроциты);
(гр.neuron, neurokytos; neuron — жүйке, kytos - жасуша) —
жүйке ұлпасының негізгі морфологиялық және қызметтік
құрылымдық бөлігі.
Жүйке жасушалары (нейроциттер) — өсінділі жасушалар.
Олар нейролеммадан (плазмолемма), нейроплазмадан
(цитоплазма), ядродан және жасуша денесінен (перикарион)
таралатын өсінділерден құралған. Жүйке жасушаларының
нейроплазмасында базофильді түйіршіктер (хроматофильді зат)
және нейрофибриллалар болады.
Жүйке жасушаларының өсінділері қызметіне
байланысты: дендрит және аксон (нейрит) болып екіге
бөлінеді. Нейроциттер дендриттері қозуды сыртқы орта немесе
организмнің ішкі орта әсерлерінен, басқа нейроциттерден
қабылдап, жүйке толқындарын (импульстерін) нейроцит
денесіне, ал аксон— жүйке
толқынын нейроцит перикарионынан басқа нейроциттерге
немесе орындаушы мүшелерге өткізеді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Е. Ө. Қуандықов, С. А. Әбілаев
«Медициналық биология және
генетика»
2. Сәтбай Әбилов «Молокулалық
биология және генетика»
https://learningapps.org/watch?v=p89vvptg
n21

Ұқсас жұмыстар

Нейрондардың ядросы

Нерв тіні

Жүйке талшықтары

НЕЙРОН ҚЫЗМЕТІ. СИНАПСТАРДАН ҚОЗУДЫҢ ӨТУІ

Рецепторлы жасушалар және рецепцияның механизмдері

Жоғары жүйке әрекеті және оның баланың өсіп - дамуы барысында қалыптасуы

Талдағыштардың морфологиялық ерекшеліктері

Жүйке жүйесінің морфологиялық субстраты рефлекторлық доға

Нерв талшықтарының регенерациясы

Тынысты қуаттандыратын дәрілер

Пәндер