Ағзаға дейінгі деңгейлер

Сабақтың тақырыбы:Тіршіліктің ұйымдасу деңгейлерінің сипаттамасы. Ағзаға дейінгі деңгейлер. Ағзадан жоғары деңгейлер

Алматы, 2021 ж

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

2. 1 Молекулалық деңгей

2. 2 Жасушалық деңгей

2. 3 Ұлпалық деңгей

2. 4 Мүшелік деңгей

2. 5 Организмдік деңгей

2. 6 Популяциялық -түрлік деңгей

2. 7 Биогеоценоздық деңгей

2. 8 Биосфералық деңгей

III. Қортынды

IV. Пайдаланған әдебиеттер

Жоспар

Адам баласын ежелден толғандырып келе жатқан өзекті мәселелердің бірі- тіршіліктің пайда болуы, оның түрлі геологиялық замандардағы тарихи даму заңдылықтары. «Тіршілік» ұғымы жер бетіндегі барлық тірі организімдердің жиынтығын және олар тіршілік ететінтабиғи орта жағдайларын тұтасымен қамтиды.

Тіршіліктің мәні -тірі организмдердің өзінен кейін үнемі ұрпақ қалдырып отыруымен айқындалады. Бұл кезде ұрпақтан-ұрпаққа тұқым қуалаушылық ақпараттар беріліп, организімдер әрі өзін-өзі реттеп, әрі ұрпақтары арқылы қалпына келіп отырды. Сондықтанда тіршілік дегеніміз- тірі организімдердің ұрпақ қалдыру арқылы өмір сүруінің ерекше сапалық көрінісі.

Кіріспе

Тіршілік дегеніміз- құрылымы нәруыздар мен нуклеин қышқылдарының күрделі биологиялық полимерлерінен тұратын, өзін-өзі реттейтін, өзінен кейін өзі тектес ұрпақ қалдырып отыратын тірі организмдер жиынтығының ашық жүйесі.

Тірі ағзаларға тән негізгі қасиеттер: 1. Ағза көбею барысында өзіне ұқсас ұрпақ қалдырады яғни өзін-өзі ұдайы өндіруге қабілетті. Ағзаның бұл қасиеті тұқым қуалаушылықпен тығыз байланысты. 2. Тұқым қуалаушылық - ағзалардың өз белгілері мен қасиеттерін, көбею ерекшеліктерін ұрпақтан-ұрпаққа беруі. 3. Өзгергіштік - ағзаның жаңа белгілер мен қасиеттерге ие болуы. 4. Ағзаның өсу мен дамуға қабілеттілігі. Бұл әрекеттердің нәтижесінде ағза құрамы мен құрылымы күрделі де сапалы өзгерістерге ұшырайды. 5. Тітіркенгіштік - ағза айналасындағы орта әсеріне түрліше жауап бере алады (таксис, тропизм және рефлекс) . 6. Өзін-өзі реттеуге қабілеттілігі. Кез келген ағза сыртқы ортадағы алуан түрлі өзгерістерге қарамастан денесінің химиялық құрамы мен физикалық әрекеттер жиынтығын тұрақты сақтай алады. 7. Дискреттілік - тірі дене көптеген құрамдас бөлшектердің жиынтығы.

Тіршілік -…

Тіршіліктің құрылымдық деңгейлері

Бұл - тіршілікке тән бастапқы ең қарапайым деңгей. Кез келген тірі организм құрылысының қарапайымдылығына немесе күрделілігіне қарамай, оның бәрі де біркелкі молекулалық қосылыстардан тұрады. Оған мысал ретінде нуклеин қышқылдарын, нәруыздардың, көмір сулардың, т. б. органикалық және бей органикалық заттардың күрделі молекулалар жиынтығын атауға болады. Оларды кейде биологиялық макромолекулалы заттар деп те атайды. Молекулалық деңгейде тірі организмдер денесінде зат алмасу, энергияның бір түрден екінші түрге айналуы айқын байқалады. Молекулалық деңгей арқылы тұқым қуалайтын ақпараттар ұрпақтарға беріледі, жеке органоидтар түзіледі, т. б. процестер үздіксіз жүріп отырады.

Молекулалық деңгей

Жасушалық деңгей

Шығу тегі, құрылысы және атқаратын кызметі біркелкі жасушалар мен жасуша аралық заттардың жиынтығынан ұлпа түзіледі.

Ұлпалық деңгей - тек көп жасушалы организмдерге тән қасиет. Жеке ұлпалар да өз алдына тұтас организм бола алмайды. Мысалы, жануарлар мен адам денесінде төрт түрлі ұлпа (эпителий, дәнекер, бұлшық ет, жүйке) болады. Өсімдік мүшелеріндегі ұлпалар - түзуші, жабын, тірек, өткізгіш және бөліп шығарушы деп аталады.

Ұлпалық деңгей

Көп жасушалы организмдерде шығу тегі, құрылысы және атқаратын кызметі біркелкі ұлпалар жиналып, мүшелік деңгейді құрайды. Әрбір мүшенің құрамын да бірнеше ұлпа кездеседі және бір ұлпа ғана басым болып келеді. Әрбір жеке мүше де тұтас организм бола алмайды. Құрылысы мен атқаратын қызметі ұқсас бірнеше мүшелер бірігіп жеке мүшелер жүйесін құрайды.

Мүшелік деңгей

Организмдік деңгей

Өзіне тән табиғи орта жағдайында, бір түрге жататын белгілі бір аймақта таралған даралардың жиынтығы популяцияны құрайды.

Популяция дегеніміз - бір түрдің жеке өз алдына оқшауланған әрі көптеген даралардан (особьтардан) тұратын тобы. Популяциялық деңгейде ғана алғаш рет қарапайым эволюциялық өзгерістер байқалады, ол бірте-бірте жаңа түрдің пайда болуына септігін тигізеді.

Популяциялық-түрлік

Құрылымдық деңгейі әр түрлі бір табиғи орта жағдайында ғана тіршілік етуге бейімделген көп түрлі организмдер жиынтығын биогеоценоз дейді. Оны кейде табиғи бірлестік деп те атайды. Биогеоценоз құрамына сан алуан тірі организмдер және белгілі табиғи орта жағдайлары біріктіріледі. Биогеоценоздағы организмдердің денесінде энергия жинақталады және энергия бір организмнен екіншісіне беріліп отырады. Биогеоценоздың құрамында бейорганикалық, органикалық қосылыстар және тірі организмдер болады.

Биогеоценоздық деңгей